فرزندان مسلم بن عقیل ونحوه شهادتشان

rate

فرزندان مسلم بن عقیل ونحوه شهادتشان

۱۳۹۶/۰۶/۰۶0 دیدگاه19751 مشاهده

در کتاب‌ های تاریخی چند فرزند پسر و دختر برای جناب مسلم بن عقیل نام می‌ برند که چهار تن از پسران ایشان در حادثه کربلا و پس از آن به شهادت می‌ رسند. با این بیان که دو تا از فرزندان مسلم به نام‌ های عبدالله و محمد در واقعه کربلا شهید می‌ شوند.[1] مادر عبدالله، رقیه کبری دختر حضرت علی (ع) بود [2] و مادر محمد کنیز بود.[3]
در شب عاشورا که امام (ع) آخرین سخن رانى را در جمع یارانش ایراد مى کرد و آنان را از شهادتشان در فردا آگاه مى ساخت، خطاب به عموزادگانش؛ یعنى فرزندان عقیل فرمود: شما شهید داده اید، شهادت مسلم براى شما بس است، اجازه مى دهم شما بروید. اما آنان یک صدا فریاد زدند: ما در کنار تو مى مانیم و جان خویش را فداى تو مى کنیم تا وارد بهشت شویم. بدا زنده ماندن پس از تو!
دو تن از فرزندان مسلم بن عقیل در رکاب امام حسین (ع) به شهادت رسیدند و دو تن دیگر که خردسال بودند، به اسارت نیروهاى ابن زیاد در آمدند.
آنان را به کوفه برده و تحویل والى دادند. حدود یک سال در زندان ابن زیاد به سر بردند و سرانجام با کمک زندان بان پیر که هوادار اهل بیت بود، از زندان گریختند؛ اما دوباره دست گیر شدند و ابن زیاد دستور قتل آنها را صادر کرد.(4)

داستان اسارت و شهادت طفلان مسلم بن عقیل در تاریخ و روایات به گونه‌ های مختلفی نقل شده است، یکی از این نقل‌ ها که از سوی شیخ صدوق(متوفای 381ق) مطرح شده است به شرح ذیل است:
هنگامى که حسین بن على (ع) کشته شد، دو نوجوان کم‌ سال از لشکرگاه او اسیر شدند و آنها را نزد عبید اللّه بن زیاد آوردند. او یکى از زندانبان‌ هایش را فرا خواند و گفت: این دو نوجوان را نزد خود، نگاه دار و به آنها غذاى گوارا مخوران و آب خُنَک منوشان و زندان را بر آنها سخت بگیر.
دو نوجوان، روز را روزه می‌ گرفتند و هنگام شب، دو قرص نان جو و کوزه‌اى آب خوردن برایشان می‌ آوردند.
وقتی حبس دو نوجوان به طول انجامید و نزدیک به سال شد، یکى از آن دو به دیگرى گفت: اى برادر! حبس ما طول کشید و نزدیک است که عمر ما به سر آید و بدن‌ هایمان، فرسوده شود. پس هر گاه پیرمرد آمد، جایگاهمان را به او بگو تا شاید به خاطر محمّد(ص) بر خوراک ما گشایش دهد و بر آب نوشیدنی‌ مان بیفزاید.
هنگامى که شب، آن دو را در بر گرفت، پیرمرد با دو قرص نان جو و کوزه‌ اى آب خوردن، به سوى آنها آمد. نوجوان کم‌ سال به او گفت: اى پیرمرد! آیا محمّد (ص) را می‌ شناسى؟
پیرمرد گفت: چگونه محمّد را نشناسم، در حالى که او پیامبر من است؟!
گفت: آیا جعفر بن ابی‌ طالب را می‌ شناسى؟
گفت: چگونه جعفر را نشناسم، در حالى که خدا، دو بال برایش رویانده است تا با آنها همراه فرشتگان، به هر جا که می‌ خواهد، بپرد؟!
گفت: آیا على بن ابی‌ طالب را می‌ شناسى؟
گفت: چگونه على را نشناسم، که او پسرعمو و برادر پیامبرم است؟!
او به پیرمرد گفت: اى پیر! ما از خاندان پیامبرت محمّد هستیم. ما از فرزندان مسلم بن عقیل بن ابی‌ طالب هستیم که در دست تو اسیریم. غذاى گوارا می‌ خواهیم و به ما نمی‌ خورانى و آب خُنَک می‌ خواهیم و به ما نمی‌ نوشانى و زندانمان را بر ما تنگ گرفته‌ اى.
آن پیرمرد، بر پاهاى آن دو افتاد و آنها را بوسید و می‌ گفت: جانم فداى جان‌ هایتان! صورتم، سپر صورت‌ هاى شما، اى خاندان پیامبر مصطفى! این، درِ زندان است که پیشِ روى شما باز است. از هر راهى که می‌ خواهید، بروید.
هنگام شب، پیرمرد، دو قرص نان جو و کوزه‌اى آب خوردن برایشان آورد و راه را نشانشان داد و به آن دو گفت: اى محبوبان من! شب، راه بروید و روز را پنهان شوید تا خداى در کارتان گشایشى و برایتان، راه بیرونْ آمدنى قرار دهد.
آن دو نوجوان، چنین کردند. هنگامى که شب فرا رسید، به پیرزنى بر درِ خانه‌ اى رسیدند. به او گفتند: اى پیر! ما دو نوجوانِ کم سالِ غریبِ نورسیده و ناآگاه از راهیم و این شب، ما را فرا گرفته است. امشب را از ما پذیرایى کن که چون صبح شود، به راه می‌ افتیم.
پیرزن به آن دو گفت: شما که هستید ـ اى محبوبان من ـ که من، همه بوییدنی‌ ها را بوییده‌ ام؛ امّا بویى خوش‌ تر از بوى شما نبوییده‌ ام.
آن دو گفتند: اى پیرزن! ما از خاندان پیامبرت محمّد(ص) هستیم و از زندان عبید اللّه بن زیاد، از قتل گریخته‌ ایم.
پیرزن گفت: اى محبوبان من! من، داماد تبهکارى دارم که در حادثه کربلا با عبید اللّه بن زیاد بوده است. می‌ ترسم که در این‌ جا به شما دست یابد و شما را بکُشد.
آن دو گفتند: ما شب را می‌ مانیم و صبح، راه می‌ افتیم.
پیرزن گفت: به زودى برایتان غذا می‌ آورم. سپس برایشان خوراکى آورد و خوردند و نوشیدند. چون به بستر رفتند، برادر کوچک‌ تر به بزرگ‌ تر گفت: اى برادر من! ما امیدواریم که امشبمان را ایمن، سپرى کنیم. بیا تا پیش از آن‌ که مرگ، میان ما جدایى بیندازد، با هم معانقه کنیم و من، تو را ببویم و تو، مرا ببویى. دو نوجوان، چنین کردند و دست در گردن هم انداختند و خوابیدند.
پاسى از شب گذشته، داماد تبهکار پیرزن آمد و درِ خانه را آرام کوبید. پیرزن گفت: کیست؟ گفت: منم، فلانى.
گفت: چه چیزى تو را این ساعتِ نابه هنگام، به خانه کشانده است؟
گفت: واى بر تو! در را باز کن، پیش از آن‌ که عقلم بپرد و جگرم در سینه‌ ام پاره پاره شود، که بلایى سخت بر من، فرود آمده است.
پیرزن گفت: واى بر تو! چه چیزى بر تو فرود آمده است؟
گفت: دو نوجوان کم‌ سن، از لشکر عبید اللّه بن زیاد گریخته‌ اند و امیر، در لشکرگاهش ندا داده که هر کس سرِ یکى از آنها را بیاورد، هزار درهم، و کسى که هر دو سر را بیاورد، دو هزار درهم خواهد داشت، و من به خود زحمت داده و رنج برده‌ام؛ امّا چیزى به دستم نیامده است.
پیرزن گفت: اى داماد من! بترس از این‌که روز قیامت، محمّد(ص) طرف دعواى تو باشد.
مرد گفت: واى بر تو! دنیا، چیزى است که باید برایش حرص ورزید.
پیرزن گفت: با دنیایى که آخرت ندارد، چه می‌ خواهى بکنى؟
گفت: می‌ بینم که از آن دو، حمایت می‌ کنى. گویى از آنچه امیر می‌ خواهد، چیزى نزد توست! برخیز که امیر، تو را فرا می‌ خواند.
پیرزن گفت: امیر، با من که پیرزنى در این بیابان هستم، چه کار دارد؟
مرد گفت: من در جستجو هستم. در را باز کن تا اندکى بیاسایم و استراحت کنم. چون صبح شد، دوباره، از هر راهى به جستجویشان برمی‌ خیزم. پیرزن، در را براى او گشود و خوراکى و نوشیدنى برایش آورد و او خورد و نوشید.
پاسى از شب گذشته، مرد صداى خُرخُر دو پسر را در دلِ شب شنید و مانند شترِ به هیجان آمده، به جنبش در آمد و مانند گاو، نعره می‌ کشید و به دیوار خانه، دست می‌ کشید تا آن‌ که دستش به پهلوى پسر کوچک خورد.
پسر گفت: کیست؟
گفت: من صاحب خانه‌ ام. شما کیستید؟
پسر کوچک‌ تر، برادر بزرگ‌ تر را تکان داد و گفت: اى محبوب من! به خدا سوگند، در آنچه می‌ ترسیدیم، افتادیم.
مرد به آن دو گفت: شما کیستید؟
به او گفتند: اى شیخ! اگر ما به تو راست بگوییم، در امان خواهیم بود؟
گفت: آرى.
گفتند: امان خدا و پیامبرش، و ذمّه خدا و پیامبرش؟
گفت: آرى.
گفتند: و محمّد بن عبد اللّه، از شاهدان این امان باشد؟
گفت: آرى.
گفتند: و خداوند، بر آنچه می‌ گوییم، وکیل و شاهد باشد؟
گفت: آرى.
گفت: اى شیخ! ما از خاندان پیامبرت محمّد هستیم که از زندان عبید اللّه بن زیاد، از مرگ گریخته‌ ایم.
داماد پیرزن به آنها گفت: از مرگ، گریخته‌ اید و به مرگ در آمده‌ اید! ستایش، خدایى را که مرا بر شما چیره کرد. سپس به سوى هر دو پسر رفت و آنها را در بند کرد و هر دو پسر، شب را کتف بسته خوابیدند. هنگامى که صبح بر آمد، مرد، غلام سیاهش به نام فُلَیح را فرا خواند و گفت: این دو نوجوان را بگیر و به کناره فرات ببر و گردنشان را بزن و سرهایشان را برایم بیاور تا آنها را نزد عبید اللّه بن زیاد ببرم و جایزه دو هزار درهمى را بگیرم. غلام، شمشیر را برداشت و جلوى دو نوجوان، روان شد. هنوز دور نشده بود که یکى از دو نوجوان گفت: اى غلام سیاه! چه قدر سیاهىِ تو به سیاهىِ بلال، اذان گوى پیامبر خدا، می‌ ماند!
غلام گفت: مولایم فرمان کشتن شما را به من داده است. شما کیستید؟
آن دو گفتند: اى سیاه! ما از خاندان پیامبرت محمّد هستیم و از زندان عبید اللّه بن زیاد، از مرگ گریخته‌ ایم . این پیرزنِ شما، از ما پذیرایى کرد، در حالى که مولایت، آهنگ کشتن ما را دارد.
غلام سیاه، بر پاهاى آن دو افتاد و آنها را می‌ بوسید و می‌ گفت: جانم فداى جان‌ هایتان و صورتم، سپرِ صورت‌ هایتان! اى خاندان پیامبر برگزیده خدا! به خدا سوگند، روز قیامت، محمّد(ص) طرف دعواى من نخواهد بود. سپس دوید و شمشیر را از دستش به گوشه‌ اى پرتاب کرد و خود را در فرات انداخت و به سوى دیگر رود رفت. مولایش بر او بانگ زد: اى غلام! مرا نافرمانى می‌ کنى؟ گفت: اى مولاى من! آن‌گاه از تو اطاعت می‌ کردم که خدا را نافرمانى نکنى؛ امّا چون خدا را نافرمانى کردى، من از تو در دنیا و آخرت بیزارم.
مرد، پسرش را فرا خواند و گفت: پسر عزیزم! من حرام و حلال دنیا را براى تو گرد آورده‌ ام و بر دنیا باید حرص ورزید. این دو نوجوان را بگیر و به کناره فرات ببر و گردنشان را بزن و سر هر دو را برایم بیاور تا براى عبید اللّه بن زیاد ببرم و جایزه دو هزار درهمى را بگیرم.
پسر، شمشیر را گرفت و پیشاپیشِ دو نوجوان، به راه افتاد. هنوز دور نشده بود که یکى از دو نوجوان گفت: اى جوان! از آتش دوزخ بر جوانی‌ ات می‌ ترسم.
جوان گفت: اى محبوبان من! شما کیستید؟
گفتند: ما از خاندان پیامبرت محمّد هستیم، ولى پدرت آهنگ کشتن ما را دارد.
جوان بر پاهاى آن دو افتاد و آنها را می‌ بوسید و همان سخن غلام سیاه را به آنها می‌ گفت. سپس شمشیر را به کنارى افکند و خود را به فرات زد و از آن گذشت. پدرش بر او بانگ زد: اى پسر! مرا نافرمانى می‌ کنى؟ پسر گفت: اگر خدا را اطاعت کرده، تو را نافرمانى کنم، دوست‌ تر می‌ دارم تا آن‌ که خدا را نافرمانى و از تو اطاعت کنم.
او پس از شنیدن این سخنان گفت: کشتن شما را کسى جز خودم به عهده نمی‌ گیرد. آن‌ گاه، شمشیر را گرفت و جلوى آنها رفت. وقتی به کنار فرات رسید، شمشیر را از نیام بر کشید.
هنگامى که نوجوانان به شمشیرِ برکشیده نگریستند، چشمانشان، پُر از اشک شد و به او گفتند: ما را به بازار ببر و از فروش ما بهره خود را ببر و نخواه که محمّد(ص)، فرداى قیامت، طرفِ دعواى تو باشد.
گفت: نه؛ بلکه شما را می‌کشم و سرهایتان را براى عبید اللّه بن زیاد می‌ برم و جایزه دو هزار درهمى را می‌ گیرم.
آن دو گفتند: آیا خویشاوندى ما را با پیامبر خدا پاس نمی‌ دارى؟
گفت: شما با پیامبر خدا خویشاوندی ندارید.
آن دو گفتند: ما را نزد عبید اللّه بن زیاد ببر تا خود درباره ما حکم کند.
گفت: به این، هیچ راهى نیست، جز آن‌ که من با ریختن خونتان، به او نزدیکى بجویم.
آن دو گفتند: آیا بر کم‌سالى ما رحم نمی‌ کنى؟
گفت: خداوند، هیچ رحمى بر شما در دل من، ننهاده است.
آن دو گفتند: اگر هیچ چاره‌ اى نیست، ما را واگذار تا چند رکعت نماز بخوانیم.
گفت: اگر نماز، برایتان سودى دارد، هر چه قدر می‌ خواهید، نماز بخوانید.
آن دو نوجوان، چهار رکعت نماز خواندند و سرهایشان را به سوى آسمان، بلند کردند و ندا دادند: اى زنده و اى بردبار! اى حاکم‌ ترینِ حاکمان! میان ما و او، به حق حکم کن.
مرد جنایتکار به سوى برادر بزرگ‌ تر رفت و گردنش را زد و سرش را برداشت و در توبره‌اش نهاد. پسر کوچک‌ تر پیش آمد و در خون برادرش غلت زد و می‌ گفت: تا آن‌ که پیامبر خدا(ص) را در حالى دیدار کنم که با خون برادرم، خضاب کرده باشم. آن قاتل گفت: ناراحت نباش که به زودى، تو را به برادرت ملحق می‌ کنم. سپس برخاست و گردن برادرِ کوچک‌ تر را زد و سرش را برداشت و در توبره گذاشت و پیکرهایشان را در حالى که هنوز از آنها خون می‌ چکید، در آب رود انداخت و آن دو سر را براى عبید اللّه بن زیاد بُرد. ابن زیاد، بر تختش نشسته بود و چوب دستی‌ اى از خیزران به دست داشت. مرد، دو سر را پیشِ رویش نهاد. هنگامى که به آن دو نگریست، برخاست و سپس نشست. سپس برخاست و دوباره نشست. سه بار، چنین کرد...
آن‌ گاه او آنچه اتفاق افتاده بود را برای ابن زیاد بیان کرد. در پایان عبید اللّه بن زیاد گفت: حاکم‌ ترینِ حاکمان، میان شما حکم کرد. چه کسى از عهده این تبهکار برمی‌ آید؟
مردى از اطرافیان پذیرفت و ندا داد و گفت: من، برمی‌ آیم.
ابن زیاد گفت: او را به همان جایى که این دو نوجوان را کشته است، ببر و گردنش را بزن و نگذار که خونش با خون آنها در آمیزد. سرش را زود جدا کن و بیاور. آن مرد، چنین کرد و سرش را آورد و بر نیزه‌اى نصب کرد. کودکان، آن‌را با کلوخ و سنگ می‌ زدند و می‌ گفتند: این، قاتل ذریّه پیامبر خدا است.(5)

آرامگاه :
در کنار فرات در چهار فرسنگی کربلا شهری به نام مُسَیِّب واقع است. در نزدیکی این شهر آرامگاهی است که گویند قبر محمد و ابراهیم، پسران مسلم بن عقیل در آن قرار دارد.(6)

منبع :
[1]. شیخ مفید، الاختصاص، ص 83، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج ‏4، ص 112، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق.
[2]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج ‏1، ص 397، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1417ق.
[3]. سبط بن جوزی‏، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة، ص 229، قم، منشورات الشریف الرضی‏، چاپ اول، 1418ق.
(4)شیخ عباس قمى، منتهى الامال، ج 1، ص 78 - 76.
(5). شیخ صدوق، الأمالی، ص 83 – 84، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق؛ ترجمه از این کتاب گرفته شده است: محمدی ری شهری، محمد، طباطبایی نژاد، سید محمود، سید طبائی، سید روح الله، مترجم، مسعودی، عبدالهادی، دانشنامه امام حسین(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج 8، ص 189 – 200، قم، دارالحدیث، چاپ اول، 1388ش.
(6) آرامگاه‌ های خاندان پاک پیامبر(ص)،ص۳۰۲