فهرست نسخه های خطی کتابخانه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام

rate

فهرست نسخه های خطی کتابخانه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام

۱۳۹۵/۰۸/۲۹0 دیدگاه21502 مشاهده

1. الآجرومية (نحو ـ عربى)

از: محمد بن محمد بن داود صنهاجى (م 723ق)

مختصرى است در نحو به مذهب كوفيّين ، از كتابهاى درسى حوزويان بوده و شروح و حواشى بسيارى دارد.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/1]

آغاز: الكلام هو اللفظ المركب المفيد بالوضع والكلمة لفظ وضع لمعنى مفرد وأقسامها ثلثة... باب الاعراب تغيير أواخر الكلم لاختلاف العوامل.

انجام: ان يكون المضاف صفة الى معمولها و هي بتقدير الانفصال في اللفظ نحو ضارب زيد غداً وحسن الوجه. تم الكتاب المسمّى بالآجرومية.

615 ، رساله چهارم مجموعه «169پ ـ 191پ» ، نسخ معرب ، عبدالحسين بن خليفه آقا بابا بن اولاد بن خليفه ، سه‏شنبه 24 جمادى الثانى 1265ق ، در مدرسه التفاتيه ، عناوين و نشانيها شنگرف.

22 برگ ، 7 سطر ، 5/15×22 سم.

2. آداب المتعلّمين (اخلاق ـ عربى)

از: خواجه نصير الدين محمد بن محمد طوسى (م 672ق)

رساله اخلاقى كوتاهى است شامل 12 فصل كه بارها ضمن جامع المقدّمات و به صورت مستقل به چاپ رسيده است. از اين متن چند ترجمه فارسى در دست است. (نك: الذريعه: 4/73).

(17)

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 4؛ الذريعه: 1/26؛ التراث العربى: 1/25]

آغاز: أحمد اللّه‏ على آلائه وأشكره على نعمائه... وبعد فكثير من طلّاب العلم لايتيّسر لهم التحصيل وان اجتهدوا.

انجام: في الطب الذي جمعه الامام الشيخ أبوالعباس المستغفري في كتابه المسمّى بطبّ النبي يجده من يطلبه.

603 ، رساله چهارم مجموعه «164پ ـ 171ر» ، نسخ ، قمر بن نجم بن هلال بن حاجى عبد العزيز ، نيمه جمادى الاول 1072 ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در حاشيه صفحات و صفحه آخر مطالب پراكنده‏اى درج شده از جمله طريق نماز حاجت خواندن و طريق ختم آيه من يتق اللّه‏ به تاريخ جمادى الاول 1186 و تاريخ مختصر چهارده معصوم (ع) كه در 1143ق كتابت شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

8 برگ ، 15 سطر ، 20×5/24 سم.

654 ، رساله چهارم مجموعه «30پ ـ 40ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، در حاشيه تصحيح شده است.

11 برگ ، 15 سطر ، 12×19 سم.

682 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 5ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1203ق ، شامل: اواسط فصل چهارم تا آخر كتاب.

5 برگ ، 13 سطر ، 5/13×5/19 سم.

687 ، رساله ششم مجموعه «174پ ـ 181پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، يكشنبه 2 صفر 1227ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

8 برگ ، 16 سطر ، 11×15 سم.

657 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 5پ» ، نسخ ، محمد على بن ملا محمد على ، چهارشنبه 14 ربيع الاول 1228ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

5 برگ ، 21 سطر ، 5/15×21 سم.

(18)

3. ابواب الجنان (اخلاق ـ فارسى)

از: محمد رفيع بن فتح اللّه‏ واعظ قزوينى (م 1089ق)

كتاب اخلاقى مشهورى است كه بارها به چاپ رسيده و نسخه‏هاى خطى بسيارى دارد. مؤلف بنا داشت كتاب مفصّلى در هشت باب به عدد درهاى بهشت تأليف نمايد ، ولى پس از تأليف باب اول و دوم وفات يافت و باب سوم را فرزندش محمد شفيع نگاشته است. جلد اوّل كتاب شامل چهارده مجلس است و در عصر شاه عباس صفوى تأليف شده است.

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 2/170؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1518؛ الذريعه: 1/76؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى ، مشار: 1/145]

آغاز: بهترين مقالى كه سرخيل كاروان فنون محاورات تواند بود و خوشترين كلامى كه شاداب لالى.

انجام: پيشانيها و پهلوها و پشتهاى ايشان پس گويند اين آن چيزى است كه براى خود جمع كرديد.

333 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، سلخ جمادى الثانى 1079 ، شامل: جلد اول ، اندكى از آغاز نسخه افتاده است ، آغاز: و اگر آفتاب جهانتاب حكمتش از افق انقلاب تيغ كشيدى... محمد رفيع واعظ خاكسار ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 380 ص 428 ، واقف: على حميدى ، ثبت: 2409.

370 برگ ، 14 سطر ، 13×5/18 سم.

(19)

475 ، نسخ زيبا ، عبارات عربى معرب ، عبد الحسين ، دوشنبه 20 محرم 1180ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 85 ص 66 ، واقف: على حميدى ، ثبت: 2028.

256 برگ ، 16 سطر ، 15×20 سم.

595 ، رساله سوم مجموعه «8پ ـ 171پ» ، نستعليق ، عبارات عربى نسخ معرب ، عبد الرحمن بن يعقوب على كجورى ، 15 رجب 1242ق ، در تهران ، شامل: باب اول ، انجام: سازگار و گوارا گردانيده توفيق اتمام باقى ابواب را بر وجه صواب كرامت فرماينده گرداند ، تمّت الكتاب ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در آخر نسخه چند تاريخ تولد مربوط به سالهاى 1265 تا 1283ق.

164 برگ ، 26 سطر ، 5/21×34 سم.

اثبات واجب ، محمد دهدار عيانى

عليه‏السلام توحيد

اثبات واجب ، ملا رجبعلى تبريزى

عليه‏السلام اشتراك لفظ وجود

4. الاثنا عشرية في الصلاة (فقه اماميه ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

شيخ بهايى پنج رساله مختصر فقهى در احكام طهارت ، صلات ، صوم ، زكات ، خمس و حج تأليف كرد كه چون اغلب آنها مشتمل بر دوازده فصل و مطلب است به اثنى عشريه معروف گرديده است.

رساله حاضر دومين رساله از اثناعشريه‏هاى پنج‏گانه شيخ بهايى است در احكام نماز ، شامل دوازده فصل و هر فصل داراى دوازده مطلب ، تأليف اين رساله در روز تولد پيامبر اكرم(ص) به سال 1012 ق به پايان رسيده است.

(20)

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/6؛ التراث العربى: 1/55]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي وفقنا للاهتداء بشريعة أشرف المرسلين وسيد الأولين والآخرين وهدانا لاقتفاء آثار أهل بيته الائمة الطاهرين.

انجام: ولايكون قاعداً على الأرض فيكون انّما قعد بعضك على بعض فلاتصبر للتشهد والدعاء.

612 ، رساله چهاردهم مجموعه «205پ ـ 213پ» ، نسخ ، باقر بن محمد خراسانى ، سه شنبه غره جمادى الاول 1222 ، در اصفهان ، عناوين و نشانيها شنگرف.

9 برگ ، 22 سطر ، 15×5/21 سم.

5. الاثنا عشرية في الصوم (فقه اماميه ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

رساله حاضر سومين رساله از رسائل پنج گانه اوست كه به احكام روزه اختصاص دارد و مؤلف با استناد به آيات و روايات دوازده مزيت و فضيلت براى ماه مبارك رمضان بر ماههاى ديگر ذكر مى‏كند.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/6]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل الصوم جنّة من النار والصلوة على أشرف الخلايق محمد وآله الأطهار وبعد فيقول أقل العباد محمد المشتهر ببهاء الدين العاملى.

انجام: الثاني عشرة انّ ثواب تلاوة آية واحدة فيه كثواب ختم القرآن في غيره.

606 ، رساله دوم مجموعه «42پ ـ 54ر» ، نسخ ، قرن 11ق ، نام كاتب پاك شده است ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به لفظ «منه رحمه اللّه‏» دارد ، كاتب در انجامه نوشته است: «وقد وقع الفراغ من تسويد هذه الرسالة التي لاتسمع لأحدٍ من قبل وبعد أن يأتي بمثلها في المشارق والمغارب من تصنيفات شيخنا ومخدومنا الأعظم شيخ البهاء الملة والدين رحمة اللّه‏ عليه يوم الدين بحقّ محمد

(21)

وآله...».

13 برگ ، 18 سطر ، 5/14×5/23 سم.

6. اجازة الحديث لمحمد بن تاج الدين ابن نجده (اجازه ـ عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (م 786ق)

اجازه شهيد اول است به شمس الدين ابو جعفر محمد بن تاج الدين ابو محمد عبدالعلى بن نجده به تاريخ 10 رمضان 770.

[الذريعه: 1/247 رقم 1304؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 21/261]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي مصير كلّ شيء اليه والمعوّل هم عليه والصلوة على أحظى خلقه لديه محمد بن عبداللّه‏ النبي الأمي أفضل مصطفيه وعلى آله.

انجام: فليرو الشيخ شمس الدين محمد جميع ما ذكرته وغيره لمن شاء وكتب أصغر العباد محمد بن مكي عاشر شهر رمضان المعظم قدره سنة سبعين وسبعمائة حامداً ومصلياً ومسلما.

619 ، رساله چهارم مجموعه «211ر ـ 213ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق.

3 برگ ، 33 سطر ، 5/19×5/28 سم.

7. أجوبة المسائل الثلاث (فقه اماميه ـ عربى)

از: زين الدين بن على عاملى (م 965ق)

پاسخ به سه سؤال فقهى است:

1 ـ شخص على بدنه المني وهو يغتسل في الماء الكثير ... فلما اغتسل وانصرف ... تحت أظفاره شيئاً من وسخ البدن المختلط بالمني ... ؛

2 ـ قطعة الجلد المنفصلة عن بدن الانسان هل هي طاهرة أم نجسة ؛

3 ـ شخصٌ مريض مرضاً بالغاً أراد الوصية...

آغاز: الحمد للّه‏ حق حمده والصلوة على سيد رسله محمد وآله وصحبه اللهم اهدنا لما اختلف فيه من الحق باذنك ... فقد وصلت رسالتك أيها المولى الجليل الفاضل ... المشتملة على الأسألة الثلثة وطلب الجواب عنها وبسط الكلام فيها وبيان مأخذ حكمها وذكرت ان طالب

(22)

الجواب خليل.

انجام: وهذا الاطلاق في بعض الأخبار مع أصالة براءة ذمته من ذلك ليس بجيد فحمله على الأمرين هو الوجه.

701 ، رساله سوم مجموعه «54پ ـ 60پ» ، نستعليق ، زين الدين بن على عاملى (مؤلف) ، قرن 10ق.

7 برگ ، 19 سطر ، 5/13×5/19 سم.

8. أجوبة المسائل الستة (عقائد شيخيه ـ عربى)

پاسخ به شش سؤال است كه گويا از سيد كاظم رشتى يا كريم خان كرمانى پرسيده:

1 ـ درباره گفتار احسايى: لما كانت الحروف في الرتبة الثانية في مقام التابعية والوصفية ؛

2 ـ اثبات وجود الجن ؛

3 ـ اثبات الفؤاد ؛

4 ـ سؤالى درباره خواب ؛

5 ـ ما معنى ان الأرض الثابتة فوق السماء الدنيا و ... ؛

6 ـ ما وجه المناسبة في قول المشايخ أعلى اللّه‏ مقامهم ان العقل بازاء البديع والنفس ...

آغاز: حمدله. والصلوة على خير خلقه وأشرف بريّته محمد وآله الطيبين... وبعد فهذه هي المسائل المشكلة التي قد استشكلت عليّ وعلى أمثالي من القاصرين والمقصود سماع الجواب ... أمّا بعد فقد وصل اليّ منكم الكتاب وفهمت الخطاب.

698 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 63پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، سده 13 و 14ق ، انجام افتاده است ، انجام: وأمّا وجه التناسب بين الباعث والنفس فلا أجل ان أهلكها... فصار مقام المبعوثين مقام الوساطة والرسالة بين اللّه‏ و بين الناس أخذوا منه وبلغوا ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد ، برخى از برگهاى نسخه پارگى دارد.

63 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

(23)

9. أجوبة مسائل الشيخ محمد القطيفي (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

پاسخ به سؤالات حديثى است كه شيخ محمد بن عبد على بن عبد الجبار قطيفى از احسايى پرسيده بود. [التراث العربى: 1/98]

آغاز: حمدله. والصلوة. أمّا بعد... قد ورد عليّ من جناب المسدد الشيخ محمد ابن شيخ عبد علي القطيفي كتاب فيه مسائل... قال سلمه اللّه‏ تعالى وما تأويل السبعة الأبحر.

انجام: في هذه الأبيات العشرة المشتملة على جميع الأحوال للسالكين من البدايات الى النهايات.

673 ، رساله پنجم مجموعه «200ر ـ 203پ» ، نسخ ، محمد بن هادى ، 10 جمادى الاول 1266ق ، نشانيها مشكى ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

4 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

10. أجوبة مسائل الكرماني (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: حاج كريم خان بن ابراهيم خان قاجار كرمانى (م 1288ق)

ابو القاسم بن على حسينى كرمانى در 18 ذيقعده 1294 نامه‏اى به كريم خان نگاشته و از او درباره دو امر مشكل سؤال نموده: 1 ـ مشيّة اللّه‏ 2 ـ معرفة الامام ، رساله حاضر شامل سؤال ابو القاسم كرمانى و پاسخ كريم خان است كه تأليف آن در 29 ذيحجه 1294 به پايان رسيده است.

آغاز: حمدله وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين المعصومين وعلى شيعتهم المنتجبين ... يا سيدي ومولاي وسندي وملجاي جعلني اللّه‏ فداك ... أحدهما أنّه لا شك في أنّ مشية اللّه‏ القديم ... أقول وباللّه‏ المأمول بوساطة آل الرسول ... لا تنافي بين كون الشيء في وقته.

انجام: أكثر الخلق عنها غافلين فليسوا من أهلها البته فلا تحتاج في اثباتها الى اقرار جميع الفرق واجتماعهم والسلام خير ختام.

(24)

602 ، رساله پانزدهم مجموعه «137پ ـ 164پ» ، نسخ ، محمد بن احمد مازندرانى ، 1295ق ، علامت بلاغ دارد.

28 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

(25)

11. أجوبة مسائل الملا رشيد (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

رساله كوتاهى است در پاسخ به سؤالات كلامى كه ملا رشيد از احسايى پرسيده بود.

آغاز: حمدله. والصلوة. أمّا بعد فيقول... انّ ذوالرأي السديد الملا رشيد قد عرض عليّ مسائل طلب منّي الجواب عنها... و توضيح على مآله وهو انّ محمداً وآله الطاهرين(ص) هل هم من الوجود المقيد أم المطلق.

انجام: واغفر لنا ما مضى من ذنوبنا بمغفرتك واعصمنا في ما بقي من اعتمادنا برحمتك يا أرحم الراحمين ، تمت الرسالة.

673 ، رساله چهارم مجموعه «197ر ـ 200 ر» ، نسخ ، محمد بن هادى ، 11 جمادى الاول 1266ق ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

4 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

12. أجوبة مسائل الملا علي اكبر (النية) (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

رساله كوتاهى است در پاسخ به سؤال ملا على اكبر بن محمد سميع درباره چگونگى دست يابى به اخلاص و نيت خالص در اعمال.

[التراث العربى: 5/427 «النية»]

آغاز: حمدله. والصلوة. أمّا بعد... ان الرجل الأفخم المكرم الملا علي أكبر بن البصير محمد سميع... قد أرسل اليّ كلمات... يريد من الفقير الجواب وهي انّه قال... طريق خلوص النية وحضور القصد والقلب في الطاعات بأيّ شيءٍ محصل.

انجام: من غير تصور له ولا نفسك وانّما نتوجه الى معطي الخيرات جل وعلا والحمد للّه‏ رب العالمين...

673 ، رساله ششم مجموعه «203پ ـ 207ر» ، نسخ ، محمد بن هادى ، 2 جمادى الاول 1266ق ، در مدرسه نيم آورد اصفهان ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

(26)

5 برگ ، 21 سطر ، 15×5/21 سم.

13. أجوبة مسائل أمان اللّه‏ خان (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: حاج كريم خان بن ابراهيم خان قاجار كرمانى (م 1288ق)

پاسخ به سؤالات امان اللّه‏ خان والى كردستان است كه تأليف آن در تهران به تاريخ شب يكشنبه 4 جمادى الثانى 1283 به اتمام رسيده است.

آغاز: الحمد للّه‏ وسلام على عباده الذين اصطفى وبعد فقد أرسل اليّ جناب الكافي الكفاة ... أمان اللّه‏ خان والي كردستان ... برسالة وسألني فيها من مسائل أراد مني جوابها.

انجام: فانّه من تسويلات نفس الكسلانين والمرجو أن لا تيئسانى من صالح دعائك ورحمة اللّه‏ وبركاته.

602 ، رساله هجدهم مجموعه «180ر ـ 187ر» ، نسخ ، احمد بن ابى القاسم مازندرانى ، 1298ق.

8 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

14. أجوبة مسائل فتح علي شاه القاجار (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

پاسخ به سؤالاتى است كه فتح على شاه قاجار پيرامون حقيقت روح و نعمت هاى بهشتى و... از شيخ احمد احسايى پرسيده بود. نگارش اين پاسخ‏ها در اوائل ماه رمضان 1234 خاتمه يافته است.

[التراث العربى: 1/103]

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين أمّا بعد فيقول العبد المسكين ... انّ حضرت الجناب العالي الشأن ... فتح علي شاه المدود بالنظر من مدد الرحمن.

657 ، رساله پنجم مجموعه «59پ ـ 62پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام افتاده است ، انجام: وبالجملة فهو الجواب بالتلويح وهذا الدليل بالاشارة وفيها انّه كيف ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

(27)

4 برگ ، 20 سطر ، 5/15×21 سم.

15. أجوبة مسائل من اصبهان (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

بياناتى است در شرح برخى احاديث مشكله كه در پاسخ به سؤالاتى كه از اصفهان رسيده نگاشته و در روز سه شنبه جمادى الاول 1223 تأليف آن را به پايان رسانده است.

[التراث العربى: 1/113]

آغاز: حمدله. والصلوة. اما بعد... قد أتت اليّ بعض المسائل من بلد الأمان والايمان اصبهان... من بعض الاخوان حفظ اللّه‏ من نوائب الزمان بأحاديث مشكلة يريد فيها البيان.

انجام: ثمّ اعلم انّ هذا التدوير ان كان في الغيب فهو في اصطلاحنا كور وان كان في الشهادة فهو دور والحمد للّه‏ رب العالمين...

673 ، رساله نهم «210ر ـ 220پ» ، نسخ ، محمد بن هادى ، پنجشنبه جمادى الاول 1266ق ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

10 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

الأحاديث القدسية

عليه‏السلام اربعون سورة من التورات

16. احقاق الحق وازهاق الباطل (عقائد ـ عربى)

از: قاضى نوراللّه‏ بن محمد شريف شوشترى (م 1019ق)

ردّى است بر ابطال نهج الباطل و اهمال كشف العاطل فضل اللّه‏ بن روزبهان خنجى (قرن10) كه در آن نهج الحق و كشف الصدق علامه حلى (726ق) را رد كرده بود. قاضى نور اللّه‏ شوشترى در اين كتاب اقوال علامه حلى را به عنوان «قال المصنف» و مطالب خنجى را به عنوان «قال الناصب» و توضيحات ، خود را به عنوان «اقول» مى‏آورد. تأليف اين كتاب در آگره هند به سال 1014ق به پايان رسيد و تصحيح و تحقيق بخشى از آن همراه با ملحقات مفصل به همت كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى ره در قم به چاپ رسيد.

(28)

[التراث العربى: 1/121؛ الذريعه: 1/290؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 26]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي [جعل] مقام شيعة الحق عليّاً وصيّرهم مع ابراهيم في ذلك الاسم سميّا.

انجام: وأخرجهم عن سواد الهند حزنه وسهله بحق الحق وأهله.

64 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، نسخه كامل است ، عناوين و نشانيها شنگرف ، شش برگ اول نسخه نونويس است ، در حاشيه تصحيح شده است ، در آخر نسخه تملك صالح بن اسداللّه‏ با مهر بيضوى وى ، اين نسخه به ضميمه 53 كتاب ديگر از موقوفات ميرزا على اصغر خان يمين به كتاب‏خانه آستانه حضرت عبد العظيم عليه السلام است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، واقف: على اصغر خان يمين 2/4/1334 ، ثبت: 1635.

456 برگ ، 25 سطر ، 18×27 سم.

17. إحكام الأحكام في اُصول الأحكام (اصول فقه عامه ـ عربى)

از: ابو الحسن سيف‏الدين على بن ابى على محمد آمدى شافعى (م 631ق)

اصول فقه اهل سنت را در چهار قاعده به نام يكى از سلاطين در 625ق نگاشته است. عناوين قواعد به اين شرح مى‏باشد:

1 ـ في تحقيق مفهوم اصول الفقه و مباديه ؛

2 ـ في تحقيق الدليل السمعى و ما يتعلق به من لوازمه ؛

3 ـ في احوال المجتهدين ، في احوال المفتين و المستفتين ؛

4 ـ في ترجيحات طرق المطلوبات.

اين كتاب در سال 1332ق به چاپ رسيده است.

[كشف الظنون: 1/17؛ معجم المطبوعات ، سركيس: 1/10]

آغاز: ما توفيقي الا باللّه‏ عليه توكّلت واليه أنيب. الحمد للّه‏ خالق الأفلاك ومديرها ومزيّنها بالشهب الثاقبة... لمّا كانت الأحكام الشرعية و القضايا الفقهية و مسايل مقاصد المكلّفين.

انجام: لايخفى على متأمّلها وهذا آخر ما أردناه و نهاية ما رتبناه. اللهم فكما ألهمت بانشائه...

(29)

مجيب الدعوات ومفيض الخيرات والحمد للّه‏ وحده وصلى اللّه‏ على سيّدنا محمد وآله وأصحابه وسلم تسليماً كثيرا.

4 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1241ق ، عناوين شنگرف.

جلد: تيماج روغنى مجدول با ترنج و سرترنج و نقش گل و بوته ، دانش پژوه: ش 100 ص 455 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2438.

259 برگ ، 26 سطر ، 21×31 سم.

18. احكام طهارت و نماز (فقه اماميه ـ فارسى)

رساله بسيار مختصرى است در احكام وضو و غسل و تيمم و نماز و در هر كدام شرايط و اجزاء و موانع را بيان مى‏كند ، به قرينه رساله‏هاى بعدى مجموعه ، بايد از تأليفات ميرزا محمد تقى نورى باشد.

آغاز: در شرايط وضو است و آن چند چيز است: اول اباحه آب دويم مطلق بودن سيم پاك بودن آب چهارم پاك بودن مواضع وضو.

انجام: دهم گريستن از براى امور دنيويه عمداً مطلقاً خواه به آواز باشد يا نه دون سهو. يازدهم خوردن و آشاميدن است عمداً و اما سهواً اگر ماهيّت مفسد والا فلا ، تم.

712 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 4پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، حواشى دارد.

4 برگ ، 20 سطر ، 5/16×5/21 سم.

19. احكام طهارت و نماز (فقه اماميه ـ فارسى)

از: ميرزا محمد تقى بن ميرزا على محمد نورى (م 1263ق)

فقه فتوايى مختصرى است در بيان احكام وضو و غسل و نماز كه به درخواست جمعى از برادران ايمانى به رشته تحرير كشيده و شامل چند باب است.

آغاز: حمدله والصلوة والسلام على اشرف المرسلين محمد وآله الطيبين الطاهرين. اما بعد

(30)

اين مختصرى است در احكام وضو و غسل و نماز كه به خواهش پاره‏اى از برادران ايمانى... به رشته تحرير كشيده و آن مشتمل است بر چند باب. باب اول در بيان وضو و متعلقات آن است و آن مشتمل است بر چند فصل...

انجام: ايراد آن را در اين مقام مناسب ندانستم ، ذكر آن‏ها ننمودم. هر كه مى‏خواهد رجوع كند به دلايل العباد كه در آن جا مذكور است.

712 ، رساله دوم مجموعه «5پ ـ 68پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1242ق ، از وسط افتادگى دارد.

64 برگ ، 20 سطر ، 5/16×5/21 سم.

اخبار المجنون واشعاره ، ابوبكر والبى

عليه‏السلام ديوان مجنون

اختيارات ، ابو معشر بلخى

عليه‏السلام روزنامه

20. الاختيارات العلائية في أعلام السماوية (نجوم ـ فارسى)

از: فخر الدين محمد بن عمر رازى (م 606ق)

رساله نجومى است شامل 2 مقاله:

1 ـ در كليات بر 9 فصل ؛

2 ـ در جزئيات بر 80 مطلب.

نام كتاب در نسخه حاضر «الاختيارات العلائية في الاختيارات السمائية» و نام مؤلف محمد بن حسين رازى درج شده و پادشاهى كه كتاب به وى تقديم شده «آلپ ارسلان» نام برده شده است.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/2784]

آغاز: ثناى بى‏منتها مر حضرت كبرياء يعنى خدايى را كه ذات او از مناسبت زمان و مكان

(31)

مبراست و صفت او از مقارنت حدوث و امكان معرا.

انجام: آن وقت همه دعا خوب و پسنديده باشد و به محل اجابت واصل خواهد شد آمين انشاء اللّه‏ تعالى ...

541 ، نسخ ، هدايت اللّه‏ بن حيدر ، بدون تاريخ كتابت ، حسب الامر ميرزا ابو القاسم ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول و آخر نسخه فوايد متفرقه‏اى درج شده از جمله: دعاى عديله و نور و دعايى با آغاز «ربّ من الذي دعاك فلم تجبه ...» و خطبه حضرت آدم و اشعار و مكتوباتى از محمد حسين آشوب و معتمد خان و شيخ على نقى و نصر اللّه‏ همدانى و مطلبى رجالى از شيخ بهايى: «كلّ حميد حميد و كلّ جميل جميل ...» و چند نسخه طبى و مطالب متفرقه ديگر.

فاقد جلد ، ثبت: 208خ.

103 برگ ، 14 سطر ، 12×5/19 سم.

21. اختيارات ايام صغير (نجوم ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

شامل سه فصل و يك خاتمه است كه در ذيحجه 1078 به انجام رسيده است. عناوين فصول:

1 ـ اختيارات روزهاى ماه ؛

2 ـ اختيارات روزهاى هفته ؛

3 ـ امورى كه دفع نحوست كند.

خاتمه در احكام كسوف و خسوف.

[فهرست كتابخانه آيت اللّه‏ مرعشى: 1/213؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/218؛ كتابشناسى مجلسى: 78؛ فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 5/2780]

آغاز: حمدله والصلوة على سيد المرسلين... اما بعد چنين گويد احقر عباد اللّه‏ محمد باقر بن محمد تقى عفى اللّه‏ عن جرائهما كه اين رساله‏اى است در بيان آن چه از احاديث... معلوم مى‏شود از سعادت و نحوست ايام هفته و ماه.

(32)

انجام: و در هر سال كه در ماه ذى الحجه ماه بگيرد مرد بزرگى در مغرب بميرد و مرد فاجر فاسقى دعوى پادشاهى كند. الى هنا انتهى.

716 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 15پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 5 صفر 1110ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

15 برگ ، 17 سطر ، 5/14×29 سم.

658 ، رساله ششم مجموعه «75پ ـ 81ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، پس از اتمام رساله فايده‏اى در بيان اجداد حضرت على بن ابى طالب(ع) تا حضرت آدم به خط عبد المجيد در 1270ق.

7 برگ ، 24 سطر ، 17×5/20 سم.

22. اختيارات بديعى (پزشكى ـ فارسى)

از: حاج زين عطار على بن حسين انصارى شيرازى (م 806ق)

مؤلف كه در دربار شاه شجاع آل مظفر مى‏زيسته ، اين كتاب را براى شاهزاده خانم بديع الجمال ، يكى از زنان امير مبارز الدين محمد بن مظفر ، مادر سلطان بايزيد عثمانى (792 ـ 805ق) به سال 770ق در يك مقدمه و دو مقاله و يك خاتمه نگاشته است. مقدمه در بيان كليات اخذ ادويه ، مقالت يكم در ادويه مفرده و اسامى به لفظ هر طايفه و ابدال و منفعت و مضرّت آنها به ترتيب تهجى هر حرف در يك باب ، مقالت دوم در مركبات شامل 16 باب ، خاتمه در فهرست اسامى ادويه. اين كتاب در هند و ايران به چاپ رسيده است.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 5/3267؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى: 1/465؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 1/190؛ كتابشناسى نسخ خطى پزشكى ايران: 10 و 11]

آغاز: امداد حمد بى عدد و اعداد سپاس بى قياس مبدعى را كه آثار ابداع او بر هر ورقى از اوراق و شجرى از اشجار سمت وضوح يافته است.

انجام: شيرازى سنبل دارو خوانند و در جراحتها مستعمل كنند و زخمها ماژه واللّه‏ اعلم بالصواب واليه المرجع والمآب.

(33)

145 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، شوال 1038ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه نام داروها به عربى همراه با ترجمه فارسى آن به تفصيل درج شده است ، و مهر تملّك يوسف بن حاج محمد صالح ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج ضربى مشكى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 113خ.

336 برگ ، 19 سطر ، 5/14×25 سم.

707 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 211پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، شعبان 1054ق ، آغاز افتاده است ، آغاز: اگر پيه وى بگذارند و بر اعضا مالند... صنوبر خوك خوانند و آن باد روح است ؛ عناوين شنگرف.

211 برگ ، 15 سطر ، 5/12×19 سم.

23. اخلاق محسنى (جواهر الاسرار) (اخلاق ـ فارسى)

از: كمال الدين حسين بن على كاشفى بيهقى (م 910ق)

مطالب اخلاقى و مسائل كشوردارى و تدبير منزل را در چهل باب ، براى سلطان حسين ميرزا بايقرا (873 ـ 911) و بنام پسر او محسن ميرزا ، به سال 907 (= اخلاق محسنى) گرد آورده است.

[الذريعه: 1/678؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1591]

آغاز: حضرت پادشاه على الاطلاق عزّت كلمته و جلّت عظمته منشور دولت سيد المرسلين و متمم اخلاق المحسنين محمد النبي الامى.

انجام:

اخلاق محسنى بتمامى نوشته شد

تاريخ هم نويس كه اخلاق محسنى

440 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، برگهاى آخر نسخه وصالى شده و به نسخه رطوبت رسيده

(34)

است.

جلد: تيماج قهوه‏اى يك لا ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 5223.

167 برگ ، 17 سطر ، 15×5/20 سم.

(35)

24. اخلاق ناصرى (اخلاق ـ فارسى)

از: خواجه نصير الدين محمد بن محمد طوسى (م 672ق)

كتاب مشهورى است در علم اخلاق كه خواجه نصير در زندان قاين قهستان ، به سال 633 ق ، براى ناصر الدين ابوالفتح عبدالرحيم بن منصور نگاشته است. شامل سه مقالت و هر يك در فصل‏هايى چند:

1 ـ تهذيب اخلاق ؛

2 ـ تدبير منزل ؛

3 ـ سياست مدن.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1534؛ الذريعه: 1/380]

آغاز: حمدى بى حد و انحصار و مدح بى عد و شمار لايق حضرت پادشاهى بود كه همچنان كه در اول آفرينش كه انواع موجودات.

431 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام نسخه افتاده است ، انجام: فصل هفتم در كيفيت معاشرت با اصناف خلق آدمى بايد كه نسبت حال خود... و تلفظ به دشنام و لعنت و تعرض دوشمنان بغايت مذموم و بد ؛ صفحات مجدول محرر شنگرف و لاجورد به جز برگهاى آخر ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج مشكى ، طبله دوم افتاده است ، دانش پژوه: ش 129 ص 428 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2493.

111 برگ ، 21 سطر ، 5/13×5/20 سم.

25. ادعيه (ادعيه و زيارات ـ فارسى و عربى)

شامل چند سوره از قرآن از جمله سوره‏هاى الرحمن ، منافقون ، تغابن ، ملك ، قيامت ، نبأ ، واقعه و مزّمل ، و اوراد محمد بن اسامه و ادعيه ايّام هفته و زيارات چهارده معصوم در روزهاى هفته و سلام به امام زمان (ع).

(36)

598 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 89 ر» ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: كه حضرت صلى اللّه‏ عليه وآله فرموده بود نماز گزاردم و آن قولها را خواندم... محمد بن اسامه گويد مرا اين حال عجب آمد از قاضى پرسيدم ؛ انجام: و صلوات بفرستد و حاجت بطلبد كه مجرب است و مستجاب است ؛ تمامى صفحات مجدول مذهب ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

89 برگ ، 11 سطر ، 5/11×5/17 سم.

26. ادويه و اغذيه (پزشكى ـ فارسى)

رساله پزشكى مختصرى است در چند فصل ، در بيان ادويه و اغذيه از جمله:

فصل در بيان مركب القوى ؛

فصل در تأثير سموم ؛

فصل در بيان مزاج و درجاتش ؛

فصل در كيفيت معرفت درجات ادويه ؛

فصل در طرق معرفت امزجه ادويه و اغذيه به تجربه و قياس ؛

فصل در كيفيت استشمام روايح ؛

فصل در بيان احتياج به تركيب ادويه ؛

فصل در بيان كيفيت تركيب ادويه و استخراج مقدار شربت آنها ؛

فصل در بيان معرفت درجات امزجه ادويه مركبه و طرق استخراج آنها ؛

فصل در بيان طرق استخراج مقادير شربات مركبات ؛

فصل در بيان اعمار بعض ادويه مفرده ؛

فصل در بيان ادراك و مدت اعمار ادويه مركبه ؛

فصل در بيان سبب اختلاف اقوال اطباء در ماهيت و خواص ادويه ؛

فصل در بيان طريقه اخذ ادويه و حفظ و صيانت آنها ؛

فصل در بيان آداب طعام خوردن ؛

(37)

فصل در بيان احراق ادويه و تحميص و تشويه و قلى و تدبير و غسل و احكام آنها ؛

فصل در بيان معرفت افعال ادويه مفرده و خواص آنها و بعض اصطلاحات طبيه.

(38)

آغاز: بسم اللّه‏ تعالى بدانكه حضرت بارى عزّ شأنه از كمال حكمت و نهايت رحمت مواد ادويه را پيش از اغذيه آفريده چه احتياج انسان بدانها جهت دفع امراض و اعلال زياده از اغذيه است.

661 ، رساله دوم مجموعه «3پ ـ 69ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، از انجام افتاده است ، انجام: التي يصبّ على الأعضاء قليلاً قليلاً عن قريب قال أبوالفرج الفرق بينه وبين النطول انّ النطول يستعمل في الشيء الرفيق سلاء هو الجلد الرقيق الذي يخفى.

67 برگ ، 21 سطر ، 13×5/20 سم.

اربعمائة حديث ، هبة اللّه‏ غزنوى

عليه‏السلام لباب الاخبار

27. الأربعون حديثاً (حديث شيعه ـ عربى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

چهل حديث مشكل در مباحث اصول ، فروع ، خطب ، مواعظ و آنچه مردم در امور دينى بدان نياز دارند را با شرحى مسبوط و مفصّل ، در اين كتاب گرد آورده است. اربعين مجلسى به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 1/154؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/45]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل من أنكر صحاح الأحاديث أحاديث ومزّقهم كلّ ممزّق.

280 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از انجام اندكى افتاده است ، انجام: المسلك الرابع ان يقال انّ لاعمال هولاء قبحاً في نفسه... و قبحاً آخر من جهة الظلم على غيرهم ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه مهر تملّك ابوتراب بن محمد على حسينى ، قيمت نسخه 500 ريال ثبت شده است.

جلد: تيماج سرخ مجدول گرهى ، دانش پژوه: ش 189 ص 455 ،

(39)

خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3325.

271 برگ ، 20 سطر ، 13×26 سم.

285 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها درج شده است ، در اول نسخه تصحيح اين نسخه از ميرزاى قمى دانسته شده است ، و تملّك ميرزاى قمى بدين عبارت: انتقل الي بالبيع الشرعي كتبه ابو القاسم بن حسن ، و يادداشتى از عبداللّه‏ كه نسخه را از ميرزاى قمى امانت گرفته است ، و تملّكى ديگر به تاريخ 1241ق و تعيين قيمت نسخه به مبلغ 450 ريال ، در آخر نسخه يادداشت تاريخى درباره حوادث سالهاى 892 تا 1062ق.

جلد: تيماج مصنوعى آبى ، عطف و گوشه تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 173 ص 455 ، ثبت: 3373.

170 برگ ، 22 سطر ، 5/17×5/24 سم.

28. الأربعون حديثاً (حديث شيعه ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

شرح مفصّلى بر چهل حديث در عقايد و آداب و سنن دينى است كه تأليف آن در روز دو شنبه 23 صفر 995 به انجام رسيده و بارها چاپ شده است و شروح و حواشى و ترجمه‏هاى متعدّدى دارد.

[التراث العربى: 1/151؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 36؛ الذريعه: 1/215]

آغاز: انّ أحسن حديث تحلّى اللسان بجواهر حقايقه.

انجام: وههنا نقطع الكلام شاكراً للّه‏ على توفيقه للاتمام ومصلّياً على أشرف الأنام وآله الهادين الى دار السلام.

480 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، يكشنبه 29 ربيع الثانى 1063ق ، عناوين شنگرف ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى با امضاى «منه ره» دارد ، در اول نسخه تملك ... بن مير اسماعيل بن مير محمد حسينى به چشم مى‏خورد.

(40)

جلد: تيماج مشكى مجدول ، واقف: سيد رضا مصطفوى تفرشى ، ثبت: 6836.

72 برگ ، 25 سطر ، 13×20 سم.

533 ، نسخ ، محمد صالح ، چهارشنبه 4 ربيع الاول 1083ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، ثبت: 200خ.

265 برگ ، 12 سطر ، 15×5/20 سم.

321 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، يك صفحه از آغاز نسخه افتاده است ، آغاز: الحديث والرواية وضبطه ودرايته وصرف الأيّام في مدارسته... الحديث الأوّل حدّثني والدي واستادي ؛ عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به لفظ: «منه قدس سرّه» دارد ، در اول نسخه فايده‏اى در تعريف خبر و خبر صحيح و موثق و حسن و ضعيف درج شده است ، مهر تملّك مربعى به سجع: «قال انّي عبد اللّه‏ 1094» ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 244 ص 455 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2469.

150 برگ ، 16 سطر ، 11×19 سم.

29. الأربعون حديثاً (حديث شيعه ـ عربى)

چهل حديث نبوى كوتاه در موضوعات مختلف است.

آغاز: حمدله والعاقبة للمتقين والصلوة على رسوله وآله اجمعين أمّا بعد قال النبي عليه السلام من حفظ أربعين حديثاً من اُمّتي سمّاه اللّه‏ تعالى من السماء وليّاً وفي الأرض فقيهاً وحشر مع الصالحين.

انجام: قال النبي (ص) الاعمال موقوفة فالدعاء حتّى يصلّى على والسلام ...

604 ، رساله سوم مجموعه «187ر و 254پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، برگ اول اين رساله در اواخر نسخه و تتمه آن در اواسط نسخه كتابت شده است.

(41)

2 برگ ، 32 سطر ، 18×26 سم.

(42)

30. أربعون سورة من التورات (الأحاديث القدسية) (حديث قدسى ـ عربى)

مواعظ منتخب از تورات است كه گويند امام على (ع) آن را به عربى ترجمه نموده است. اين رساله بارها به چاپ رسيده است

[الذريعه: 1/179؛ فهرست كتابخانه مجلس: 35/19]

658 ، رساله سوم مجموعه «63ر ـ 68ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، بعد از رساله در دو صفحه احاديث پراكنده درج شده است.

6 برگ ، 22 سطر ، 17×5/20 سم.

649 ، رساله بيست و ششم مجموعه «233ر ـ 248ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف.

15 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

31. اربعين (حديث شيعه ـ فارسى)

از: ادهم قريشى واعظ عزلتى خلخالى (م قرن 11)

رساله‏اى است شامل چهل فصل كه هر فصل با آيه‏اى از قرآن شروع شده و در ذيل آن احاديث مروى از معصومان عليهم السلام نقل مى‏شود ، مؤلف در مقدمه گويد: «هر يك از علما و رهنمايان براى اطاعت رسول و گردن بفرمان نهادن كتابى مشتمل بر احاديث و اخبار افزون از عدد چهل مسمّى به اربعين تأليف كرده و ترتيب نموده بودند اين حقير نيز بعد از مطالعه برخى از آن كتب دينى بى اختيار از غايت هيجان آتش شوق سوداى آن به سر افتاد و خيال آن در دل جا گرفت كه از روى مجموع آن رسايل شريفه مجموعه سازد و مشتمل بر چهل فصل و صدر هر فصلى از آن آيه از كلام ملك علام و بر طبق مضمون آن در تحت آن از سخنان سيد انام و امامان همام و اولياى كرام به عبارت فارسى بر سبيل ترجمان مذكور نمايد...» تأليف اين كتاب در 1036 ق به پايان رسيده است.

آغاز: حمد و شكر و ثنا و ستايش و سپاس و منّت بى قياس بعدد آلا و نعما عظماى

(43)

صورى و معنوى از سفلى و علوى آفريدگار جان و جهان... فصل اول در فضل ذكر و ياد كردن خداى تعالى قوله تعالى و اذكروا اللّه‏ كثيرا.

انجام:

چونكه دل مقصود خود در خويش ديد	عزلتى از گفتگو دم در كشيد...
جمله را بخش اى خداى لم يزل	خواندن اين نسخه و كردن عمل

633 ، رساله دوم مجموعه «97پ ـ 220پ» ، نستعليق ، حسام الدين بن كاوس رستمدارى كديرى ، غرّه ربيع الاول 1061 ، عناوين شنگرف.

124 برگ ، 19 سطر ، 15×23 سم.

32. ارشاد الأذهان الى أحكام الايمان (فقه اماميه ـ عربى)

از: حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 726ق)

يك دروه مختصر در فقه شيعى است از كتاب طهارت تا ديات ، شامل 15000 مسأله كه به درخواست فرزندش فخرالمحققين نگاشته و در 11 شوال 696 تأليف آن به پايان رسيده است. شروح و حواشى بسيارى بر اين كتاب به رشته تحرير درآمده است. و چاپ تحقيقى آن را انتشارات جامعه مدرسين قم عرضه كرده است.

[التراث العربى: 1/181؛ مكتبة العلامة الحلى: 34 ـ 48؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/67]

آغاز: الحمد للّه‏ المتفرد بالقدم والدوام المنزّه عن مشابهة الأعراض و الأجسام.

انجام: بما أفدناه في التحرير أو تذكرة الفقهاء أو قواعد الأحكام أو غير ذلك من كتبنا واللّه‏ الموفق والمعين لكلّ خير.

604 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 186پ» ، نسخ ، حيدر كشميرى ، 14 ربيع الاول 1029ق ، در مشهد الرضا(ع) ، از آغاز افتادگى دارد ؛ آغاز: القرآن أو شيء مكتوب عليه اسم اللّه‏ تعالى وأسماء أنبيائه والأئمة عليهم السلام... المقصد الثاني في الحيض وهو في الأغلب دم أسود ؛ عناوين

(44)

شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد به نقل از «ع ل» و «دروس» و «نهايه» و «منه رحمه اللّه‏» و «شرح لمعه» و «مفلح».

186 برگ ، 15 سطر ، 18×26 سم.

504 ، نسخ ، محمد طاهر بن محمد جان بن غلامحسين بن قاسم بن غلامعلى درزى مشهور به سهراب سمنانى ، يكشنبه 8 شعبان 1065ق ، در سمنان ، عناوين ثلث مشكى جلى ، نشانيها شنگرف ، با تصحيحات اندك و حواشى به امضاى: «نقى عفى منه» و «ع ل» و حواشى به نقل از كتب فقهى مانند: تنقيح و شرايع ، فهرست مطالب كتاب در اول نسخه درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، ثبت: 171خ.

161 برگ ، 17 سطر ، 19×5/25 سم.

532 ، نسخ ، محمد بهاء الدين خطى بن عبد الحسين ، دوشنبه 10 ذى حجه 1076ق ، در شيراز ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: و لو عدم الماء و التراب سقط الفرض اداءً و قضاءً... النظر السادس فيما يتبع الطهارة ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، با امضاى «ع ل» ، به نسخه رطوبت رسيده و لبه برگها بر اثر كرمخوردگى از بين رفته است.

جلد: تيماج سرخ دوروى فرسوده با ترنج و سرترنج ، ثبت: 199خ.

218 برگ ، 15 سطر ، 5/16×22 سم.

562 ، نستعليق ، محمد امين حافظ بن خاتون ، رمضان ؟ (قرن 11) ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، در اول و آخر نسخه فوايد بسيارى درج شده است من جمله علامات آخر الزمان به نقل از شيخ على بن شيخ محمد بن شيخ عبد العالى ، اسباب نزول به نقل از تفسير ملا حسين واعظ ، قاعده در بيان نماز نوروز به نقل از منهاج الصلاح علامه حلى و نقلى از تفسير گازر و صيغه توبه و...

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ، طبله دوم افتاده است ، ثبت: 229خ.

303 برگ ، 17 سطر ، 5/8×5/19 سم.

226 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 23 ذى قعده 1122ق ، عناوين

(45)

شنگرف ، حواشى دارد ، در آخر نسخه فهرست مطالب كتاب درج شده است ، صفحه اوّل نونويس است.

(46)

جلد: تيماج سرخ با ترنج و سرترنج ضربى زرين ، ثبت: 1064.

206 برگ ، 17 سطر ، 5/15×5/28 سم.

88 ، نسخ ، محمد حسين بن اسماعيل بسطامى ، سلخ ذيحجه 1127 ، در مدرسه آقا كمال اصفهان ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و داراى حواشى است با امضاى «زين» و «ع ل» و «فخرالدين».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5209.

211 برگ ، 19 سطر ، 16×25 سم.

33. اساس الاقتباس (منطق ـ فارسى)

از: خواجه نصير الدين محمد بن محمد طوسى (م 672ق)

كتابى است در علم منطق ، شامل يك مقدمه و نه مقاله ، مقدمه در تقسيم علم. مقاله 1 ـ ايساغوجى ؛ 2 ـ مقولات ؛ 3 ـ قضايا ؛ 4 ـ قياس ؛ 5 ـ برهان ؛ 6 ـ جدل ؛ 7 ـ مغالطه ؛ 8 ـ خطابه ؛ 9 ـ شعر ، در 22 جمادى الثانى 642 در قهستان به انجام رسانده و به كوشش آقاى محمد تقى مدرّس رضوى در 1326 ش چاپ شده است و ركن الدين گرگانى آن را به عربى درآورده است.

[الذريعه 2/5؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1492]

آغاز: خداوندا متعلمان حكمت را بالهام حق و تلقين صدق و توفيق خير مؤيد گردان و همتهاى ايشان را به طلب كمال... اين مجموع را به اساس الاقتباس موسوم كردم.

انجام: متكفل بيان اين معانى است درين كتاب اقتصار برين قدر كفايت بود و چون در صدر كتاب وعده داده بانجام رسيد سخن قطع كنيم وما توفيقى الا باللّه‏ عليه توكلت واليه انيب.

197 ، نستعليق زيبا ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين نسخ جلى و شنگرف ، در صفحه اول چند حاشيه مشاهده مى‏شود و نيز مهر بيضوى با سجع: «عبده محمد حسن الموسوى» و يادداشتى كه نسخه را از محمد رضا بن حاج مير محمد حسين خويى امانت گرفته در 1325 با

(47)

مهر بيضوى: «محمد صادق بن مرتضى الحسينى».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 401 ص 428 ، خريدارى 1/6/1342 ، ثبت: 3403.

140 برگ ، 25 سطر ، 5/22×5/35 سم.

اسباب حدوث الحروف ، ابن سينا

عليه‏السلام حدوث الحروف

34. الاستبصار فيما اختلف من الأخبار (حديث شيعه ـ عربى)

از: محمد بن حسن طوسى (م 460ق)

يكى از كتابهاى چهارگانه معتبر حديثى شيعه است كه در هر باب نخست احاديث و رواياتى كه مورد اعتماد مؤلف بوده و بدان فتوا داده را آورده و سپس اخبار مخالف با هم را نوشته و جمع بين آنها را تا حد امكان شرح داده است. كتاب در 3 جزء ترتيب يافته كه جزء اول و دوم شامل عبادات و جزء سوم درباره ساير ابواب فقه يعنى عقود و ايقاعات و احكام است و در پايان اسانيد را آورده است.

[التراث العربى: 14/196؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 47؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/55؛ دايرة المعارف تشيع: 2/97]

آغاز: الحمد للّه‏ وليّ الحمد ومستحقه والصلوة على خيرته من خلقه محمد و آله الطاهرين.

انجام: ابن أبي يعفور هو عبد اللّه‏ بن أبي يعفور ، تمّت.

85 ، نسخ ، محمد اشرف ، شنبه 11 جمادى الثانى 1095ق ، شامل: جزء اول و دوم ، انجام: أو يباع عليه مايقضى دينه على ماتقدّم القول فيه ، تمّ الجزء الثاني من الاستبصار... ويتلوه في الجزء الثالث المكاسب ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه اندكى تصحيح دارد ، در اول نسخه فايده‏اى در بيان اقسام هفتگانه شيعه به نقل از «ع ل» و نيز فايده‏اى درباره رجال سند به نقل از «زبدة الاُصول» شيخ بهايى ، و نيز وقف نامه كتابهاى شيخ عبد الحسين بن احمد بحرانى از جمله اين

(48)

نسخه بر علماى شيعه در 1180 با مهر بيضوى ، سپس يادداشت حاج على اكبر كه نسخه بدستش رسيده و او نسخه را بر طلاب مدرسه اكبريه ابرقو وقف نموده به تاريخ جمادى الثانى 1227.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 36 ص 73 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2690.

231 برگ ، 19 سطر ، 5/19×5/24 سم.

575 ، نسخ و نستعليق ، محمد كاظم بن محمد اشرف ورامينى ، نيمه شب يكشنبه 3 شعبان 1095 ، از اواسط كتاب الحج تا آخر مشيخه ، برگهايى از آغاز و ميانه نسخه افتاده است ، آغاز: وانّ عنده هذه الأحاديث وقال هي عندنا مستفيضة عن أبي جعفر ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد با امضاى: «شيخ حسن» و «م د ره» ، در آخر نسخه چند صفحه از يك كتاب فقهى و فوايدى در علم درايه از جمله به نقل از شيخ بهايى ثبت شده است.

جلد: تيماج مشكى لولادار فرسوده ، طبله اول افتاده است ، ثبت: 242خ.

472 برگ ، 15 سطر ، 19×5/24 سم.

281 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11 و كامل شده در قرن 13 ، دوره كامل به ضميمه مشيخه ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ مقابله دارد و نسخه بدلها در حاشيه ذكر شده است ، با حواشى به رمز «م س ره» ، يك برگ از آغاز و دو برگ در انجام نسخه نونويس است ، در اول نسخه تعداد ابواب كتاب 925 باب و احاديث آن 5511 حديث شمرده شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 325 ص 455 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2449.

380 برگ ، 25 سطر ، 5/15×5/24 سم.

297 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از آغاز كتاب تا ابواب شرب الخمر را دارا است ، انجام: ابواب شرب الخمر باب من شرب النبيذ المسكر... باب حدّ المملوك في شرب المسكر... اذا ظهروا لك ذلك في مصر من الأمصار ؛ عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و

(49)

نسخه بدلها ذكر شده است ، داراى حواشى به امضاى: «م د» و «ق» و «ص» ، شيرازه نسخه از هم پاشيده و بيشتر صفحات وصالى شده و به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: مقوا با روكش پارچه‏اى كرم رنگ ، طبله اول افتاده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2700.

247 برگ ، 25 سطر ، 5/20×29 سم.

6 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، كامل به ضميمه مشيخه ، صفحه آخر مشيخه افتاده است ، تمامى صفحات مجدول شنگرف و لاجورد ، صفحه اول سرلوح مزدوج مذهب ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد و نسخه بدلها در حاشيه ذكر شده است ، در اول نسخه تملك محمد باقر بن محمد على حسينى با مهر مربعى و تملك محمد بن على بن حيدر بن حسن بن حيدر.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج و سرترنج ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5199.

425 برگ ، 23 سطر ، 5/18×5/30 سم.

719 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: عن عمار عن أبي عبد اللّه‏ عليه السلام انّ أبا جعفر عليه السلام... ، [باب] ما ليس له نفس سائلة يقع في الماء فيموت فيه ؛ انجام: [باب] من تصدّق على ولده الصغار ثمّ أراد ان يدخل معهم غيرهم... انّه محرم عليه محظور و لاينافي ذلك ؛ جاى عناوين خالى مانده است.

جلد: تيماج مشكى ، ثبت: 166خ.

316 برگ ، 27 سطر ، 5/17×27 سم.

35. الاستصحاب (اصول فقه ـ عربى)

رساله استدلالى مختصرى است در بحث استصحاب ، غير از رساله‏هايى است كه در التراث العربى (1/202 ـ 205) و فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى (16/12 ـ 16) معرّفى شده است.

آغاز: حمدله وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين ... الكلام في الاستصحاب وهو عند

(50)

الفقهاء والاُصوليين ممّن سلف عبارة عن الجامع بين أربعة اُصول البرائة الأصلية المثابته بقطع العقاب بلابيان المعبّر عنها باستصحاب.

انجام: وهي حالة اليقين ان عم الثانية نفس حالة الشك كان الحكم مستصحبا فيها مستمراً اليها البقاء لدليل.

623 ، رساله دوم مجموعه «71پ ـ 87پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق.

17 برگ ، 21 سطر ، 5/15×5/21 سم.

36. الاستعارة (الفريدة) (بلاغت ـ عربى)

از: ابو القاسم بن ابى بكر ليثى سمرقندى (قرن 9ق)

رساله مختصر و مشهورى است با عناوين «فريدة ـ فريدة» در سه عقد ، عقد اول: در انواع مجاز ، عقد دوم: در معنى استعاره ، عقد سوم: در تحقيق قرينه استعاره به كنايه.

[التراث العربى: 1/206؛ فهرست آستان قدس رضوى: 11/78]

آغاز: الحمد لواهب العطية والصلوة على خير البرية وعلى آله ذوى النفوس الزكية اما بعد فانّ معنى الاستعارات وما يتعلق بها.

انجام: اختصاصاً وتعلّقاً به فهذه القرينة وما سواه ترشيحاً ، تمّت الرسالة.

708 ، رساله سوم مجموعه «35ر ـ 36ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، نشانيها مشكى.

4 برگ ، 19 سطر ، 18×22 سم.

37. اسرار الحكم (فلسفه ـ فارسى)

از: ملا هادى بن مهدى سبزوارى (م 1289ق)

كتاب فلسفى مهمى است در بيان اسرار و دقايق معارف دينى ، با عناوين: نفس شناسى ، حق شناسى ، پيغمبر و امام شناسى ، اسرار احكام شناسى؛ سبزوارى در اين

(51)

كتاب قصيده عينيه ابن سينا را شرح كرده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/732؛ الذريعه: 2/44؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 1/284]

آغاز: سپاس بى‏قياس ايزدى را سزاست كه در پرده حامديت و محموديت هر محمود نواى اوست... اين كتابى است در معارف مبدأ و معاد مشتمل بر مطالب حكمت اشراقيه و مشائيه و بر مآرب مشارب ذوقيه مسمّى به اسرار الحكم في المفتتح و المختتم.

انجام: منكر تجرّد نفس ناطقه در حقيقت ملحق به طباعيه و دهريه است ، العياذ باللّه‏

403 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، بهاى نسخه در ابتداى آن 300 ريال درج شده است.

جلد: تيماج كبود مجدول گرهى ، دانش پژوه: ش 146 ص 455 ، ثبت: 3345.

176 برگ ، 16 سطر ، 14×21 سم.

38. اشارات الاُصول (اصول فقه ـ عربى)

از: محمد ابراهيم بن محمد حسن كلباسى (م 1262ق)

قواعد علم اصول را در دو جلد به تفصيل آورده است ، جلد اوّل: ادله لفظيه ؛ جلد دوم: ادله عقليه. اين كتاب در تهران به سال 1245 ق در دو جلد رحلى با حروف سربى به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 1/223؛ الذريعه: 2/97؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 58]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي مهّد لنا قواعد الدين وجعلها ذريعة المعارج الحقّ المبين... هذه اشارات الى مفاتيح الأحكام... ورتّبتها على مقدمة ومناهج وخاتمة ، المقدمة في حدّ العلم وموضوعه.

97 ، نسخ ، محمد جعفر بن محمد كاظم ، رجب 1245ق ، شامل: جزء اول ، انجام: والآمدي والشيرازي وغيرهم في المقامين وليكن هذا آخر الجزء الأوّل من الاشارات في المباحث المتعلقة بالأدلة من المبادي اللغوية ويتلوه الجزء الثاني في الأدلة الشرعية ... ، تمامى صفحات

(52)

مجدول مذهب محرر ، صفحه اول سرلوح مزدوج مذهب ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ مقابله با نسخه اصل در آخر ثبت شده است ، با حواشى به لفظ: «منه دام ظله» ، در اول نسخه مهر تملّك حسين موسوى.

جلد: تيماج سرخ با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 253 ص 455 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2439.

300 برگ ، 24 سطر ، 5/19×30 سم.

110 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از انجام افتادگى دارد ، آغاز: المنهج العاشر في الأدلة الشرعية و فيه مطالب مقدمة تشتمل على اُمور الأوّل الدليل لغة فعيل بمعنى الفاعل و عند الفقهاء كما في النهاية و فيه نظر ؛ انجام: غاية ما ثبت جوازه بالاجماع والعسر والحرج والتكليف بما لايطايق و الأمر بالسؤال من أهل الذكر ان شمله و التقرير ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ مقابله دارد ، در اول نسخه تملكى است با مهر بيضوى به سجع: «ابن محمد تقى اسمعيل الموسوى 1274».

جلد: تيماج روغنى مجدول با ترنج و سر ترنج سوخت زرين ، دانش پژوه: ش 274 ص 451 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2447.

183 برگ ، 24 سطر ، 5/21×5/30 سم.

39. اشتراك لفظ وجود (اثبات واجب) (فلسفه ـ فارسى)

از: ملا رجبعلى تبريزى (م 1080ق)

رساله فلسفى كوتاهى است در يك مقدمه و پنج مطلب و يك خاتمه.

[الذريعه: 1/104؛ فهرست كتابخانه آيت اللّه‏ مرعشى: 3/164؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/733]

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام... بدان كه اين نوشته مشتمل است بر مقدمه و پنج مطلب و خاتمه ، مقدمه در بيان معنى وجود اشتراك لفظى و معنوى ، در اين مقام و ديگر اسامى جماعتى كه قايلند.

(53)

انجام: و قايم به او تا اين كه ذات اللّه‏ تعالى به معنى وجود موجود باشد و به معنى وجوب واجب چنان كه در ممكنات است سبحان ربك رب العزة عما يصفون...

(54)

679 ، رساله چهارم مجموعه «179پ ـ 190ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

11 برگ ، 15 سطر ، 5/13×5/19 سم.

649 ، رساله بيست و دوم مجموعه «139ر ـ 146پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف.

8 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

40. اشراق النيرين (عرفان ـ فارسى)

از: محمد بن محمود دهدار عيانى (م 1016ق)

در تشويق به سير در آفاق و انفس و تصحيح كيفيت درك انسانى و تصريح بر ذوقيات توحيد به ادله وجدانى است ، در دو نيّر و با عناوين «اشراق».

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1031؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 19/170]

آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين حمدا ينبغي لعظمته وعزّ جلاله والصلوة على رحمة العامة محمد تكوان أداء لتعظم حقه. بعد از تمهيد اساس شكر و سپاس بى قياس چنين گويد سالك باديه هوس فرسايى.

انجام: و مدار حساب نيز بر دو رقم است و در شريعت و همين قدر اشاره كافيست واللّه‏ يهدي من يشاء الى صراط مستقيم وصلى اللّه‏ على خير خلقه محمد وآله وصحبه الطاهرين والحمد للّه‏ رب العالمين.

616 ، رساله چهارم مجموعه «52پ ـ 64پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

13 برگ ، 14 سطر ، 5/17×5/21 سم.

41. اصالة الطهارة (فقه اماميه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد اكمل وحيد بهبهانى (م 1206ق)

رساله كوتاهى است درباره اصالة الطهارة و اينكه اصل در اشياء طهارت است.

[التراث العربى: 1/232]

(55)

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين مسألة الأصل طهارة الأشياء من المسلمات عند المجتهدين والأخباريين ناقش في ذلك صاحب الذخيرة.

انجام: وافٍ بجميع المطلوب بل لابدّ من ثوبت الحكم بالأدلة كيف كان ، تمت الرسالة.

676 ، رساله دوم مجموعه «40پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

1 برگ ، 18 سطر ، 5/14×5/20 سم.

اصلاح العمل ، سيد مجاهد

عليه‏السلام الاصلاح و فيه الفوز و الصلاح

42. الاصلاح وفيه الفوز والصلاح(فقه اماميه ـ عربى)

از: سيد مجاهد محمد بن على طباطبايى حائرى (م 1242ق)

فقه فتوايى است مرتّب بر مقدمه و خاتمه و 38 كتاب و 60 باب در بيان مسائل حلال و حرام و سنن و احكام كه براى عمل مقلّدان نگاشته است. مقدمه كتاب در بحث اجتهاد و تقليد و خاتمه در مسائل متفرقه است.

[التراث العربى: 1/242؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 20/39]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي مهّد لنا طريق اصلاح العمل ومسلك النجاة والتجافي.

229 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، نسخه ناتمام مانده است ، انجام: الخاتمة و فيه مسائل متفرقة... المسألة الخامسة ذهب جماعة من أصحابنا الى أنّ أسمائه تعالى توقيفيّة... المسألة السادسة ؛ عناوين شنگرف ، نشانيها مشكى ، با حواشى به رمز: «منه دام مجده العالى».

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج و سرترنج ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2458.

170 برگ ، 27 سطر ، 5/17×5/28 سم.

(56)

416 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام ناتمام است ، انجام: الصبر على ترك الافطار أو يشتد حاجة اليه ويستفاد من بعض الأصحاب أولوية تقديم الافطار حينئذ ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد ، با چند حاشيه به رمز «منه».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 227 ص 456 ، واقف: بازقلعه‏اى 24/6/1339 ، ثبت: 2565.

244 برگ ، 23 سطر ، 15×21 سم.

428 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 310 ص 456 ، واقف: على اصغر خان يمين ، ثبت: 1644.

380 برگ ، 22 سطر ، 15×21 سم.

43. اصول دين (عقائد ـ فارسى)

رساله مختصرى است در بيان اعتقادات شيعى از اصول و فروع ، در مقدمه تعريف اصول دين و ايمان و وجه حصر آن در توحيد و عدل و نبوت و امامت و معاد آمده است ، عناوين فصول رساله چنين است:

1 ـ توحيد 2 ـ عدل 3 ـ نبوّت 4 ـ امامت 5 ـ معاد.

آغاز: بدان كه احكام بر پنج قسم است واجب و سنت و مكروه و حرام و مباح. واجب بر دو قسم است شرعى و عقلى. واجب شرعى آن است كه فاعل او مستحق ثواب شود.

انجام: سخت ترين عذاب قبر از سه چيز است سخن چينى و كج خلقى و استخفاف بول واللّه‏ اعلم بالصواب ، تمت.

654 ، رساله دوم مجموعه «5ر ـ21پ» ، نستعليق ، حيدر بن محمد قاينى ، 1087ق ، حواشى دارد.

17 برگ ، 15 سطر ، 12×19 سم.

(57)

44. اصول دين (عقائد ـ فارسى)

از: ميرزا ابو القاسم بن حسن گيلانى قمى (م 1231ق)

رساله كوتاهى است در يك مقدمه و پنج باب. اين كتاب بارها به چاپ رسيده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/878؛ الذريعه: 2/167؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى ، مشار: 2/2557]

آغاز: حمدله والصلوة... اما بعد چنين گويد اقل عباد اللّه‏ ابو القاسم ابن حسن الجيلانى كه اين چند كلمه ايست در بيان اصول دين دليلهاى اجماليه موافق فهم و طاقت عوام.

انجام: و فريب شيطان مخور و خود را غافل مكن كه طاقت عذاب جهنم ندارى اعاذنا اللّه‏ واياكم من النار ورزقنا بفضله و رحمته...

659 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 32پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1228ق ، آغاز افتاده است ، آغاز: اين است كه هر كه ملاحظه انتظام عالم را مى‏كند و اين كه هميشه اوقات... باب دويم در عدل است بدان كه عدل از صفات فعل الهيه است يعنى حق تعالى راست رفتار و درست كردار است ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

32 برگ ، 15 سطر ، 5/14×5/18 سم.

686 ، رساله چهارم مجموعه «55ر ـ 109ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

55 برگ ، 12 سطر ، 5/11×5/14 سم.

45. اصول دين (عقائد ـ فارسى)

از: محمد ابراهيم بهرام بن بهرام خلج خرقانى (قرن 13ق)

رساله استدلالى مختصرى است در اصول دين شامل يك مقدمه و چند باب داراى فصول:

باب اول: در اقرار بوجود حق تعالى ؛

باب دوم: در صفات كماليه الهى ؛

(58)

باب سوم: در صفات سلبيه ؛

باب چهارم: در عدل ؛

باب پنجم: در مباحث نبوت شامل هفت مقصد ؛

باب ششم: در امامت شامل چند مبحث.

مؤلف از ميرزا ابو القاسم قمى نقل قول مى‏كند.

آغاز: نحمدك يا اله العالمين ونصلّي على رسولك سيد المرسلين... اما بعد چنين گويد تراب اقدام ارباب يقين... كه اين چند كلمه‏اى است در اصول دين دليل هاى اجماليه موافق به فهم عوام نوشته مى‏شود.

667 ، رساله ششم مجموعه «130ر ـ 136پ» ، نستعليق ، محمد ابراهيم بهرام بن بهرام خلج خرقانى (مؤلف) ، قرن 13ق ، انجام ناتمام است ، انجام: باب ششم در امامت است و در آن چند مبحث است... نه وصيت و نه تعيين خليفه مى‏كند و ديگر جناب اقدس الهى فرموده اليوم ؛ صفحات آب افتادگى دارد ، پس از رساله فوايد پراكنده به نقل از كتابهاى مختلف درج شده است.

7 برگ ، 27 سطر ، 5/15×5/21 سم.

46. اصول دين (عقائد ـ فارسى)

رساله بسيار مختصرى است در بيان اصول دين مطابق با مذهب تشيع.

آغاز: بسم اللّه‏ وله الحمد بدانكه اصول دين و اصول مذهب پنج است توحيد ، عدل ، نبوت ، امامت ، معاد و از اين پنج تا توحيد و نبوت و معاد اصول دين است كه منكر هر يك از آنها از دين اسلام خارج.

انجام: و ميزان و صراط و بهشت و دوزخ و حشر و نشر همگى حق و صدق است وهدانا الى صراط مستقيم.

667 ، رساله نهم مجموعه «249ر ـ251ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

(59)

3 برگ ، 16 سطر ، 5/15×5/21 سم.

اصول دين

عليه‏السلام اعتقادات

47. الأضحوية في المعاد(فلسفه ـ عربى)

از: شيخ الرئيس حسين بن عبد اللّه‏ ابن سينا (م 428ق)

كاتب در ابتداى رساله آن را چنين معرفى كرده است: «رسالة في المعاد للشيخ الرئيس قد صنّفه في جرجان لأبي محمد الشيرازي وقيل صنّفه في الري للملك مجد الدولة». معرّفىِ مفصّل اين اثر در الذريعه آمده است. اين رساله به تصحيح سليمان دنيا در قاهره به سال 1994 ميلادى به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 2/213؛ فهرست الفبايى آستان قدس رضوى: 57؛ فهرست دانشكده الهيات تهران: 1/338]

آغاز: أفاض اللّه‏ على روح الشيخ الأمين في الدارين أنوار الحكمة وطهّر نفسه من أدناس الطبيعة وآتاه من...

انجام: وذلك ممّا لاوجه له أن يرى أمر كساير الرموز واذ قد بلغنا هذا المبلغ فلنختم الرسالة بعون اللّه‏ تعالى.

628 ، رساله چهارم مجموعه «41ر ـ 58پ» ، شكسته نستعليق ، يد اللّه‏ كجورى نظر پاك ، 1349ق ، در مدرسه ناصريه تهران ، عناوين شنگرف.

18 برگ ، 13 سطر ، 5/17×23 سم.

48. الاعتقادات (عقائد ـ عربى)

از: محمد بن على ابن بابويه قمى (م 381ق)

اعتقادات شيعه اماميه را به طور مختصر در اين رساله آورده است. علامه تهرانى در الذريعه مى‏نويسد: شيخ صدوق اين اعتقادات را در مجلس خود در نيشابور به روز جمعه

(60)

12 شعبان 368 بيان كرده است.

[الذريعه: 2/226؛ التراث العربى: 1/270]

آغاز: حمدله والصلوة والسلام على خير خلقه محمد... أمّا بعد فهذا كتاب وصف الاعتقاد تصنيف الشيخ... الباب الأوّل في وصف اعتقاد الامامية في التوحيد ، قال الشيخ المصنّف رحمه اللّه‏ اعتقادنا في التوحيد ان اللّه‏ تبارك وتعالى واحد.

انجام: فقد نهى اللّه‏ تعالى في كتابه عن ذلك ولاتلهيه الدنيا عن إيصال الحق الى مستحقه ولايمنع المستحق عن حقه وهذا آخر ما أردنا إيراده في هذا الرسالة واللّه‏ المشكور على كلّ حال ، تمت.

704 ، رساله سوم مجموعه «98پ ـ 113پ» ، نسخ ، امين بن مير محمد شريف رضوى حافظ قمى ، 12 ذى قعده 1068ق ، آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين وحده لا شريك له وصلى اللّه‏ على محمد وآله ... الباب الثاني في الاعتقاد وما يجب على المؤمن معرفته والا قتل به للشيخ أبي جعفر محمد بن بابويه القمي رضي اللّه‏ عنه باب أوّل في صفة الاعتقاد الامامية في التوحيد قال الشيخ ؛ انجام: بشرحه في كتاب التوحيد و سأجرّد كتاباً في ذلك بمشيّة اللّه‏ وعونه ان شاء اللّه‏ تعالى والحمد للّه‏ رب العالمين ؛ نشانيها شنگرف.

15 برگ ، 23 سطر ، 5/17×5/24 سم.

643 ، رساله دوم مجموعه «27پ ـ 55پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد ، با حواشى و ذكر نسخه بدل در برخى موارد.

28 برگ ، 20 سطر ، 5/13×5/22 سم.

49. اعتقادات (عقائد ـ فارسى)

رساله بسيار كوتاهى است در اعتقادات شيعى شامل 12 فصل:

1 ـ اثبات واجب الوجود ؛

2 ـ صفات ثبوتيه ؛

(61)

3 ـ صفات سلبيه ؛

4 ـ عدل ؛

5 ـ نبوّت ؛

6 ـ عصمت پيغمبران ؛

7 ـ عصمت جانشينان پيغمبر ؛

8 ـ امامت على(ع) ؛

9 ـ امامت ساير ائمه(ع) ؛

10 ـ تبرّا از دشمنان اهل بيت(ع) ؛

11 ـ معاد ؛

12 ـ اقرار به بودن بهشت و دوزخ و جزاى اعمال.

آغاز: بدان كه واجب عينى است بر هر بالغ و عاقل بنده و آزاد مرد و زن دانستن اصول دين كه اثبات واجب الوجود و اثبات صفات ثبوتيه و ... فصل اول واجب الوجودى كه خالق عالم است بايد كه.

انجام: فصل دوازده اقرار به بودن بهشت و دوزخ... اين آن است كه هر چه را خدا و رسول و ائمه خبر دهند حق باشد و اقرار به آن واجب ، تمت.

659 ، رساله دوم مجموعه «32پ ـ 35ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، جمادى الثانى 1228ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

4 برگ ، 15 ـ 28 سطر ، 5/14×5/18 سم.

50. اعتقادات (اصول دين) (عقائد ـ فارسى)

رساله مختصرى است در معرفت اصول دين و فروع دين و مسائلى كه دانستن آنها بر هر مكلف واجب است ، به صورت سؤال و جواب.

آغاز: حمدله و الصلوة والسلام على خير خلقه ... اما بعد بدان كه هر مكلف واجبست كه واجبات خود را بداند و مسايل دين خود را اخذ كند كه حق عالى اين جهان فانى را عبث نيافريده است ... اگر پرسند بنده كيستى بگو بنده خدا.

(62)

انجام: و بعد از نماز سنت است اين دعا را بخواند اللهم صلّ على سيّدنا و نبيّنا و... والحسن العسكرى ومحمّد مهدي وصاحب الأمر والعصر والزمان وخليفة الرحمن برحمتك يا أرحم الراحمين.

690 ، رساله چهارم مجموعه «197پ ـ 204پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 16 محرم 1286ق ، آغاز: اگر پرسند مسلمانى؟ بگو الحمد للّه‏ اگر پرسند معنى الحمد للّه‏ چه باشد بگو شكر مر خدايى را كه پروردگار عالم و عالميانست. اگر پرسند بنده كيستى بگو بنده خدا ، كاتب اين رساله را به جهت نور چشمى محمد كتابت كرده است ..

8 برگ ، 12 سطر ، 11×18 سم.

658 ، رساله هشتم مجموعه «99ر ـ 101پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام: هفتم انقلاب كه از جمله مطهراتست آن است كه شراب سركه شود پاكست ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

3 برگ ، 15 سطر ، 17×5/20 سم.

694 ، رساله سوم مجموعه «63ر ـ 71ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

8 برگ ، 10 سطر ، 11×17 سم.

51. اعداد وفق (رياضيات ـ فارسى)

از: خسرو بن محمد بن على رنگى

رساله مختصرى است در معرفت اعداد وفق و بعضى از خواص آن بر دو قسم:

1 ـ معرفت وضع اعداد ؛ 2 ـ بعضى از خواص آن.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/2604؛ فهرست آستان قدس رضوى: 10/91]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي خلق الاشياء ذاخواص رحمة للعباد ورأفة للمعاد... اما بعد چنين گويد محرر اين كلمات... خسرو بن محمد بن على رنكى عفى اللّه‏ عنه سيئاته كه اين رساله‏اى است در علم اعداد وفق و بعضى از خواص آن از مطولى كه تأليف آن اتفاق افتاد پيش از اين.

انجام: وطالع نيز مناسب آن قضيه مطلوبه بود و نحوس را به طالع و اوتاد طالع و موضع

(63)

شرف نظر عداوت نباشد واللّه‏ اعلم بالصواب.

693 ، رساله چهارم مجموعه «56پ ـ 83ر» ، نسخ ، محمد حسين بن محمد مهدى ، پنج شنبه دهه سوم رجب 1284 ، در مدرسه جده صغير اصفهان ، عناوين شنگرف.

27 برگ ، 14 سطر ، 11×5/17 سم.

52. أعمال الأوقات في استخراج السموت والجهات (رياضيات ـ عربى)

از: ابو العباس شهاب الدين احمد مجيدى شافعى

رساله مختصرى است شامل مقدمه و يازده باب:

مقدمه: في تسمية رسوم الربع المركز ؛

باب اول: معرفة جيب القوس و قوس الجيب ؛

باب دوم: معرفة اخذ الارتفاع و درج البروج في الربع ؛

باب سوم: معرفة الميل و غاية الارتفاع للشمس والكواكب ؛

باب چهارم: معرفة استخراج عرض البلد ؛

باب پنجم: معرفة الظل من الارتفاع والارتفاع من الظل ؛

باب ششم: معرفة بعد القطر و الاصل المطلق ؛

باب هفتم: معرفة نصف التعديل و نصف القوس ؛

باب هشتم: معرفة الدائر وفضله من الارتفاع ؛

باب نهم: معرفة الارتفاع من فضل الدائر ؛

باب دهم: معرفة الذي لا سمت له ؛

باب يازدهم: معرفة استخراج سمت القلبة واخراج الجهات الأربع.

در فهرست آستان قدس احتمال انتساب اين رساله به ابو العباس شهاب الدين احمد مجيدى شافعى مطرح شده است.

[فهرست الفبايى آستان قدس رضوى: 60؛ فهرست كتابخانه سپهسالار: 3/ 169؛ فهرست آستان قدس رضوى: 3/326]

آغاز: حمدله والصلوة والسلام على سيدنا محمد وآله وصحبه وسلم وبعد فهذه رسالة على

(64)

الربع المجيب الآفاقي في الأعمال الفلكية المحتاج اليها سمّيتها رسالة أعمال الأوقات في استخراج السموت والجهات.

انجام: فيكون الخبط منطبقاً على سمت القبلة فطوفه الذي على محيط الربع هو القبلة واللّه‏ أعلم بالصواب.

693 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 7پ» ، نسخ ، محمد حسين بن محمد مهدى ، رمضان المبارك 1283ق ، در مدرسه جده صغير اصفهان ، عناوين شنگرف.

7 برگ ، 14 سطر ، 11×5/17 سم.

اعمال سه ماهه رجب ، شعبان و رمضان ، علامه مجلسى

عليه‏السلام منتخب زادالمعاد

53. الاقراباذين (پزشكى ـ عربى)

از: بدر الدين محمد بن بهرام بن محمد قلانسى سمرقندى (بعد از 620)

شامل 49 باب در شناسايى داروهايى پزشكى است بر گرفته از قانون ، حاوى ، كامل ، منصورى ، ذخيره و ديگر كتابهاى طبى. قلانسى غرضش از تأليف اين كتاب را نگارش كتابى جامع در دارو شناسى دانسته كه نقايص كتابهاى ديگر در اين رشته را برطرف نمايد ،چنانكه مى‏گويد: «فقد دعاني الى أن أجمع هذا المختصر انّي رأيت جلّ القرابادينات مشحونة من نسخة الأدوية المركبة التي يندر وقوع الحاجة اليها ومع ذلك يعسر اتخاذها ويعزّ وجود مفرداتها ولم يكن فيها ذكر أبدال الأدوية وذكر الأوزان والمكائيل وذكر الأشياء العملية كالاحراق والشتى والتحميص والقلي والغسل والتقويل واستخراج الأدهان وتفسير أسامي الأدوية باليونانية وشرحها ومعرفة زمان مايدرك فيه المعجونات والايات جات ونحوها وزمان ماينتهى اليه بقاء قوتها مشعا وافراد ولم يكن ذكر فيها نسخ الأدوية المركبة التي يكثر وقوع الحاجة اليها...»

[الذريعه: 17/60؛ فهرست كتابخانه جامع گوهرشاد: 3/1361؛ فهرست كتابخانه ملك: 416؛ مخطوطات الطب في المتحف العراقي: 360؛ كتابشناسى نسخ خطى پزشكى ايران: 228؛ نشريه

(65)

نسخه‏هاى خطى: 3/338؛ معجم المؤلفين: 9/122]

آغاز: الحمد للّه‏ الحكيم القاهر العزيز القادر المتفرّد بالأزلية المتوحد بالأبديّة الخبير بالسراير.

انجام: من طالع الحيوان وخواصها قد جرب هذا أفصح و نقلل السكر جداً تمّ والحمد للّه‏ على الافضال وصلوة على نبيّه محمد وآله اجمعين.

360 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، نسخه از وسط افتادگى دارد ، عناوين شنگرف ، جاى برخى عنوانها خالى مانده است ، در حاشيه تصحيح دارد ، برگهاى نسخه جابجا شده و رطوبت ديده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى دورو مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 269 ص 456 ، واقف: حسنعلى شاهرخى 2/4/1334 ، ثبت: 1738.

139 برگ ، 25 سطر ، 5/9×5/18 سم.

اقسام النفس واحوالها ، ابن سينا

عليه‏السلام ماهيّة النفس

54. اكسير العارفين في معرفة طريق الحق واليقين (فلسفه ـ عربى)

از: صدر الدين محمد بن ابراهيم شيرازى (م 1050ق)

رساله‏اى فلسفى عرفانى و حاوى نكته‏ها و مطالب مهمى در اقوال فلاسفه بزرگ اسلامى است و بيشتر تحت تأثير رساله آغاز و انجام بابا افضل كاشى است. كتاب شامل 4 باب و هر بابى حاوى چند فصل (در مجموع 10 فصل) است:

باب اول: في كمية العلوم و قسمتها ؛

باب دوم: في معرفة محلّ المعرفة والحكمة ؛

باب سوم: في معرفة فاعل العلوم و فياض المعارف ؛

باب چهارم: في معرفة الغاية الاصلية.

تأليف كتاب در سال 1031 ق به پايان رسيده است.

(66)

[التراث العربى: 1/293؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 81؛ كتابشناسى جامع ملا صدرا: 123 ـ 127؛ الذريعه: 2/279]

آغاز: سبحانك اللهم يا مبدع العقول والنفوس بأضوائها و أنوارها و مخترع الأفلاك والكواكب بأدوارها.

انجام: سبحانك اللهم وتحيّتهم فيها سلام وآخر دعويهم ان الحمد للّه‏ ربّ العالمين... عن موبقات يوم المعاد واللّه‏ وليّ الرشاد.

379 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در حاشيه تصحيح دارد ، در اول نسخه تملّك محمد صادق حسينى به تاريخ 15 ربيع الثانى 1309 خريدارى نسخه در كربلا ،قيمت نسخه 150 ريال ثبت شده است.

جلد: تيماج سرخ مجدول با لچكى ، دانش پژوه: ش 369 ص 456 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3316.

123 برگ ، 11 سطر ، 5/9×16 سم.

55. الـف انسانيت (تفسير ـ فارسى)

از: محمد بن محمود دهدار عيانى (م 1016ق)

گفتارى است عرفانى در مراتب انسانيت و مقامات پيامبر گرامى اسلام. و چون دو سوره والضحى و الم نشرح به گفته او در حقّ پيامبر است به تفسير و تأويل آنها پرداخته است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/3 و 28 و 2/1047؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 19/172]

آغاز: حمد و سپاس و ستايش بى‏قياس حضرت خداوند راست جل و علا كه از نقطه حب ذاتى جوهر انسان را بيافريد.

انجام:تويى تو مقدور تست و عين قدرت تو وصلى اللهم على نورك الظاهر بك محمد و آله...

(67)

616 ، رساله ششم مجموعه «76پ ـ 92ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيحات اندكى به چشم مى‏خورد ،

18 برگ ، 14 سطر ، 5/17×5/21 سم.

56. الألفية (الخلاصة في النحو) (نحو ـ عربى)

از: جمال الدين محمد بن عبد اللّه‏ ابن مالك طايى جيانى (م 672ق)

ارجوزه بسيار مشهورى است در هزار بيت (به بحر رجز) از امام النحاة ابن مالك جيانى شافعى كه به تقليد از الفيه ابن معطى موسوم به الدرّة الالفية في علم العربية براى فرزند خود تقى الدين اسد سروده است. الفيه بن مالك از حيث جامعيّت و نحوه تنظيم و ترتيب و اسلوب بيان و سهولت لفظ بر الفيه ابن معطى ترجيح دارد ، لذا شروح فراوانى در طىّ قرون مختلف بر آن نوشته شده است.

[التراث العربى: 2/462؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/87]

(68)

آغاز:

قال محمد هو بن مالك	أحمد ربي اللّه‏ خير مالك
مصلّياً على النبيّ المصطفى	وآله المستكملين الشرفا

انجام:

فأحمد اللّه‏ مصلّياً على	محمد خير نبيّ أرسلا
وآله الغرّ الكرام البررة	وصحبه المنتجبين الخيرة

618 ، رساله دوم مجموعه «5ر ـ 74پ» ، نسخ معرب ، حواشى نستعليق ، بدون نام كاتب ، 24 شعبان 1207ق ، تمامى صفحات مجدول محرر شنگرف و لاجورد ، عناوين شنگرف ، تركيب برخى از جملات شعر زيرنويس شده است ، با حواشى بسيار به نقل از «تركيب خالد» و كتابهاى ديگر ، در آخر نسخه مهر بيضوى به سجع: «شعاع 1315» ،

70 برگ ، 6 سطر ، 14×5/20 سم.

343 ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين شنگرف ، حواشى اندكى دارد ، در اوّل نسخه تملك محمد قمى درج شده است ،

جلد: تيماج حنايى مجدول ، دانش پژوه: ش 106 ص 465 ، واقف: علامه امينى 5/6/1330 ، ثبت: 1229.

77 برگ ، 7 سطر ، 5/11×5/17 سم.

418 ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، اندكى از طرفين افتاده است ، آغاز: مقاصد النحو بها محويّة ؛ انجام: محمد خير نبى ارسلا ؛ ذيل برخى از ابيات تركيب كلمات بيان شده است.

فاقد جلد ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال1372 ، ثبت: 1355.

110 برگ ، 7 سطر ، 16×21 سم.

705 ، رساله پنجم مجموعه «93پ ـ 111پ» ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در بين سطور و هامش صفحات حواشى دارد.

18 برگ ، 12 سطر ، 18×5/20 سم.

(69)

57. الألفية في فقه الصلاة اليومية (فقه اماميه ـ عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (م 786ق)

فقه فتوايى مختصرى است پيرامون احكام نماز ، شامل مقدمه و سه فصل و خاتمه كه هزار واجب از واجبات نماز را بيان مى‏كند. اين رساله بارها به چاپ رسيده و در حدود 50 اثر پيرامون آن از ترجمه و شرح و حاشيه نگاشته شده است.

[التراث العربى: 1/300؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 84؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/139]

آغاز: حمدله والصلوة والسلام على أفضل المرسلين محمد وعترته الطاهرين أمّا بعد فهذه رسالة وجيزة في فرض الصلوة اجابة لالتماس من طاعته حتم... وهي مرتبة على مقدمة وفصول ثلاثة وخاتمة.

انجام: ولا تقضى الجمعة والعيدان ولا آيات لغير العالم بها ما لم يستوعب الاحتراق ولو أطلق القضاء على صلوة الطواف والجنازة فجاز وكذا النذر المطلق ، تمّت.

603 ، رساله دوم مجموعه «146پ ـ 158ر» ، نسخ جلى ، قمر بن نجم بن هلال بن حاجى عبد العزيز ، 1072ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد با امضاى «ع ل» و «سيد محمد» ، يكى از حاشيه‏ها كه از شرح شرايع سيد محمد نقل شده تاريخ روز دوشنبه 1119 را دارد ، در آخر رساله فوايد پراكنده درج شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

13 برگ ، 15 سطر ، 20×5/24 سم.

686 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 29ر» ، نسخ ، بهرام بن مخدوم حسينى ، 15 محرم 1227ق ، آغاز افتاده است ، آغاز: الأخذ عن مجتهد ولو بواسط أو وسايط مع عدالة الجميع مع عدالة فيمن لم يعتقد ماذكرناه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

29 برگ ، 10 سطر ، 5/11×5/14 سم.

(70)

58. الأمالي (المجالس) (حديث شيعه ـ عربى)

از: محمد بن حسن طوسى (م 460ق)

مجموعه‏اى است از احاديث متفرقه در بيان فضايل خاندان عصمت و طهارت ، مواعظ ، آداب و سنن و مطالب اخلاقى و دينى ديگر كه شيخ طوسى در بين سالهاى 455 تا 458 ق بر فرزندش ابو على حسن املاء نموده و او نيز به شاگردان خود منتقل كرده است. اين كتاب در 18 جزء تنظيم شده و در مجموع شامل 46 مجلس است و بارها به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 1/304؛ الذريعه: 2/313 و 309]

573 ، نسخ جلى زيبا ، بدون نام كاتب ، 4 شوال 1107ق ، اندكى از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: علي بن موسى عليهما السلام بخراسان و عنده جماعة من بنيهاشم منهم اسحق بن العباس ... تم الجزء الأوّل من الأمالي ؛ انجام: فليتحول من ذلّ معصية اللّه‏ الى عزّ طاعته فانّه يجد ذلك كله تم كتاب الامالى ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ مقابله دارد.

فاقد جلد ، ثبت: 240خ.

178 برگ ، 21 سطر ، 18×24 سم.

432 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، نسخه از مجلس 19 (مجلس چهارم از محرم 457ق ) شروع مى‏شود ، آغاز: الرابع من محرم سنة سبع و خمسين مائة الشيخ أبوجعفر محمد بن الحسن بن علي بن الحسن الطوسي رحمه اللّه‏ قال أخبرنا جماعة عن أبي المفضّل قال حدّثنا رجاء بن يحيى أبوالحسين العبر تأىّ الكاتب سنة أربع عشر و ثلثمائة ؛ برخى از عناوين و نشانيها شنگرف ، جاى بيشتر عنوانها خالى مانده است ، در اول و آخر نسخه مهر مربعى بزرگ مربوط به شيخ فضل اللّه‏ نورى.

جلد: تيماج حنايى ، واقف: على اصغر خان يمين ، ثبت: 1466.

57 برگ ، 19 سطر ، 15×21 سم.

(71)

59. امثله (صرف ـ فارسى)

از: مير سيد شريف على بن محمد جرجانى (م 825ق)

اوّلين رساله از مجموعه جامع المقدّمات است كه بارها به چاپ رسيده است ، متن مختصر بسيار مشهورى است در صرف زبان عربى از مير سيد شريف جرجانى كه همو شرحى بر آن نگاشته است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/14؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 19/201]

آغاز: بدانكه مصدر اصل كلام است و مصدر در لغت بازگشتن گاه ابل و غنم را گويند.

انجام: هل أضرب آيا مى‏زنم من هل نضرب آيا مى‏زنيم ما ، تمام شد امثله.

485 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، دوشنبه 5 صفر 1182ق ، از آغاز افتادگى دارد ؛ آغاز: ضربنا برديم و از مستقبل چهارده وجه باز مى‏گردد شش وجه مغايب را بود ؛ نشانيها مشكى ، به نسخه رطوبت رسيده و برگها فرسوده شده است.

فاقد جلد ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 5238.

14 برگ ، 6 سطر ، 5/13×5/19 سم.

671 ، رساله سوم مجموعه «5پ ـ 8پ حاشيه» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1192ق.

4 برگ ، سطور چليپايى ، 14×20 سم.

60. الأمراض (پزشكى ـ عربى)

از: جالينوس (199ميلادى)

[كتابشناسى نسخ خطى پزشكى ايران: 206]

آغاز: كتاب الأمراض نبتدي بأوّل مرض ذكره جالينوس على الترتيب الى أن ينتهي آخره على وجه ذكره ايجازاً واجماعاً بأسهل مأخذ من الطبايع والعلاج والنبض والقارورة بسم اللّه‏ الحكيم الشافي الصرع الطبع بارد يابس متواتر يسرع البول.

انجام: والأطعمة المسمومة وكلّ يعالج بمناقضه وللدواء المسك المر دخل عظيم في

(72)

المذكورات تمّت الرسالة...

630 ، رساله سوم مجموعه «170ر ـ 178ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين شنگرف.

9 برگ ، 15 سطر ، 16×22 سم.

61. انبان (فى النوادر و المتفرقات) (كشكول ـ فارسى)

از: سيد على بن محمد على حسينى رفيعى پور علوى علويجه (بعد از 1394)

كشكولى است شامل مطالب مختلف كه به روش المخلاة شيخ بهايى گردآورى شده است. مؤلف تأليف كتاب را در سال 1356ق شروع نموده و در 12 شعبان 1364ق به پايان رسانده است.اين كشكول ـ كه اوّلين تأليف سيد على حسينى است ـ شامل روايات نبوى و كلمات منقول از ائمه اطهار عليهم السلام ـ با حذف اسانيد آنها ـ و كلمات انبياء سلف و نقل قول از حكما و علما و عرفا و سلاطين و اشعار شعراى مختلف است. مؤلف در پايان كتاب اسامى منابعى كه از آنها كلمات را نقل كرده ، آورده است. همچنين جملات عربى را به فارسى ترجمه كرده است. اين نسخه به نحوى آراسته و كتابت شده كه آماده براى چاپ و طبع باشد.

[الذريعة: 25/244؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/647]

آغاز: الحمد للّه‏ على نعمائه والصلوة والسلام على أشرف أنبيائه محمد المبعوث الى عباده وامائه وعلى آله وأوصيائه... و بعد چنين مى‏نگارد كلك شكسته اين تراب اقدام عباد اللّه‏ اقل السادات و الطلاب.

انجام:

ز روى خرد داد پاسخ چنين

به مرداد پر گشته انبان ما (= 1324ق)

به حمد اللّه‏ تمام شد كتاب انبان به يد مؤلف آن ، سيد على الحسينى رفيعى پور علوى در تاريخ دوازدهم شعبان 1364 قمرى مطابق با سى ام مرداد ماه 1324 خورشيدى ، اميد است كه مطبوع طباع افتد و كاتب را به دعاى خير ياد نمايند. آمين...

(73)

46 ، نسخ و نستعليق زيبا ، سيد على بن محمد على حسينى رفيعى پور علوى علويجه اصفهانى (مؤلف) ، 28 شوال 1382ق برابر با 5 فروردين 1342ش ، شامل: جلد اول و دوم ، نسخه حاضر ، نسخه دوم از كتاب است كه مؤلف به خط خود تحرير نموده و مهر بيضوى وى در آخر كتاب درج شده است ، در آخر نسخه يادداشتى از مؤلف است مبنى بر اختلاف اين نسخه با نسخه اول در تقديم و تأخير مطالب.

جلد: مقوا با روكش پارچه‏اى زرد رنگ ، عطف پارچه سبز ، دانش پژوه: ش 134 ص 428 ، واقف: على حسينى رفيعى پور 16/1/1343 ، ثبت: 3594.

360 برگ ، 20 سطر ، 5/15×24 سم.

62. أنوار التنزيل وأسرار التأويل (تفسير ـ عربى)

از: قاضى ناصرالدين عبداللّه‏ بن عمر بيضاوى (م 685ق)

تفسير مختصر مزجى و بسيار مشهور و معتبر در بين علماى تفسير است به طورى كه بر آن دهها حواشى نگاشته شده و بارها به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 1/324؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/405]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي نزّل الفرقان على عبده ليكون للعالمين نذيرا.

انجام: من قرأ سورة المعوّذتين فكأنّ قرأ الكتب التي أنزلها اللّه‏ تعالى كلّها ، تمّت الكتاب.

121 ، نستعليق ، آيات نسخ ، بدون نام كاتب ، 25 ربيع الاول 1106ق ، از آغاز قرآن تا پايان سوره مباركه اعراف ، انجام: من قرأ سورة الأعراف جعل اللّه‏ يوم القيامة بينه و بين ابليس ستراً وكان آدم شفيعاً له يوم القيامة ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى بسيارى دارد از جمله با امضاى «بهاءالدين» ، «محمود» ، «ابو القاسم» ، «قاضى» ، «خلخالى» و ديگران ، در اول نسخه چند يادداشت تملّك از جمله تملّك شخصى كه در اصفهان نسخه را از ملا ابراهيم همدانى خريده است و نيز وقف نامه‏اى به تاريخ 1242ق.

جلد: تيماج قهوه‏اى دورو ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت:

(74)

5220.

122 برگ ، 23 سطر ، 5/19×5/28 سم.

(75)

227 ، نستعليق ، آيات نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، آغاز قرآن تا اواسط سوره كهف ، انجام: جزاوءهم جهنّم جملة مبنيّة له و يجوز أن يكون ذلك مبتدأ و الجملة خبره و العايد محذوف أى جزاوءهم به ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، با حواشى بسيار به نقل از «مجمع».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ترنجدار ، واقف: على اصغر خان يمين ، ثبت: 1640.

373 برگ ، 26 سطر ، 20×29 سم.

63. الأنوار الجلالية للفصول النصيريّة (كلام ـ عربى)

از: فاضل مقداد بن عبد اللّه‏ سيورى حلى (م 826ق)

«الفصول النصيرية» در اصول عقايد شيعى به فارسى از خواجه نصيرالدين طوسى است ، در چهار فصل: توحيد؛ عدل؛ نبوت و معاد و هر يك با عنوان‏هاى اصل ، هدايه ، تبصره. ركن الدين محمد جرجانى آن را به عربى ترجمه كرده و فاضل مقداد متن عربى را با عناوين «قال ـ اقول» شرح نموده به نام سيد نقيب جلال الدين على علوى حسينى آوى.[التراث العربى: 1/326؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/825]

557 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، جمعه 20 ذى قعده 1083ق ، اندكى از آغاز افتاده است ، آغاز: لافتقار المحلّ اليه وهو دور الدور محال لاستلزامه كون الشيء مفتقرا الى ما يفتقر اليه المستلزم لتقدّمه على نفسه... قال تبصرة المفهوم من الاتحاد صيرورة الاثنين واحداً وهو محال عقلاً فلايتحد الواجب بشيء أقول يريد بيان أنّه لايتحد بشيء ؛ انجام: وخلفائه الكرام ولنقطع الكلام للّه‏ حامدين ولآلائه شاكرين وبالتقصير معترفين ومن الخطا مستغفرين وعلى محمد وآله مصلّين والحمد للّه‏ وحده والصلوة على محمد وآله الطاهرين ؛ جاى بيشتر عنوانها خالى مانده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول.

(76)

98 برگ ، 15 سطر ، 15×5/20 سم.

64. انيس الوحدة وجليس الخلوة (ادب ـ عربى)

از: سيد محمود بن محمود بن على حسينى گلستانه

گزيده‏هايى است از كلمات قصار معصومين(ع) و گفتار پند آميز حكما و بلغا و ابياتى از شاعران بزرگ يا از خود مؤلف و حكايات آموزنده ، در بيست باب به روش ربيع الابرار زمخشرى ، عناوين برخى از ابواب چنين است:

باب اول: في معرفة اللّه‏ تعالى ؛

باب دوم: في الواحدة والتوحيد والاتحاد ؛

باب پنجم: في الشجاعة والجبن و ما يتعلق بها ؛

باب دهم: في الجور والعدل والظلم ؛

باب پانزدهم: في شوارد الأمثال و لطايف الأقوال ؛

باب بيستم: فيما جاء في اليسر بعد العسر والرجاء بعد الضر.

[التراث العربى: 1/339؛ الذريعه: 2/469؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 20/266]

آغاز: الحمد للّه‏ على نعمائه وصلوته على خير أنبيائه المبلّغ أعظم أنبائه... فهذا كتاب مشتمل على طرف من مختار الشعر وغرره ونيف من ملح النثر ودرره.

330 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از انجام افتادگى دارد ؛ انجام: جامل الناس في المزاج وضلّ المزاحمة وتنصّح وقل لمن يتعاطى المزاح مه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه مهر تملّك به سجع: «اللّه‏ و محمد و هشت و چهار يار * دستگير دو جهان برخوردار 1158» ، بهاى نسخه 500 ريال ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى دورو ، عطف تيماج سرخ ، دانش پژوه: ش 375 ص 456 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3313.

324 برگ ، 12 سطر ، 10×5/18 سم.

65. الأوزان والمقادير (فقه اماميه ـ عربى)

(77)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

رساله مختصرى است در هفت مقدمه و سه فصل ، برگرفته از روضة المتقين پدرش ملا محمد تقى (1070ق) با افزوده‏هايى از مجلسى ثانى ، گويند اين رساله اوّلين تصنيف او بوده كه در ربيع الاول 1063 به پايان رسانده است.

[كتابشناسى مجلسى: 82؛ التراث العربى: 1/346]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي ارتفع عن مطارح الأفهام فلاتوزن صفات عظمته بميزان العقول ومكيال الأوهام.

انجام: سبعة من هذه الدراهم وليكن هذا آخر ماأردنا ايراده في هذه والحمد للّه‏ أولاً وآخراً... وآله الطاهرين معادن الحكمة والشرف والنبالة.

621 ، رساله هفتم مجموعه «65پ ـ 77پ» ، نسخ زيبا ، ابو القاسم بن محمد غريب تبريزى قراجه داغى ، يكشنبه جمادى الاول 1253ق ، عناوين نانوشته.

13 برگ ، 15 سطر ، 5/14×22 سم.

612 ، رساله سيزدهم مجموعه «199پ ـ 204پ» ، نسخ ، باقر بن محمد خراسانى ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

5 برگ ، 26 سطر ، 15×5/21 سم.

66. ايضاح الفوائد في شرح اشكالات القواعد (فقه اماميه ـ عربى)

از: فخر المحققين محمد بن حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 771ق)

شرحى استدلالى است بر قواعد الأحكام پدرش علامه حلى با عناوين «قال ـ اقول» فخر المحققين اين شرح را به امر پدر و در زمان حيات او آغاز نمود و تا كتاب نكاح از آن را شرح كرد و پس از وفات علامه حلى شرح را تكميل نمود و در 760ق آن را به پايان رساند. وى شرح مستقلى بر خطبه قواعد نيز نگاشت موسوم به جامع الفوائد في شرح خطبة القواعد. ايضاح الفوائد را انتشارات اسماعيليان قم در 4 جلد به چاپ رسانده است.

[الذريعه 2/496؛ التراث العربى 1/356؛ معجم المطبوعات العربية في ايران ، رفاعى 470؛ فهرست

(78)

كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/169]

آغاز: الحمد للّه‏ ذى العزة والبقاء والقدرة والعلا...أمّا بعد فلما كان كتاب شيخنا الأعظم... الموسوم بقواعد الأحكام في معرفة الحلال و الحرام وهو أشرف الكتب الفقهية وأسناها وأرفعها.

254 ، نسخ ، عبد القائم بن عبد الوهاب ، دهه آخر جمادى الثانى 970ق ، شامل: جزء اول ، عناوين شنگرف ، در اواخر نسخه جاى عناوين خالى مانده است ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه مهر بيضوى بزرگ مربوط به كتابخانه ضياء الدين نورى ، بهاى نسخه همراه با جلد ديگر كتاب 40 قران ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى ترنجدار ضربى ، ثبت: 3377.

241 برگ ، 25 سطر ، 5/12×25 سم.

51 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، يكشنبه غره صفر 1006ق ، شامل: جزء اول ، انجام: للأصل والأصلح عندى قبول قوله مطلقاً فهذا آخر ما أوردناه في حلّ اشكالات الجزء الأوّل من القواعد والحمد للّه‏ تعالى الذي وفقنا لاتمامه... ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در نيمه دوم نسخه جاى عناوين خالى مانده است ، در اول نسخه چند يادداشت تملك است كه اسامى برخى مالكين پاك شده است ، از جمله تملك محمد رضا بن محمد بسطامى با مهر بيضوى كه تاريخ 1030ق در مهر حك شده است و نيز وقف نسخه بر اولاد ذكور از طرف محمد بن مظفر لحساكى.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 37 ص 73 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2691.

257 برگ ، 19 سطر ، 18×5/24 سم.

619 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 200ر» ، نسخ ، عبد اللّه‏ مرندى ، 1124ق ، شامل: جزء ثانى: از كتاب النكاح ، آغاز: بسمله توكّلت على اللّه‏ واليه أنيب بعد واجب الوجود واهب وجود وجود كلّ موجود مفيض به الخير والجود ؛ انجام: فافتح لها باب التجاوز انّ ذلك أجدر والحمد للّه‏ على حسن التوفيق وهداية الطريق وصلى اللّه‏ على سيّد الأنبياء والمرسلين... أقطار السموات والأرضين ، در حاشيه تصحيح دارد ، به نسخه رطوبت رسيده است.

(79)

200 برگ ، 33 سطر ، 5/19×5/28 سم.

(80)

67. الباب الحادي عشر (كلام ـ عربى)

از: حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 726ق)

علامه حلى مصباح المتهجد شيخ طوسى (460 ق) را خلاصه كرده و در ده باب مرتّب نموده و پس از آن يك باب هم در اصول عقايد شيعى به ده باب مذكور افزوده ، اين باب به عنوان باب حادى عشر بين علما و محصّلين معروف و رايج گشت و شروح و ترجمه‏هاى بسيارى يافت و بارها به چاپ رسيده است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/53؛ التراث العربى: 1/367]

آغاز: الباب الحادي عشر فيما يجب على عامة المكلفين من معرفة أصول الدين أجمع العلماء كافة على وجوب معرفة اللّه‏ تعالى وصفاته الثبوتية والسلبية.

انجام: ولحق أثر التأثير والأمن من الضرورة تمّ كتاب...

603 ، رساله سوم مجموعه «159ر ـ 164ر» ، نسخ جلى ، قمر بن نجم بن هلال بن حاجى عبد العزيز ، سلخ جمادى الاول 1072 ، عناوين شنگرف ، در حاشيه دو صفحه از نسخه مطالب نجومى در نيك و بد ساعات و نيز نوروز سال 1185 در روز جمعه 15 ذيحجه و تحويل آفتاب به برج ميزان در روز پنج شنبه 25 جمادى الثانى به ثبت رسيده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

6 برگ ، 15 سطر ، 20×5/24 سم.

بثورات ، بقراط حكيم

(81)

عليه‏السلام علامات الموت

68. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (حديث شيعه ـ عربى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

دائرة المعارف جامع و ارزنده‏اى در احاديث شيعى است كه در 25 جلد تنظيم شده و چاپ حروفى آن بالغ بر 110 جلد است. كتاب بحار الانوار كه به حق افتخارى بزرگ در تاريخ علم و فرهنگ شيعه مى‏باشد به همت و تلاش علامه مجلسى تدوين شده ، و از بدو نگارش تاكنون به عنوان جامعترين و مهمترين منبع آشنايى و تحقيق در موضوعات گسترده مكتب تشيع به شمار مى‏رود.

[التراث العربى: 1/369؛ كتابشناسى مجلسى: 87 ـ 162؛ الذريعة: 2/16 ـ 27؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 113؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/99 ؛ آشنايى با بحار الانوار، احمد عابدى]

38 ، نسخ ، محمد رضا ملقب به حمد ، شنبه ربيع الثانى 1090ق ، شامل: جلد 22 ، آغاز: الحمد للّه‏ الذي هدانا لزيارة أحبّائه و أصفيائه ؛ انجام: ما من رجل يزورنا او يزور قبورنا الا غشيته و غفرت ذنوبه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها ذكر شده است ، نيمه اول نسخه به خط كاتب ديگرى است ، در اول نسخه يادداشتى از محمد بن مرتضى مبنى بر مطالعه و قرائت و مقابله نسخه با مهر وى كه متأسفانه بيشتر نوشته‏ها سياه شده است.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج و سرترنج ضربى ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5218.

246 برگ ، 25 سطر ، 5/16×27 سم.

13 ، نسخ ، عبداللّه‏ بن مير محمد هادى حسينى قزوينى ، شنبه 14 صفر 1192ق ، شامل: جلد 12 تاريخ امام رضا عليه السلام تا پايان تاريخ امام حسن عسكرى عليه السلام ، آغاز: الحمد للّه‏ الذي زيّن سماء الدين بالشمس و القمر محمد و علي خير البشر ... أمّا بعد فهذا المجلد هو المجلد الثاني عشر من كتاب بحار الأنوار ... أبواب تاريخ الامام

(82)

المرتجى و السيد المرتضى ثامن أئمة الهدى ، انجام: و كان من مولده الى وقت مضيه تسع و عشرون سنة ، قد تمّ المجلد الثاني عشر ... ؛ عناوين شنگرف ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده و علامتهاى بلاغ مقابله در آن مشاهده مى‏شود.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج و سر ترنج سوخت ، دانش پژوه: ش 97 ص 475 ، خريدارى 7/1/1326 ، ثبت: 973.

146 برگ ، 25 سطر ، 20×31 سم.

256 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: جلد چهارم ، آغاز: الحمد للّه‏ الذي خلق الانسان و علّمه البيان و سلك به سبل الهدى بعلم الدليل ... المجلد الرابع من كتاب بحار الانوار في بيان مااحتج اللّه‏ سبحانه ؛ انجام: اقول احتجاجات اصحابنا و مناظراتهم رضوان اللّه‏ عليهم على المخالفين أكثر من أن تحصى ولنكتف في هذا المجلد بما أوردناه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ مقابله دارد ، با حواشى «منه دام ظله» ، در اول و آخر نسخه وقف نامه از سيد صدر الدين محمد بن محمد باقر بن محمد على رضوى قمى كه در تاريخ سلخ ذيحجه 1148 صد جلد كتاب به طلبه علوم دينى وقف نموده و توليت آن را به خود و پس از خود به اعلم و اصلح از اولاد پدرش سپرده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 254 ص 457 ، واقف: على حميدى ، ثبت: 2400.

258 برگ ، 22 سطر ، 5/17×24 سم.

69. البرهان في أسرار علم الميزان (كيميا ـ عربى)

از: عز الدين ايدمر بن على جلدكى (750 يا 762ق)

قواعد علم كيميا را به طور مفصّل در دو جلد جمع آورى نموده است ، جلد اول داراى 19 جزء و جلد دوم 14 جزء و هر جزء شامل فصول و ابوابى است. مؤلف براى هر جزء ، نام و خطبه جداگانه‏اى قرار داده است ، اسامى برخى از اجزاى كتاب چنين است: كتاب النبات ، كتاب القلعى ، كتاب الحديد ، كتاب الذهب ، كتاب الزهرة ، كتاب

(83)

القمر ، كتاب الاملاح ، مختصر المصباح في علم المفتاح و...

[فهرست مجلس: 36/56؛ الذريعه: 3/89؛ كشف الظنون: 1/241؛ معجم المطبوعات ، سركيس: 1/704؛ فهرست دانشگاه تهران: 5/964؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 16/213]

آغاز: فهذا كتاب البرهان المتعلق بأسرار النبات فأمّا من له مدخل في العالم الصناعي فهو على أصناف... فصل في القاعدة الكلية المتعلقة في التدبير النبات.

384 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، شامل: كتاب النبات و كتاب القلعى ، انجام: وقد استوعبنا ذلك في كتاب النبات والحيوان مالاخفاء به على ذوى العرفان تدبير طين الحكمة يحتاج بهذا العمل... الى أربعين يوماً كلّما خدمته زاد قوّته ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول و آخر نسخه فوايد مختلفى در علم كيميا درج شده است ، در اول نسخه يادداشتى به تاريخ 1235.

جلد: تيماج مشكى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، واقف: جزايرى 13/5/1351 ، ثبت: 5249.

118 برگ ، 15 سطر ، 5/10×15 سم.

70. بصائر الدرجات (حديث شيعه ـ عربى)

از: ابو جعفر محمد بن حسن بن فروخ صفار قمى (م 290ق)

مؤلف از محدّثين عاليقدر شيعيان قم و از مشايخ روايت شيخ صدوق است كه محضر مبارك امام حسن عسكرى(ع) را درك كرده و از آن بزرگوار روايت مى‏نمايد. كتاب مشتمل بر ده جزء در 188 باب ، در بيان علوم و فضائل و امامت و ولايت ائمه اطهار(ع) است با ذكر سلسله روات.

[التراث العربى: 1/400؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/120؛ معجم المطبوعات العربية في ايران ، رفاعى: 284؛ الذريعه: 3/124]

آغاز: باب في العلم انّ طلبه فرض على الناس محمد بن الحسن الصفات (كذا) المعروف بمهزلة عن ابراهيم بن هاشم عن الحسن بن يزيد بن على بن الحسين عن أبيه... طلب العلم فريضة.

(84)

482 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 2 ذى‏قعده 1071ق ، انجام نسخه افتاده است ، انجام: ليس على مثل أبي يحيى وقد كان لايوسف من‏خدمته ؛ عناوين شنگرف ، نام كتاب در ابتداى جزء ثالث «بصائر العلوم» درج شده است ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5238.

112 برگ ، 15 سطر ، 14×20 سم.

71. بلوهر و يوذاسف (داستان ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

ترجمه روايتى است به نقل از كمال الدين وتمام النعمة شيخ صدوق كه در آخر عين الحياة و بصورت مستقل به چاپ رسيده است.

آغاز: در كتاب كمال الدين و تمام النعمه به سند خود از محمد بن زكريا روايت كرده است كه پادشاهى بود در ممالك هندوستان با لشكر فراوان و مملكت وسيع و مهابت عظيم.

انجام: ديده بينا و گوش شنوا و زبان به حقايق و معارف گويا كرامت فرمايد تا از اين معارف و حكمت‏ها منتفع گردند. تمت.

716 ، رساله سوم مجموعه «32ر ـ 89پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 14 ربيع الثانى 1111ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد.

57 برگ ، 17 سطر ، 5/14×29 سم.

72. بوستان سعدى (شعر ـ فارسى)

از: مشرف بن مصلح الدين سعدى شيرازى (م 691ق)

مثنوى است در ده باب در بحر تقارب ، در 655ق به انجام رسيده است و بارها به چاپ رسيده است.

(85)

[فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى ، مشار: 1/794؛ فهرست مشترك پاكستان: 7/262؛ الذريعه: 3/155 ؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 4/2663 و 3347]

585 ، نستعليق ، محمد تقى بن محمد جواد كمال ، به خط جديد تاريخ چهارشنبه 3 شعبان 1207 درج شده است ، از اواسط باب اول تا آغاز باب دهم ، طرفين نسخه افتاده است ؛ آغاز: ز مغرور دنيا ره دين مخواه * خدا بينى از خويشتن بين مخواه / گرت جاه بايد مكن چون خسان * به چشم حقارت نگه در كسان ؛ انجام: قيامت كه بازار مينو نهند * منازل به اعمال نيكو دهند/ بضاعات چندان كه آرى برى * و گر مفلسى شرمسارى برى ؛ صفحات مجدول شنگرف ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در ابتداى نسخه چند برگ از مناجات نامه خواجه عبد اللّه‏ انصارى درج شده است.

جلد: گالينگور آبى.

102 برگ ، 12 سطر ، 5/10×5/14 سم.

73. البهجة المرضية في شرح الألفية(ادبيات عرب ـ عربى)

از: جلال الدين عبد الرحمن بن ابى بكر سيوطى (م 911ق)

شرح مزجى بسيار معروفى است بر الفيه ابن مالك در نحو ، كه تأليف آن دو سال به طول انجاميد و جزو كتب درسى طلّاب علوم ادبى قرار گرفته و بارها به چاپ رسيده است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/22؛ التراث العربى: 1/412]

آغاز: أحمدك اللهم على نعمك وآلائك وأصلى وأسلم على محمد خاتم أنبيائك... وبعد فهذا شرح لطيف مزجته بألفية ابن مالك.

انجام: وأصلح لنا شأننا كلّه و افعل بإخواننا وأحبّائنا وسائر المسلمين و صلى اللّه‏ على محمد وآله أجمعين.

338 ، نسخ ، عبد الرحيم بن ملا على محمد ، 2 ذى حجه 1159ق ،

(86)

آغاز نسخه افتاده است ، آغاز: بتبليغه فان أمر بذلك فرسول أيضاً و لفظه بالتشديد من النبوّة ؛ نشانيها مشكى ، با حواشى بسيار به نقل از شرح ابن ناظم و ابن عقيل.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ،دانش‏پژوه: ش 306ص 457 ، ثبت:1047.

119 برگ ، 18 سطر ، 5/13×18 سم.

142 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، ذى قعده 1194ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى با امضاى «لمحرره حسن بن على» دارد و حواشى از ديگر شروح الفيه نقل شده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2395.

126 برگ ، 13 سطر ، 17×22 سم.

396 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، نسخه از آخر افتادگى دارد ، انجام: في قوله انّه ليس بمبني لعدم الشبه و لامعرب لعدم تغيير حركته ؛ عناوين شنگرف ، نشانيها مشكى ، برگهاى ابتداى نسخه مجدول مذهب ، متن الفيه در بالاى صفحات به خط نسخ معرب و با مركب قرمز درج شده است ، حواشى بسيارى از كتابهاى نحوى در هامش نسخه نقل شده است.

جلد: تيماج مشكى مجدول ، دانش پژوه: ش 125 ص 457 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2482.

98 برگ ، 13 سطر ، 14×21 سم.

657 ، رساله هفتم مجموعه «103پ ـ 215پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، جمعه 1228ق ، در مدرسه پيغمبريه قزوين ، نشانيها شنگرف ، متن الفيه در بالا و حاشيه صفحات درج شده است.

113 برگ ، 15 سطر ، 5/15×21 سم.

674 ، رساله دوم مجموعه «67پ ـ 191پ» ، نستعليق ، عسكر ، شنبه 3 جمادى الثانى 1243ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، مهر بيضوى كاتب به سجع: «عبده على عسكر» در نسخه درج شده است.

124 برگ ، 14 سطر ، 15×5/20 سم.

(87)

709 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 97ر» ، نستعليق ، سيد حسن برزون آبادى ، 1244ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

97 برگ ، 14 سطر ، 5/17×21 سم.

(88)

209 ، نسخ ، مرتضى قلى بن محمد زنوزى ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، حواشى دارد.

جلد: گالينگور مشكى مجدول با ترنج و لچكى ضربى ، ثبت: 105خ.

91 برگ ، 17 سطر ، 20×5/29 سم.

417 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از آخر افتادگى دارد ، انجام: فحذفت اللام قلنا و ابنم هو ابن فزيدت ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 261 ص 457 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى ، ثبت: 1437.

128 برگ ، 16 سطر ، 5/12×5/21 سم.

74. بياض سور قرآنى و ادعيه (ادعيه شيعه ـ عربى و فارسى)

بياضى است شامل چند سوره قرآنى از جمله سوره مباركه يس و جمعه و نبأ و الرحمن و ادعيه شيعى همچون دعاى جوشن كبير و مجير و دعاى كميل و ادعيه 30 روز ماه رمضان و در پايان آداب تلقين ميّت و دعاى طلب فرزند.

آغاز: دعاى مجير بسمله سبحانك يا اللّه‏ تعاليت يا رحمن أجرنا من النار بعفوك يا مجير.

انجام: لاحول و لاقوة الا باللّه‏ العلي العظيم مبلوس كامروس ابرس عنكوس تعلوس.

363 ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13 و 14 ، در ميان نسخه چند قطعه شعر فارسى در مناجات به خط موسوى آباده‏اى به تاريخ 1327.

جلد: تيماج قهوه‏اى فرسوده ، ثبت: 10859.

144 برگ ، 7 سطر ، 5/12×5/18 سم.

75. البيان (فقه اماميه ـ عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (م 786ق)

از كتب معتبر در فقه شيعى است كه مسايل مهم را به طور مختصر ، بدون ذكر ادله

(89)

گردآورده است. اين كتاب به پايان نرسيده و تنها كتاب طهارت ، صلات ، زكات ، خمس و ركن اول از اركان صوم آن نگاشته شده است.

[التراث العربى: 1/414؛ فهرست آستان قدس رضوى: 21/189]

آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين حمداً يستدر اخلاف كرمه ونستمطر شابيب نعمه حمداً يكون لنا في الآخر نهجاً مهيعاً.

انجام: الفصل الثاني في الامساك وفيه مطالب. الأوّل فيما يمسك عنه وهو اقتسام الابتلاع يجب ، الى هنا انتهى كلام المنصف رحمه اللّه‏.

715 ، رساله دوم مجموعه «201پ ـ 301ر» ، نسخ ، عبد اللّه‏ بن على بن حسين بن خزعل حسينى بحرانى نجفى ، جمعه 9 جمادى الثانى 988ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

100 برگ ، 19 سطر ، 5/18×5/25 سم.

76. بيان الأسرار للطالبين (عرفان ـ عربى)

رساله عرفانى كوتاهى است در چند فصل:

1 ـ در بيان اهل تصوف كه 12 گروهند ؛

2 ـ صفاتى كه شايسته است سالك متصف بدان باشد.

آغاز: فصل في بيان أهل التصوف وهم اثنى عشر نفراً أحدهم سنّيون وهم الذين أفعالهم وأقوالهم موافقة للشريعة والطريقة وهم أهل السنة والجماعة.

انجام: يا راحم المذنبين علمك كافٍ عن المقال وكرمك كافٍ عن السؤال وصلى اللّه‏ على سيدنا محمد وآله أجمعين فاغفرلنا ولوالدينا وللمسلمين أجمعين. تمت الرسالة الشريفة بتوفيق اللّه‏ وسميت بيان الأسرار للطالبين.

678 ، رساله دوم مجموعه «5ر ـ 8ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، شنبه 1270ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

4 برگ ، 14 سطر ، 5/13×21 سم.

(90)

77. بيان سرّ اختيار (جبر و اختيار) (كلام ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

رساله‏اى كلامى است در نفى جبر و بيان سرّ اختيار كه در آن به مبانى اهل تصوّف حمله مى‏كند و از قائلين به جبر به شدّت انتقاد نموده و نيز مفوّضه را تخطئه مى‏نمايد اين رساله شامل 13 بيان است. محتمل است كه رساله از تأليفات محمد باقر همدانى شيخى باشد

آغاز: بى نهات حمدى كه بر عارفان عالم امكان لازم است مخصوص ذات پاكى است كه از چند و چون بيرون... كه چون معرفت سرّ اختيار در افكار بسيارى از مردم دشوار است.

انجام: حجت تمام شد و زياده بر اين موجب ملال خاطر دوستان است وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطيبين واوليائهم...

590 ، نسخ و نستعليق ، براتعلى بن گداعلى همدانى ، دوشنبه 24 جمادى الاول 1292ق ، در همدان ، تصحيح شده است.

جلد: مقواى نارنجى ، عطف تيماج قهوه‏اى.

152 برگ ، 13 سطر ، 11×5/17 سم.

78. بيخ چينى (چوب چينى) (طبيعيات ـ فارسى)

از: علاء الدين نوراللّه‏ طبيب (قرن 10ق)

مؤلف در ديباچه مى‏گويد: نزديك بيست سال در هند بودم و با دانشمندان آنجا درباره بيخ چينى گفتگوها كرده ام. تا اينكه پزشكى ارسطو نام كه از فرنگ آمده بود ، در اين باره سخنانى گفت كه در اينجا مى‏آورم ، تأليف اين رساله در سال 944 ق بوده است. شايد مؤلف حكيم علاء تبريزى ، پزشك روزگار شاه طهماسب صفوى (930 ـ 984ق) باشد. اين رساله را سرورى به تركى ترجمه كرده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/400؛ الذريعه: 16/330؛ فهرستواره كتابهاى فارسى: 5/3828]

(91)

آغاز: اما بعد چنين گويد محرر اين رساله و مقرر اين مقاله خادم الحكما نور اللّه‏ المشهور بعلا كه قريب بيست سال در هند گذرانيدم و با حكماى آنجا در هر باب سخن در فوايد بيخ چينى مى‏گفتم.

انجام: بايد كه خورنده بيخ چينى در آن ايام از ياد حضرت پروردگار جل جلاله غافل نشود و صلوات بسيار بر حضرت رسالت (ع) فرستد و در اوراد و اذكار و تقوا و طهارت دين كوشند تا به بركت انشاء اللّه‏ تعالى شفاى تمام يابند.

707 ، رساله دوم مجموعه «174پ ـ 176ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، اين رساله در ميان نسخه اختيارات بديعى درج شده است.

3 برگ ، سطور چليپايى ، 5/12×19 سم.

79. بيست باب در اسطرلاب (نجوم ـ فارسى)

از: خواجه نصير الدين محمد بن محمد طوسى (م 672ق)

بيست باب در معرفت اسطرلاب است كه از صد باب خود گزيده و بدين نام خوانده شده است. شروح و ترجمه‏هاى چند به نظم و نثر دارد.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/2829؛ فهرست مشترك پاكستان: 1/243]

آغاز: اما بعد اين مختصريست در معرفت اسطرلاب مشتمل است بر بيست باب باب اول در معرفت القاب اسطرلابات.

انجام: واگر زمان ساختن او قريب باشد شناختن باين طريق در كمال سهولت است واللّه‏ عالم بحقايق الاشياء و فاعل ما يشاء.

692 ، رساله چهارم مجموعه «164ر ـ 186ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، سلخ صفر 1256 ، عناوين و نشانيها شنگرف.

23 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

(92)

80. بيست باب در معرفت تقويم (نجوم ـ فارسى)

از: نظام الدين عبد العلى بن محمد حسين بيرجندى (م 934ق)

رساله مختصر و مشهورى است در معرفت تقويم ، شامل بيست باب ، عناوين بابها:

1 ـ معرفت حساب جمل ؛

2 ـ معرفت ايّام اسابيع و تواريخ مشهوره ؛

3 ـ معرفت بروج و كواكب ؛

4 ـ مسيرات كواكب ؛

5 ـ معرفت آفتاب و عروض كواكب ؛

6 ـ معرفت ساعات و غايت ارتفاع ظل نصف النهار ؛

7 ـ معرفت نظر و تناظر ؛

8 ـ معرفت شرف و هبوط كواكب ؛

9 ـ معرفت طالع اجتماع و استقبال ؛

10 ـ معرفت نطاقات و ظهور و خفا متحيره و روءية اهله ؛

11 ـ معرفت انتقال قمر ؛

12 ـ منازل قمر ؛

13 ـ اوقات صلات ؛

14 ـ تاريخ خطابيان حكماء ؛

15 ـ معرفت زاويه‏اى كه در تقويم آرند ؛

16 ـ معرفت احوال بروج ؛

17 ـ معرفت خطوط كواكب ؛

18 ـ معرفت بيوت ؛

19 ـ معرفت احوال انظار ؛

20 ـ اصولى كه در اختيارات بكار آيد.

اين كتاب بارها به چاپ رسيده است.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/2833؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 1/843]

(93)

660 ، رساله سوم مجموعه «119ر ـ 135پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، شامل: باب سوم تا بيستم ، نسخه از وسط و طرفين افتادگى دارد ، آغاز: سيوم تاريخ فرس قديمست و آن را تاريخ يزدجردى نيز گويند... باب سيوم در معرفت بروج و كواكب و تقاويم ايشان دور فلك را دوازده ، انجام: باب بيستم در معرفت اصولى در اختيارات به كار آيد... قمر در برج قامت باشد بغير از عقرب يا در يكى از خانهاى عطارد ؛ عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى اندكى دارد ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

16 برگ ، 14 سطر ، 5/12×5/19 سم.

(94)

81. پاتولوژى (علم الامراض) (پزشكى ـ فارسى)

از: ميرزا على رضا (قرن 14ق)

متن از دكتر كريزل فرانسوى معلّم دارالفنون تهران ، كه جنس امراض را به ده قسمت تقسيم كرده است. چند ترجمه از آن در دست هست. نسخه حاضر با نسخه دانشگاه تهران برابر است.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 5/3326؛ فهرست دانشگاه تهران: 7/2622؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 20/44؛ كتابشناسى نسخ خطى پزشكى ايران: 42]

آغاز: پاطوژى علمى است كه در او گفتگو مى‏شود از احوال بدن انسان در حالت مرض مثل اين كه در فيزيولوژى گفته مى‏شود از حالت بدن انسان در حال صحت.

661 ، رساله هفتم مجموعه «150پ ـ 157ر» ، شكسته نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، بخش اندكى از كتاب را در بردارد ، انجام: بعض اين علامات ميل دارند كه با يكديگر بروز نمايند بواسط اين...

8 برگ ، 22 سطر ، 13×5/20 سم.

82. پاسخ به چند سؤال (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

رساله كوتاهى است در پاسخ به چند سؤال اعتقادى از جمله:

1 ـ معنى اينكه حضرات ائمه علل اربع هستند ؛

2 ـ معبود حضرات چه چيز است مخاطب در قرائت حضرات اياك نعبد كيست ؛

(95)

3 ـ ايشان با خداوند عالم متحدند يا مغاير هستند ؛

4 ـ معرفت امام زمان كه از اصول مذهب است چيست مراد از امام زمان ؛

5 ـ علل اربع مركب اند يا بسيط.

تأليف رساله در روز دو شنبه 23 محرم 1278 به اتمام رسيده است.

آغاز: حمدله ... و بعد اين چند كلمه‏اى است در جواب چند مسئله كه بعضى سؤال كرده بودند ... سؤال معنى اين كه حضرات ائمه علل اربع هستند چه چيز است؟.

انجام: و همچنين در ساير اسباب و مسببات آن‏ها و ذات مقدس او رطوبت و چربى و گرمى و ساير اسباب و آلات نيست. والسلام على من اتبع الهدى.

602 ، رساله هفدهم مجموعه «174ر ـ 179پ» ، نسخ ، احمد بن ابى القاسم مازندرانى ، 1298ق.

6 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

83. پاسخ به چند سؤال درباره عقايد شيخيه (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: سيد محمد طباطبايى (بعد از 1293ق)

مؤلف كه خود را منتسب به طباطبا معرّفى مى‏كند ، مى‏گويد: «بعضى از اكابر سؤالاتى براى جناب قبلگاه فرستاد و چون ايشان فرصت پاسخگويى بدانها را نداشت ، من از زبان ايشان جواب عرض مى‏كنم» و اين مختصر مشتمل بر سؤالات رسيده و پاسخ‏هاى طباطبايى است و در موضوعات مختلف عقايد شيخيه در آن بيان شده است. تأليف رساله در اواسط صفر 1293 به پايان رسيده است.

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين ورهطه المخلصين ولعنة اللّه‏ على اعدائهم اجمعين. وبعد چنين گويد العبد المنتمى الى الطباطبا من آل عبا كه جناب قبلگاه بعض الحواج والمعتمرين فرمايش فرمودند كه بعضى از اكابر.

انجام: وبه بى انصافى كافر و منافق شده و مى‏شود هر كافر و منافقى و الانصاف افضل الاوصاف كائنة ما كانت وبالغة ما بلغت. تمام شد جواب اين سؤالات ...

(96)

602 ، رساله نهم مجموعه «71ر ـ 91ر» ، نسخ ، محمد بن احمد مازندرانى ، 13 محرم 1298ق ، علامت بلاغ دارد.

21 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

84. پاسخ به سؤالات اهالى رشت (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

پاسخ به چند سؤال است درباره عقايد شيخيه و اظهاراتى كه همدانى در مجالس درس نموده و مورد سؤال عده‏اى از اهالى رشت واقع شده است. تأليف اين رساله مختصر در روز 15 ذيحجه 1298 به پايان رسيده است.

آغاز: الحمد للّه‏ وسلام على الذين اصطفى واللعنة على من سلك سبيل الروى و بعد چون بعضى از برادران دينى ... از محال رشت بعضى سؤالات فرموده بودند. سؤال در يكى از مجالس درس فرموده‏ايد كه انداختن سنگ به هوا.

انجام: اما از براى غير عقلا كه اعتنايى نيست و از براى آن‏ها خود را به زحمت نمى اندازيم و الحمد للّه‏ رب العالمين.

602 ، رساله نوزدهم مجموعه «188پ ـ 191پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت.

4 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

85. پاسخ به سؤالات عباسقلى ميرزا (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

شاهزاده عباسقلى ميرزا سؤالى نموده درباره آيه شريفه «انّ الذين آمنوا والذين هادوا والنصارى والصائبين من امن باللّه‏ واليوم الآخر وعمل صالحاً فلهم اجرهم عند ربهم...» واينكه خلفاى مسيحى جلفاى اصفهان ادعا كرده‏اند كه: طبق آيه مذكور ، ما ايمان به خدا داريم و از اهل فلاح هستيم شما چرا ما را كافر و مخلد در نار مى‏دانيد؟ ، مؤلف در اين

(97)

رساله به اين شبهه پاسخ داده و تأليف آن را در روز پنج شنبه 7 ذيحجه 1297 به پايان رسانده است.

آغاز: الحمد للّه‏ وسلام على الذين اصطفى وبعد چون سركار نواب مستطاب اشرف امجد والا شاهزاده عباس قلى ميرزا ... مرا امر فرموده بودند به جواب مختصرى به زبان فارسى از براى فرمايشى.

انجام: شما نمى توانيد او را بشناسيد و تكليف ما لا يطاق از براى احدى نيست والسلام عليكم ورحمة اللّه‏ ...

602 ، رساله يازدهم مجموعه «97پ ـ 106ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، علامت بلاغ دارد.

10 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

86. پاسخ به سؤالات ميرزا حسن (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد كاظم بن محمد قاسم رشتى (م 1259ق)

رساله كوتاهى است در پاسخ به سؤالات ميرزا حسن بن محمد حسن كه درباره معنى قاب قوسين و غير آن سؤال نموده بود.

آغاز: الحمد لمن لا يستحقه سواه والصلوة على المبعوث على كل من عداه... اما بعد... اين كلماتى است قليله مشتمله به معانى جليله در جواب مسائل... حسن المؤمن الميرزا بن محمد حسن المسدد... مسئله اول در معنى قاب قوسين.

انجام: و در اين مقام مراتب و مقامات و اسرار و انوار و حكايات بيشمار واللّه‏ تركتها خوفاً من فرعون وملائهم چيز ديگرند اما گفته با تو روح القدس گويد.

673 ، رساله شانزدهم مجموعه «249ر ـ 252پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در حاشيه تصحيح شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

4 برگ ، 19 سطر ، 15×5/21 سم.

(98)

87. پاسخ به سؤال محمد ولى ميرزا درباره طىّ الارض (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: حاج كريم خان بن ابراهيم خان قاجار كرمانى (م 1288ق)

رساله كوتاهى است در پاسخ به سؤال شاهزاده محمد ولى ميرزا (1281ق) پسر فتحعلى شاه كه از كريم خان درباره معنى طىّ الارض و كيفيّت آن پرسيده بود. اين رساله شامل يك مقدمه و چهار فصل است و در 26 ربيع الاول 1266 به انجام رسيده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/172]

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله... چنين گويد بنده اثيم كريم بن ابراهيم كه از سركار عظمت مدار نواب كامياب.

انجام: خلاصه بعد از آنكه مقدمه را دانستند ديگر بجميع اقسام جواب مى‏توانند و از هيچ امرى عاجز نيست و صلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين.

642 ، رساله چهارم مجموعه «123ر ـ 128پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 17 جمادى الاول 1286ق.

5 برگ ، 14 سطر ، 15×22 سم.

پاسخ به سؤالى درباره تقدّم و تأخر در وجود و ظهور ، محمد باقر همدانى

عليه‏السلام تقدّم و تأخّر در وجود و ظهور

88. پاسخ به شبهه‏اى درباره ردّ شمس (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

مؤلف گويد: چون بعضى از اكابر دولت ايران معاشرت دارند با بعضى از منافقين كه ظاهراً اظهار تشيّع مى‏كنند و باطناً از نصارى بدترند و ايشان به خيال خودشان ايرادى وارد آورده اند بر رد شمس از براى حضرت اميرالمؤمنين(ع) ، و آن جناب عبارات ايشان را فرستاده و جوابى خواسته‏اند ، پس آن عبارات را ذكر مى‏كنم و جواب آن را عرض مى‏كنم.. ؛ تأليف اين رساله مختصر در روز شنبه 13 ذيقعده 1290 در كربلا به پايان رسيده است.

(99)

آغاز: حمدله. و صلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين ... و بعد چنين گويد بنده خاكسار خاسر ابن محمد جعفر ، محمد باقر... كه چون بعضى از اكابر دولت ايران معاشرت دارند با بعضى از منافقين.

انجام: و همين قدر بيان از براى صاحبان شعور و متدنيان بى غرض و منظور كافى است و صلى اللّه‏ ... و چون در سفر كتاب همراه نبود از ذكر كردن اصل حديث و بعضى از واقعات اين قضيه محروم شدم تمام شد.

602 ، رساله هشتم مجموعه «65پ ـ 70» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در آخر رساله علامت بلاغ ثبت شده است.

6 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

پند نامه لقمان

عليه‏السلام نصايح لقمان

(100)

89. تاريخ جهانگشاى نادرى (تاريخ ايران ـ فارسى)

از: ميرزا محمد مهدى خان منشى استرآبادى (قرن 12ق)

مؤلف منشى نادر شاه افشار (1148 ـ 1160ق) بوده و كتاب را با مقدمه‏اى در اوضاع سياسى ايران پيش از نادر آغاز نموده سپس زادگاه نادر و ورود او به سياست را آورده و پس از آن پادشاهى و جهانگشايى وى در خاور و باختر تا كشته شدن او در قوچان و اوضاع ايران تا يك سال پس از او در 1161 ق را بيان نموده است. اين كتاب بارها به چاپ رسيده است.

[فهرستواره كتابهاى فارسى: 2/946؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 6/4309]

آغاز: بر دانايان رموز آگاهى و دقيقه شناسان حكمتهاى الهى واضح و مبرهن است كه در هر عهد و اوان اوضاع جهان منقلب و پريشان.

انجام: و فتنه آن زمان كه از حد و حصر افزون بوده و تقرير آن از حوصله زبان قلم بيرون است تحرير خواهد نمود.

113 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1248ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 17 ص 66 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2675.

135 برگ ، 20 سطر ، 5/19×5/29 سم.

تاريخ عالم آراى عباسى ، اسكندر بيك تركمان منشى

(101)

عليه‏السلام عالم آراى عباسى

90. تاريخ ناپلئون (تاريخ ـ فارسى)

تاريخ زندگانى ، سلطنت و جنگهاى ناپلئون را در چند جلد شامل فصلهاى متعدّد به دستور شاهزاده سيف الملوك ميرزا گرد آورده است و از تاريخ ناپلئون مستربورين كه به زبان خارجى است نام مى‏برد.

[فهرست كتابخانه سپه سالار: 3/305 ـ 307]

143 ، نستعليق ، رجبعلى بن عباسعلى قزوينى ، دوشنبه 6 ربيع الاول 1268ق ، شامل: جلد دوم 20 فصل ، آغاز: بسمله جلد دويم تاريخ جناب ناپلئون كه مشتمل است بر چند فصل ، فصل اول در بيان تمهيد مقدمه از فصول مصالحه كه در مابين دولتين عليتين خليفه اعظم روم و فرنس ؛ انجام: فصل بيستم در خاتمه جلد ثانى و سبب تأليف و ترتيب كتاب مزبور ... مستر بورين از محررين و مورخين خاص جناب ناپلئون... عطوفت از معايب پوشيده و قلم عفو كشيده... ؛ عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و در اول نسخه تاريخ اتمام مقابله به سال 1268ق ثبت شده است ، تعداد ابيات كتاب 7400 بيت شمرده شده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار زرين ، دانش پژوه: ش 349 ص 429 ، واقف: حسنعلى شاهرخى 2/4/1332 ، ثبت: 1288.

185 برگ ، 15 سطر ، 5/17×21 سم.

91. تبصرة الصائمين (تنبيه المخلصين) (آداب و مواعظ ـ فارسى)

از: سيد محمد على بن زين العابدين حسينى علويجه اصفهانى (م 1348ق)

مؤلف پيش از اين كتابى در آداب و فضيلت روزه و روزه دار تأليف كرده و آن را «تحفة الصائمين» ناميده بود ، كتاب مذكور در راه گلپايگان به سرقت رفت و مفقود گشت و مؤلف كتاب حاضر را به جاى كتاب مفقود شده و به سبك آن در يك مقدمه و چهل مجلس و يك خاتمه ترتيب داد و نام «تبصرة الصائمين» را بر آن برگزيد. مقدمه در دو

(102)

فصل شامل بيان فضيلت روزه و فضيلت ماه رمضان است و در ضمن مجالس چهل گانه شرح ادعيه روزهاى ماه رمضان و اعمال و فضايل ليالى قدر را آورده و خاتمه مفصّل كتاب در بيان اعمال وادعيه ماه رمضان شامل چهارده فصل است و مؤلف اين خاتمه را «تنبيه المخلصين» ناميده است. فصول چهارده‏گانه خاتمه كتاب (= تنبيه المخلصين):

1 ـ آداب ديدن ماه رمضان و ادعيه وقت روءيت ؛

2 ـ اعمال مخصوصه شب اول ماه و ادعيه آن ؛

3 ـ دعاهاى مخصوصه روز اول ماه ؛

4 ـ دعاهاى وقت افطار و آداب آن ؛

5 ـ دعاهاى بعد از نمازهاى ماه رمضان ؛

6 ـ اعمال و دعاهاى شبهاى ماه مبارك و فضيلت شبهاى آن ؛

7 ـ دعاهاى سحر ؛

8 ـ دعاهاى روزهاى ماه رمضان ؛

9 ـ اعمال و ادعيه شب قدر ؛

10 ـ دعاهاى مخصوصه شبهاى دهه آخر ؛

11 ـ آداب و ادعيه وداع ماه مبارك ؛

12 ـ نمازهاى شب‏هاى ماه رمضان ؛

13 ـ دعاهاى سى روزه ماه رمضان ؛

14 ـ اعمال و ادعيه شب عيد فطر ؛

ختم كتاب به دعاى كميل و سمات.

تأليف كتاب حاضر در شوال 1333ق به پايان رسيد و دو تن از مراجع شيعه بر آن تقريظ نگاشتند:

1 ـ مرحوم آية اللّه‏ سيد اسماعيل صدر در محرم 1338ق ؛

2 ـ مرحوم آية اللّه‏ حاج شيخ عبدالكريم حائرى در 10 رمضان 1341ق.

صورت اين دو تقريظ در ابتداى نسخه حاضر آمده است. در ابتداى نسخه حاضر ليست اسامى رساله‏هايى است كه مسائل شرعى مندرج در كتاب حاضر از آنها اخذ شده

(103)

است ، از جمله: جامع عباسى ، فقه مجلسى ، مجمع الرسائل ، نجاة العباد ، ذخيرة المعاد شيخ زين العابدين مازندرانى ، رساله مرحوم حاجى ميرزا محمد اشرفى ، مشكوة الانام ، ذخيرة العباد ميرزا محمد تقى شيرازى ، عنوان الكلام و زاد المعاد.

[الذريعه: 26/743؛ نقباء البشر: 4/1442]

آغاز: الحمد للّه‏ والصلوة والسلام على رسول اللّه‏ وعلى آله آل اللّه‏ ... و بعد چنين مى‏نگارد اين مجرم عاصى... اين رساله‏اى است در آداب و فضيلت روزه و روزه دار كه... آن را مسمى به تبصرة الصائمين نمودم.

انجام: به حق محمد و آل محمد و عترة محمد صلوات اللّه‏ عليهم اجمعين. الحمد للّه‏ اولاًو اخراً كما هو اهله. تمام شد بيد مؤلفه آنچه منظور بود در ماه شوال المكرم من شهور سنه 1333.

49 ، نسخ و نستعليق ، على بن محمد على حسينى رفيعى پور (فرزند مؤلف) ، 1379ق ، فهرست تفصيلى مطالب كتاب در اول نسخه آمده است ، اين نسخه را فرزند مؤلف به كتابخانه آستانه حضرت عبد العظيم عليه السلام اهدا كرده و به مؤمنين اجازه طبع و نشر آن را داده است در ذيحجه 1379ق.

جلد: مقوا ، عطف تيماج قهو اى ، دانش پژوه: ش 132 ص 429 ، واقف: على حسينى رفيعى پور 14/12/1340 ، ثبت: 3051.

214 برگ ، 20 سطر ، 5/15×5/24 سم.

92. تجويد (تجويد ـ فارسى)

رساله مختصرى است در تجويد قرآن كه به سال 1319 چاپ شده است.

[الذريعه: 3/367؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/73]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعلنا مطيعاً لأحكام القرآن وقارعاً لآياته ووفقنا في الصباح والمساء بالتدبّر في محكماته... بدانكه اركان ايمان نماز است كه الصلوة عمود الدين.

690 ، رساله هفتم مجموعه «214پ ـ 219پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام: در بيان استعاذه و بسمله بدانكه بعضى از

(104)

علما نظر به ظاهر آيه فاذا قرأت القرآن فاستعذ باللّه‏ من الشيطان الرجيم ؛

6 برگ ، 12 سطر ، 11×18 سم.

93. تجويد (تجويد ـ فارسى)

رساله مختصرى است در تجويد كه با شرح حروف ابجد آغاز شده ، سپس حكم ملاقات تنوين با حروف را بيان مى‏كند از ادغام و اظهار و اخفا و [اقلاب] ، پس از آن مخارج حروف و سپس علائم وقف در قرائت قرآن را مطرح مى‏نمايد.

آغاز: بدانكه جميع الفاظ عرب منحصر است بحروف ابجد و آنهم اين سى حرف است و در اداى چهارده حروف آن عرب و عجم متفق اند.

انجام: و اگر در ثانى بهتر باشد صب و اگر هر دو مساوى باشند چه نويسند والسلام...

695 ، رساله سوم مجموعه «65پ ـ 70ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

6 برگ ، 12 سطر ، 5/11×5/17 سم.

94. تجويد (تجويد ـ فارسى)

رساله مختصرى است در تجويد شامل چند فصل:

1 ـ مخارج حروف ؛

2 ـ صفات حروف ؛

3 ـ احكام تنوين و نون ساكن ؛

4 ـ اخفا ؛

5 ـ ادغام ؛

6 ـ مدّ و قصر ؛

7 ـ تفخيم و ترقيق راء ؛

8 ـ تفخيم و ترقيق الف ؛

9 ـ ادغام لام ؛

(105)

10 ـ صله و اشباع ضمير.

آغاز: فصل اول در بيان مخارج حروف است بدانكه مخارج سه موضع است موضع اول حرف حلق است و آن مخرج شش حرف است همزه است.

695 ، رساله چهارم مجموعه «70پ ـ 78پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در انجام ناتمام مانده است ؛ انجام: يعنى بى صله و اشباع نظم: ور بود برعكس آن ما قبل و ما بعد ضمير * حكم او قصر است و منه الماء برد او را نظير ، و اگر ساكن باشد ؛

9 برگ ، 15 سطر ، 5/11×5/17 سم.

95. تحرير الأحكام الشرعية على مذهب الامامية (فقه اماميه ـ عربى)

از: حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 726ق)

فقه فتوايى است كه تعداد مسائل مطروحه در آن طبق برخى شمارش‏ها به 40000 مسأله بالغ مى‏شود ، شامل مقدمه در معنى فقه و فضل و آداب آن ، و چهار قاعده:

1 ـ عبادات 2 ـ معاملات 3 ـ ايقاعات 4 ـ احكام.

تأليف قاعده اوّل آن در روز سه شنبه 10 ربيع الاوّل 690 به اتمام رسيده است. اين كتاب بارها به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 1/445؛ الذريعه: 3/378؛ مكتبة العلامة الحلى 77 ـ 95؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 163]

آغاز: الحمد للّه‏ المقدس بكماله عن مشابهة المخلوقات المتنزه بعلوه عن مشاركة الممكنات القادر على اتحاد الموجودات.

انجام: فتكون الدية في ماله فهذا آخر ماأفدناه في هذا الكتاب... فعليه بكتابنا الموسوم بمنتهى المطلب في تحقيق المذهب.. ؛ تمّ الجزء الرابع من كتاب تحرير الأحكام الشرعية على مذهب الامامية.

258 ، نسخ ، احمد بن حسن بن يحيى فراهانى ، جمعه 23 ربيع الثانى 721ق ، شامل: جزء اول و دوم ، انجام: من حيث انّه تضييع للمال

(106)

فلانعد عليه تمّ الجزء الثاني ... ويتلوه الجزء الثالث القاعدة الثالثة في الايقاعات... ؛ در پايان قاعده اول نام كاتب و تاريخ كتابت آمده است ، نسخه بسيار نفيس از عصر مؤلف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغهاى متعدد از فخر المحققين دارد ، در پايان قاعده اول انهايى به خط فخر المحققين در تاريخ 10 ذيقعده 759 بدين عبارت: «انهاه ايّده اللّه‏ تعالى قراءة وبحثاً في عاشر شهر ذيقعدة سنة تسع وخمسين وسبعمائة والحمد للّه‏ وحده وصلى اللّه‏ على سيدنا محمد وآله محمد بن مطهر» ، يادداشتهاى اول نسخه: چند مسأله شرعى از جمله درباره قرائت در صلاة الاموات و واجبات موصى بها ، در پايان اين مسأله امضاى «وكتب محمد بن مطهر» ديده مى‏شود ، فهرست مطالب اين جلد ، تملّك محمد بن غياث الدين عريضى با مهر بيضوى به سجع: «محمد جعفر الحسينى 1041» و يادداشت خريد نسخه در 982ق بدين عبارت: «اين كتاب را بعوض اجرت حج نواب مستطاب جنت مكان فردوس آشيان با چند كتاب ديگر ... شيخ عبد النبي لحاوى فروخته بودند و شيخ مشار اليه نزد فقير فروخت به حضرت سيادت ... عماد للسيادة والشريعة والادب مجتبى العريضى و ثمن در حضور اين فقير قبض نمود وكان ذلك في شهر شعبان سنة 982» ، در صفحه عنوان يادداشت تملّكى از محمد بن يحيى بن ابراهيم بن محمد بن حسن بن ابراهيم بابِلى در روز شنبه 5 ذيقعده 760 ، در آخر نسخه مهر بيضوى به سجع: «عبده عبد الغفور بن محمد اسماعيل» ، چند برگ از ميانه و آخر نسخه در قرن 12 نونويس شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 45 ص 73 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2704.

277 برگ ، 27 سطر ، 5/16×5/23 سم.

715 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 199پ» ، نسخ ، عبد اللّه‏ بن على بن حسين بن خزعل حسينى بحرانى نجفى ، سه‏شنبه 19 رجب 985ق ، در قزوين پس از آنكه شاه اسماعيل يك سال و پنج ماه بر تخت سلطنت جلوس كرده بود ، آغاز افتاده است ، آغاز: تروح رضيعه فأرضعتها امرأة محرمة عليه فان كانت عمته أو خالته... الفصل الثانى في المصاهرة وفيه

(107)

مباحث من وطى امرأة بالعقد الصحيح ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

199 برگ ، 29 سطر ، 5/18×5/25 سم.

96. تحريرالقواعد المنطقية في شرح الشمسية (منطق ـ عربى)

از: قطب الدين محمد بن محمد رازى (م 766ق)

شرح مشهورى است با عناوين «قال ـ اقول» بر رساله «الشمسية» نجم الدين كاتبى قزوينى (675ق) در منطق ، كه به اسم وزير غياث الدين محمد بن خواجه رشيد الدين وزير سلطان خدا بنده نگاشته است و مدّتها جزو كتب درسى حوزويان بوده و حواشى و تعليقات بسيارى بر آن به رشته تحرير درآمده است.

[التراث العربى: 1/453؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 163]

آغاز: انّ أبهى درر تنظم ببنان البيان وأزهر زهر تنشر... قال ورتّبته على مقدمة وثلاث مقالات وخاتمة... أقول الرسالة مرتّبة على.

انجام: مصابيح الدجى في الآفاق و أصحابه مناهج الحجج الحمد للّه‏ رب العالمين.

553 ، نسخ ، خميس بن خليفه ، جمعه 11 ربيع الاول 995ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، با حواشى مير سيد شريف جرجانى ، در آخر نسخه تملّك حسين بن عبد السيد جزايرى در 1059ق و در اول نسخه تملّكى به تاريخ 1180ق.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج و لچكى ، ثبت: 220خ.

111 برگ ، 18 سطر ، 5/15×5/20 سم.

685 ، رساله دوم مجموعه «3پ ـ 120ر» ، نسخ ، محمد زكى بن محمد معصوم حسنى ، چهارشنبه ذى قعده 1091ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه نويسى بسيار دارد.

117 برگ ، 15 سطر ، 15×5/19 سم.

614 ، رساله دوم مجموعه «9پ ـ 129پ» ، نسخ ، محمد جعفر بن آقا بابا ، چهارشنبه 25 شعبان 1230ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، متن

(108)

رساله شمسيه در بالاى صفحات درج شده است ، با حواشى به امضاى «داود».

121 برگ ، 16 سطر ، 5/15×5/21 سم.

167 ، نسخ ، على اكبر بن ابراهيم شهريارى ، 16 ذى حجه 1234ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به امضاى «عماد» دارد ، در اول نسخه وقف از محمد در ربيع الاول 1247 ثبت شده است ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى با ترنج و سرترنج ، واقف: محمد نبى 10/3/1376 ، ثبت: 10865.

198 برگ ، 12 سطر ، 15×21 سم.

97. التحصين في صفات العارفين (عرفان ـ عربى)

از: احمد بن محمد بن فهد حلى (م 841ق)

رساله عرفانى مختصرى است در تشويق به عزلت با استفاده از روايات و اقوال عرفا ، شامل سه قطب:

1 ـ في تصور العزلة ؛

2 ـ في آداب العزلة ؛

3 ـ في فوائد العزلة.

اين رساله به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 1/460]

آغاز: الحمد للّه‏ موضح الرشاد ومرشد العباد والصلوة على سيدنا محمد الهادى... وبعد فهذه كتاب مضمونه العزلة والخمول بالأسانيد المتلقاة عن آل الرسول عليهم السلام.

انجام: فاذا هي أدبرت كانت أحسن شيء رأها الناس واذا هي أقبلت كان أقبح.

649 ، رساله بيست و پنجم مجموعه «219ر ـ 233ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف.

14 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

(109)

98. تحفة الآصفية (تحفة الملوك) (نجوم ـ فارسى)

از: عبد اللّه‏ بن نصر اللّه‏ قرگوزلو

در شرايط كليه اختيارات و منسوبات بروج و عقدتين قمر و جز آن ، به نام چراغ على خان والى فارس ، هنگامى كه مؤلف در شيراز مى‏زيسته ، در يك مقدمه و چهار باب و فصل‏هايى و يك خاتمه بدين تفصيل:

مقدمه: در معرفت اختيار و امورى كه مربوط به آن است ؛

باب اول: معرفت كواكب سبعه و عقدتين رأس و ذنب ؛

باب دوم: معرفت بروج ؛

باب سوم: شرايط كلّى اختيارات ؛

باب چهارم: معرفت اختيارات جزئيه ؛

خاتمه: در نكات متفرقه از حكماى متقدمين.

[فهرستواره كتابهاى فارسى: 4/2839 و 2845؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 24/15]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل الشمس ضياءً والقمر نوراً وقدّره منازل لتعلموا عدد السنين والحساب حمد بى حد و ثناى بى عد سزاوار ذات واجب الوجودى است كه مشعل ماه و مهر و چراغ نجوم سپهر بنور تجلى روشن ساخت.

352 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از آغاز تا نكته 16 خاتمه را دارا است ، انجام: مؤخر نيك بود ديدار ملوك و سفر كردن رشا نيك بود ديدار ملوك و پوشيدن ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه تملّك محمد امين طاهرى به تاريخ 3/6/1328ش.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 136خ.

86 برگ ، 15 سطر ، 11×17 سم.

99. تحفة الأبرار الملتقـط من آثار الأئمة الأطهار (فقه اماميه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد نقى شفتى اصفهانى (م 1260ق)

(110)

فقه استدلالى مبسوطى است در بيان احكام نماز ، شامل مقدمه و سه باب:

مقدمه: در مباحث اجتهاد و تقليد ؛

باب اول: در بيان مقدمات نماز ؛

باب دوم: افعال نماز ؛

باب سوم: خلل و احكام شكوك.

هر يك از ابواب مباحث بسيارى دارد و در آخر برخى از آنها مستحبات و نوافل و تعقيبات آمده است ، اين كتاب به چاپ رسيده است.

[فهرست آستان قدس رضوى: 21/227؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 2/51؛ الذريعه: 3/404]

410 ، نستعليق ، مازندرانى ، چهارشنبه 14 ذى قعده 1243ق ، آغاز نسخه افتاده است ، آغاز: چهار ركعت از نماز شب را اتيان نموده باشد قبل از فجر مختص باين نيست كه تا طلوع فجر ؛ انجام: بعضى اوقات را تلاوت بعضى نمايد و در وقت ديگر تلاوت بعض ديگر ؛عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، در آخر نسخه تملك على بن لوط با مهر مربعى كوچك ديده مى‏شود.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 5208.

376 برگ ، 15 سطر ، 16×21 سم.

100. تحفه حاتمى (هفتاد باب در اسطرلاب) (نجوم ـ فارسى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

رساله مختصر و معروفى است درباره اسطرلاب ، شامل هفتاد باب ، به نام حاتم بيك اردوبادى ، وزير شاه عباس ، به سال 1004 ق تأليف شده و بارها به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 3/425؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 1/1201؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/250؛ فهرست مشترك پاكستان: 1/251]

آغاز: حمدله. والصلوة على خاتم الأنبياء محمد وآله الطاهرين صلاة دائمة الى يوم الدين و بعد چون در اين ولا خواطر ملكوت ناظر قدسى القاب.

(111)

انجام:كمال سهولت و آسانى است و اين رساله بر لفظ سهولت و آسانى سمت اختتام يافت.

438 ، شكسته نستعليق ، محمد حسين بن محمد رضا مرزنجانى كزازى ، يكشنبه 19 ربيع الاول 1202ق ، در اصفهان ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه مهر بيضوى به سجع «عبده محمد حسين الحسينى 1118».

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 315 ص 429 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2489.

30 برگ ، 12 سطر ، 5/14×5/20 سم.

101. تحفه حاتميه (قبله آفاق) (نجوم ـ فارسى)

از: ملا مظفر بن محمد قاسم گنابادى (زنده در 1024ق)

در يك مقدمه و پنج باب براى خواجه ناصر الدين حاتم بيك ، در استخراج نصف النهار و سمت قبله نگاشته است.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/2842]

آغاز: افتتاح كلام در هر مقام و اختتام مقال در همه حال حمد و ثنا ى قادرى سزد كه اساس كعبه... اين رساله‏اى است در استخراج خط نصف النهار و معرفت سمت قبله.

693 ، رساله دوم مجموعه «8پ ـ 39پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام افتاده است ، انجام: از دايره هند به سمت قبله بيرون آوردن آسان باشد و جدول اينست ؛ عناوين نانوشته و جاى اشكال هندسى در نسخه خالى مانده است.

31 برگ ، 14 سطر ، 11×5/17 سم.

102. تحفه حكيم مؤمن (تحفة المؤمنين) (پزشكى ـ فارسى)

از: سيد محمد مؤمن بن محمد زمان تنكابنى ديلمى (قرن 11ق)

كتاب طبّى معروفى است كه به نام شاه سليمان صفوى (1077 ـ 1105) در پنج تشخيص و بيست و چهار باب نگاشته شده و بارها به چاپ رسيده است.

(112)

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/491؛ الذريعه: 3/402]

530 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از آغاز تا حرف اللام مع السين را شامل است ، طرفين نسخه افتاده است ؛ آغاز: تحقيق نموده‏اند و هرچه صاحب اختيارات ذكر نكرده در سلك تحرير آورده‏اند... لهذا اين مجموعه بتحفة المؤمنين ؛ انجام: بدن و با ادويه حاره مولد... و سريع الاستحاله بخلط ؛ عناوين شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، ثبت: 197خ.

198 برگ ، 25 سطر ، 5/17×5/28 سم.

103. تحفه شاهى (تجويد ـ فارسى)

از: عمادالدين على بن عمادالدين على بن محمود استرآبادى (قرن 10ق)

در يك مقدمه و دوازده باب و يك خاتمه ، به نام شاه طهماسب صفوى (930 ـ 984ق) نوشته شده است:

مقدمه: در فضيلت قرآن و تلاوت آن ؛

باب اول: در مخارج حروف ؛

باب دوم: در صفات حروف ؛

باب سوم: در بعضى از احكام تجويد ؛

باب چهارم: درهاى كنايه ؛

باب پنجم: در مدّ و قصر ؛

باب ششم: در ادغام ؛

باب هفتم: در احكام تنوين و نون ساكنه ؛

باب هشتم: در وقف ؛

باب نهم: در استعاذه ؛

باب دهم: در بسمله ؛

باب يازدهم: در اختلافات قراء عشره در سوره فاتحه ؛

باب دوازدهم: در اختلافات قراء عشره در سوره اخلاص ؛

(113)

خاتمه: در لحن.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/82؛ الذريعه: 3/371 و 444؛ فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المارف بزرگ اسلامى: 1/48]

آغاز:

اى كنه تو برتر از شناسايى ما	وصف تو برون ز حدّ آگاهى ما
حمد تو چنانست كه خود مى‏گويى	بى واسطه عبارت آرايى ما

انجام: عبادت مى‏كنند و حال آنكه بمعصيت گرفتارند واللّه‏ اعلم بالصواب واليه المرجع والمآب.

300 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، تمامى صفحات مجدول مذهب و لاجورد ، عناوين زر و لاجورد ، بهاى نسخه در ابتداى آن 250 ريال ثبت شده است.

جلد: مقوا با روكش پلاستيكى قرمز ، عطف تيماج سرخ ، دانش پژوه: ش 354 ص 429 ، ثبت: 3383.

46 برگ ، 9 سطر ، 13×5/20 سم.

104. التحفة القوامية في فقه الامامية(فقه اماميه ـ عربى)

از: قوام الدين محمد بن محمد مهدى حسينى سيفى قزوينى (م 1150ق)

سيفى قزوينى متخلص به «قوام» در اين منظومه عربى در 4793 بيت ، متن اللمعة الدمشقية شهيد اوّل در فقه اماميه را به نظم كشيده و به شاه سلطان حسين صفوى تقديم داشته است. اين منظومه در 1112 ق به پايان رسيده است. نسخه خط مؤلف در كتابخانه مجلس به شماره 13419 نگهدارى مى‏شود.

[الذريعه: 3/462؛ فهرست مجلس: 35/355؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 172؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 12/343]

آغاز:

الحمد للّه‏ الذي هدانا

الى اتباع من بهم نجانا...

(114)

و بعد فالعبد قوام الدين	يقول للمستبصر الأمين
يا طالب العلم بغير سمعه	عليك بالتحفة نظم اللمعة

انجام:

في الفقه نظم لمعة تيسّرا	في مائة و الألف و اثنى عشرا...
والحمد للّه‏ على الهداية	لدينه في البدأ والنهاية

90 ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين شنگرف ، در اول و آخر نسخه چند فايده حديثى درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ،دانش‏پژوه: ش 358 ص 458 ،ثبت: 1344.

193 برگ ، 12 سطر ، 17×5/21 سم.

تحفة الملوك ، عبد اللّه‏ قرگوزلو

عليه‏السلام تحفة الآصفية

105. تحفة الملوك (اخلاق ـ فارسى)

از: شمس الدين (بعد از 1271ق)

رساله اخلاقى و عرفانى مختصرى است از شمس الدين كه در جمادى الثانى 1271 ساخته است. سر آغاز رساله به مانند بهرامشاهيه مير سيد على همدانى است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1065 و 1562]

آغاز: با مهندسان كارگاه تقدير نقوش صور اكوان بر صفحات الواح وجود مى‏نگارند و خازنان خزانه بارگاه... اى عزيز بدانكه حضرت ايزد تعالى شأنه براى نوع انسان سفرى بى نهايت.

انجام: و اگر نه بعلاج آن به پرداز اللهم خلّصنا من شرور النفس ومكايد الشيطان بمحمد وآله الطاهرين.

610 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 11پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

11 برگ ، 11 سطر ، 15×5/21 سم.

(115)

106. تحفة الملوك في السير والسلوك(عرفان ـ فارسى)

از: سيد محمد مهدى بن مرتضى طباطبايى بحر العلوم نجفى (م 1212ق)

رساله مختصر و مهمى است در بيان طريقه سير و سلوك الى اللّه‏ با گفتارى دلنشين و جذّاب و با استفاده بسيار از آيات و روايات ، در نسبت اين رساله به سيد بحرالعلوم نظرات مختلفى مطرح شده است. در نسخه حاضر كاتب ، رساله را از سيد بحرالعلوم دانسته است ، علامه سيد محمد حسين حسينى طهرانى در مقدمه مبسوطى كه بر رساله سير و سلوك بحرالعلوم نگاشته در اين باره به خوبى بحث نموده و رساله با تصحيح و شرح و مقدمه ايشان بوسيله انتشارات حكمت در تهران به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 12/284]

آغاز: الحمد والثناء لعين الوجود والصلوة على واقف مواقف الشهود وعلى آله امناء المعبود اى همسفران ملك سعادت و صفا و اى رفيقان راه.

انجام: و الحال هم به مسجد ابن طاوس مشهور است و اكنون از بناهاى آن بزرگوار اثرى باقى نيست والسلام على من اتبع الهدى.

353 ، نستعليق ، رجبعلى ، جمعه 21 ربيع الاول 1293ق ، نشانيها مشكى ، از روى نسخه نجم الدين كه تاريخ كتابت آن پنج شنبه 24 ربيع الثانى 1333 بوده استنساخ شده است ، تصحيحات اندكى در متن به چشم مى‏خورد ، در آخر نسخه تملّك قاسم عبد اللهى ثبت شده است.

جلد: تيماج مشكى مجدول ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 133خ.

46 برگ ، 14 سطر ، 12×18 سم.

تحفة المؤمنين ، سيد محمد مؤمن تنكابنى

عليه‏السلام تحفه حكيم مؤمن

107. تحفة المؤمنين (حديث شيعه ـ فارسى)

(116)

از: محمد ابراهيم بهرام بن بهرام خلج خرقانى (قرن 13ق)

مجموعه‏اى از احاديث معصومين عليهم اسلام است ، مؤلف در مقدمه گويد: واجب است بر هر عاقلى بعد از معرفت اللّه‏ تحصيل طريق عبادت الهى را نمايد و اين ممكن نيست بدون رجوع به احاديث ، لذا بعضى از احاديث كه مشتمل باشد بر فضيلت بعضى از عبادات و ترك بعضى از صفات مذمومات و بعضى از مباحث در حين مردن الى يوم القيامة و برخى از احاديث رجعت و بعضى از مسائل حلال و حرام و قليلى از احاديث جلاء العيون كه مشتمل بر انساب اهل بيت و كيفيت شهادت ايشان است براى انتفاء عام ناس جمع آورى نمودم.

آغاز: الحمد للّه‏ الواحد الاحد الفرد الصمد العليم القدير... اما بعد خامه منكسر اللسان و بيان ابكم نشان تراب اقدام ارباب يقين.

667 ، رساله دهم مجموعه «253پ ـ 261پ» ، نستعليق ، محمد ابراهيم بهرام بن بهرام خلج خرقانى (مؤلف) ، قرن 13ق ، انجام افتاده است ، انجام: و آن باغ و امارت به فرمان الهى از نظر خلايق پنهان گرديد اى دل غفلت نژاد و اى سخت روى سست نهاد اى سنگ ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

9 برگ ، 23 سطر ، 5/15×5/21 سم.

تحيات زاكيات ، قوام الدين محمد سيفى قزوينى

عليه‏السلام الصلاة العاليات

108. التذكرة الرضية في شرح البهجة المرضية (نحو ـ فارسى)

از: محمد بن سليمان تنكابنى (م 1302ق)

حاشيه‏اى است بر شرح سيوطى بر الفيه ابن مالك موسوم به «البهجة المرضية» ، محشى عالم معروف ملا محمد تنكابنى صاحب قصص العلماء است كه اين كتاب را در ايام تحصيلش در مدرسه صالحانى قزوين در چند جلد نگاشته و در پايان جلد دوم آورده

(117)

است: قد كنت دخلت في حين الاختتام في سنة تسعة وعشرة هذا كان ما معني من عمري وكان مدّة اشتغالى بهذا المجلّد ثلثون يوماً أى شهراً واحداً.

[الذريعه: 4/33؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2053]

381 ، نسخ و نستعليق ، محمد بن سليمان تنكابنى (مؤلف) ، جمعه 24 ربيع الثانى 1253ق ، در مدرسه حاج ملا محمد صالحانى قزوين ، شامل: جلد دوم ، آغاز: حمدله. والصلوة... اما بعد چنين گويد افقر عباد اللّه‏ محمد بن سليمان الطبيب التنكابنى كه اين جلد دوم است از حاشيه مسمّى به تذكرة الرضية في شرح البهجة المرضية... قوله هذا باب المعرفة والنكرة بدانكه در اين كلام مضاف محذوف است ، انجام: اين كلام در قاموس نيز مذكور است ، قدتمّ المجلد الثانى من حاشية المسمّاة بتذكرة الرضية في شرح البهجة المرضية ويتلوه في القسم الثالث من المعارف و هو أسماء الاشارة ؛ نشانيها شنگرف و مشكى ، در متن و حاشيه تصحيح شده است ، در چند جاى نسخه مهر بيضوى مؤلف به سجع: «يا محمد 1246».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى ، دانش پژوه: ش 331 ص 431 ، واقف: حسنعلى شاهرخى 2/4/1334 ، ثبت: 1734.

114 برگ ، 14 سطر ، 5/10×5/15 سم.

109. تذكرة الخواص من الاُمة في خصائص الأئمة(مناقب معصومين ـ عربى)

از: شمس‏الدين ابوالمظفر يوسف بن قزاوغلى بن عبد اللّه‏ بغدادى (م 654ق)

كتاب مشهورى است در بيان مناقب ائمه اطهار عليهم السلام كه محدّث ، فقيه و مورّخ حنبلى (و سپس حنفى) يوسف بن قزاوغلى مشهور به سبط ابن جوزى به رشته تحرير در آورده است. دو نسخه ديگر از اين كتاب را در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى ره در قم به شماره‏هاى 963 و 909 فهرست نمودم. اين كتاب مكرّراً چاپ شده است.

[معجم المطبوعات العربية في ايران: 390؛ فهرست دانشگاه تهران: 16/466؛ أهل البيت في المكتبة العربية: 85 ـ 88]

(118)

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام على خير خلقه محمد وآله الطاهرين. بعد الحمد وأمّا نسبه فهو علي بن أبي طالب بن عبد المطلب بن هاشم ... وأمّا اسمه فالمشهور علي عليه السلام قال ابن عباس.

انجام: فصل يتضمن دعاء على عدو اذا كان للانسان عدو ... باقامة الحدّ عليه فعجّل له ما يستحقه بالفساد الذي قد أصرّ عليه. اللهم و قلت و من بغى عليه لينصرنّه اللّه‏ وقلت ولايحيق.

58 ، نسخ ، امان اللّه‏ محرر حسب الامر آخوند ملا محمود ملا باشى ، 3 شوال 1286ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، از روى نسخه‏اى مغلوط و ناقص كتابت شده است ، در حاشيه تصحيح دارد ، در آخر نسخه دو بيت عربى در جواز لعن بر يزيد از تفتازانى درج شده است.

جلد: تيماج مشكى مجدول ، دانش پژوه: ش 155 ص 478 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3354.

137 برگ ، 19 سطر ، 14×22 سم.

ترجمه اربعين شيخ بهايى ، ابن خاتون عاملى

عليه‏السلام ترجمه قطب شاهى

110. ترجمه الفيه شهيد (فقه اماميه ـ فارسى)

ترجمه تحت اللفظى است از رساله «الالفية» شهيد اوّل محمد بن مكى عاملى (786ق) در بيان هزار واجب از واجبات نماز و شامل مقدمه و سه فصل و خاتمه است. اين ترجمه غير از ترجمه الفيه است كه نسخه‏اى از آن در كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى به شماره 4208 موجود است و در فهرست كتابخانه مذكور ج 11 ص 209 معرّفى شده است.

[الذريعه: 4/81]

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام على أفضل المرسلين... فهذه رسالة وجيزة في فرض الصلاة اجابة لالتماس من طاعته حتم... الفصل الأوّل في المقدّمات فصل اول از فصول سه گانه در مقدمات نماز است وهي ستة و آن مقدمات شش است.

انجام: وكذا النذر المطلق و اگر اطلاق قضا بر صلات جنازه و نذر مطلق واقع شود نماز

(119)

خواهد بود وليكن نذر مطلق قضا ندارد ، تمّت هذه الرسالة الشريفة المعتبر الامامية ...

323 ، نستعليق ، محمد حسين خيارچى ، رمضان المبارك 1075ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه تملك محمد بن عبداللّه‏ مدعو به شيخ حر در 1305ق با مهر مربعى به سجع: «يا هادى» ، در آخر نسخه يك صفحه از آغاز رساله «تنبيه الغافلين» بهاءالدين سرمدى درج شده است.

جلد: تيماج مشكى ضربى مجدول با ترنج و سرترنج ، عطف پارچه ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5239.

44 برگ ، 14 سطر ، 5/13×19 سم.

111. ترجمه ثواب الاعمال (حديث شيعه ـ فارسى)

ترجمه تحت اللفظى از «ثواب الاعمال» شيخ صدوق است. نسخه ديگرى از اين ترجمه در كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى به شماره 7772 نگهدارى مى‏شود. نسخه مذكور در 1060 ق كتابت شده است.

[فهرست كتابخانه آيت اللّه‏ مرعشى: 20/137]

آغاز: الحمد للّه‏ الواحد القديم الازلى... گفت خواجه ابو جعفر محمد بن على بن الحسين بن موسى بن بابويه القمى آن چه داعى بود مرا فرا تأليف كردن اين كتاب آن بود كه روايت كرده ام از پيغمبر (ص) كه گفت الدال على الخير كفاعله.

انجام: و گويد كه اين ضعيفه را از ضعيفى آفريده اند آن را نفقه كند بر او و در عون خداى و يارى خدا بود تا روز قيامت.

704 ، رساله چهارم مجموعه «114پ ـ 159ر» ، نستعليق ، امين بن مير محمد شريف رضوى حافظ قمى ، 23 جمادى الثانى 1068ق ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

45 برگ ، 23 سطر ، 5/17×5/24 سم.

(120)

ترجمه چهارده حديث ، علامه مجلسى

عليه‏السلام رجعت

ترجمه حرز الامانى

عليه‏السلام ترجمه شاطبيه

112. ترجمه دعاى صنمى قريش (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: مير محمد بن ابى طالب حسينى موسوى استرآبادى (قرن 10ق)

ترجمه و شرحى است بر دعاى منسوب به امام على عليه السلام موسوم به صنمى قريش ، اين دعا را مرحوم كفعمى در كتاب البلد الامين ، در فصلى كه شامل قنوت‏هاى ائمه عليهم السلام است و در كتاب جنة الامان الواقية در اعمال ماه شعبان آورده و مرحوم مجلسى ، به نقل از دو كتاب مذكور ، در بحارالأنوار در كتاب الصلاة «باب في القنوتات الطويلة» گنجانده است. شروح متعدّدى بر اين دعا نگاشته شده كه از قديمترين آنها رشح الولاء از اسعد بن طاهر شفروه اصفهانى (قرن7) است.[الذريعه: 13/256]

652 ، رساله اول مجموعه «2ر ـ 80ر» ، نستعليق ، متن دعا نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، شنبه 4 محرم 1036ق ، آغاز افتاده است ، آغاز: تقرير و تمهيد مقدمه كه مكلّف را معرفت آن واجب و لازم است و هر متأهل ؛ انجام: و بر جميع ظالمان و غاصبان آل محمد و بر خارجيان و بى دينان و ملحدان اولين و آخرين و ظاهرين و باطنين باو بيش باد بيش باد.. ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، از روى نسخه مغلوط كتابت شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

79 برگ ، 16 سطر ، 15×19 سم.

113. ترجمه ذهبيه (پزشكى ، حديث شيعه ـ فارسى)

از: محمد بن على رامهرمزى (قرن 9ق)

ترجمه و شرح مختصرى است بر رساله منسوب به امام رضا(ع) در علم طب ، كه

(121)

شامل دستورهاى پزشكى است در حفظ صحت و براى مأمون عباسى ساخته شده و موسوم به الرسالة الذهبية گشته است. رامهرزى اين ترجمه را به دستور و به نام امير سيد محمد محمود در 859 ق به سامان رسانده است. نسخه ديگرى از اين ترجمه در فهارس نسخ خطى بدست نيآمد.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 5/3473؛ كتابشناسى نسخ خطى پزشكى ايران 63؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/499]

آغاز: الحمد للّه‏ ناشر كلّ طيّ ومميت كلّ حيّ وبيده ملكوت كلّ شيء و اليه ترجعون... سپاس بيقياس و ستايش بى آلايش مر حضرت خالقى را كه در فطرت كاينات و اختراع موجودات به وزير و مشير و معاون و مظاهر محتاج نگشت.

انجام: شادمان گرديد و فرمود كه اين را بآب زر بنويسند و نام اين رساله را به رساله مذهبيه في علوم الطبية كرد و الحمد للّه‏ رب العالمين...

344 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، تمامى صفحات مجدول مذهب و لاجورد ، عناوين شنگرف.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 374 ص 429 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3308.

98 برگ ، 11 سطر ، 5/11×18 سم.

114. ترجمه رساله حسنيه(كلام ـ فارسى)

از: ابراهيم بن ولى اللّه‏ گرگين استرآبادى (قرن 10ق)

متن منسوب به ابوالفتوح رازى نگارنده روض الجنان و يا روايتى از او. در نسخه چاپى ترجمه از ملا ابراهيم بن ولى اللّه‏ استرآبادى معروف به گرگين دانسته شده است. متن رساله گفتگويى است در امامت كه به روزگار هارون الرشيد ميان يكى از دختران شيعه به نام حسنيه و دانشمندى به نام ابراهيم سيار معروف به نظام رخ داده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/936؛ الذريعه: 4/97 و 7/20]

آغاز: راويان اخبار و ناقلان آثار چنين روايت كرده اند كه در روزگار هارون الرشيد مردى بود بخيل در شهر بغداد با نعمت فراوان.

(122)

انجام: و روسياه از مجلس هارون بيرون آمد و جميع علما شرمنده و مخذول هر يك به جايى رفتند الحمد للّه‏ الذي هدانا للاسلام و اكرمنى بالايمان وصلى اللّه‏ على محمد وآله وعترته اجمعين.

654 ، رساله هشتم مجموعه «107پ ـ 120پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از انجام افتاده است ، انجام: و هر چه حديث باشد قديم نتواند بود و همچنين اللّه‏ تعالى مى‏فرمايد كه وما ، حواشى دارد.

14 برگ ، 15 سطر ، 12×19 سم.

622 ، رساله پنجم مجموعه «94ر ـ 120پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 20 شوال 1266ق ، آغاز: بسمله و ما توفيقى الا باللّه‏ عليه توكلت واليه انيب. روايت است علماى زمان شيخ ابوالفتح الرازى غفر اللّه‏ له ولوالديه از اسناد صحيحه كه زمان هارون الرشيد ؛ تصحيحات اندكى دارد.

26 برگ ، 17 سطر ، 5/16×5/22 سم.

115. ترجمه رساله صوميه (فقه اماميه ـ فارسى)

از: على بن خليل رازى (قرن 13ق)

ترجمه رساله صوميه شيخ محمد حسن صاحب جواهر است كه به دستور مؤلف ، على بن خليل رازى آن را به انجام رسانده است. كتاب متن شامل هشت فصل و يك خاتمه است.

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل الصيام مما بنى عليه فروع الايمان والسلام ومبعّداً للشيطان... وبعد مخفى نماناد كه چون... شيخ محمد حسن... بر حقير فقير المتمسك بشريعة النبي الغازى على بن الخليل الرازى لازم نمود كه رساله صوميه آن جناب را بر وجه اختصار به ترجمه فارسى درآورم.

انجام: وكفاره اعتكاف مثل كفاره رمضانست و احوط مراعات ترتيب كفاره ظهارست واللّه‏ العالم بحقائق احكامه وحججه الطاهرون صلوات اللّه‏ عليهم اجمعون.

(123)

672 ، رساله دوم مجموعه «82پ ـ 111ر» ، نسخ ، محمد قاسم بن حاجى كاظم دربندى ، جمعه سلخ رجب 1269 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با نسخه اصل مقابله شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

29 برگ ، 15 سطر ، 13×20 سم.

116. ترجمه رساله محموديه (اخلاق ـ فارسى)

از: زين العابدين بن جعفر كرمانى (قرن 13ق)

مترجم گويد: چون فارغ شدم از ترجمه مسائل فروعيه رساله محموديه كه از جمله مصنفات حاج محمد كريم خان ادام اللّه‏ ظلال رأفته مى‏باشد حال شروع مى‏كنم به ترجمه باقى مسائل آن كه در بيان امورى است كه شايسته است صرف عمر شود در آن ، اين بخش در مقام علم و علما و سير و سلوك و وظيفه مقلدين به روش شيخيه است.

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 20/155]

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطيبين ولعنة اللّه‏ على اعدائهم اجمعين ... چنين گويد بنده اثيم مسكين جانى زين العابدين ابن كربلايى جعفر الكرمانى چون فارغ شدم بحمد اللّه‏ از ترجمه مسائل فروعيه رساله محموديه.

انجام: اجتهاد در علم و عمل و ادبار از دنيا و سعى به سوى آخرت والسلام عليكم و على من قبلكم من اهل الهداية والاستبصار ورحمة اللّه‏ و بركاته حامدا مصليا مستغفرا ملتمسا...

601 ، رساله چهارم مجموعه «264ر ـ 299ر» ، نستعليق ، براتعلى بن گداعلى همدانى ، 1292ق.

36 برگ ، 13 سطر ، 5/10×5/17 سم.

117. ترجمه شاطبيه (ترجمه حرز الامانى) (قرائت ـ فارسى)

ترجمه ايست از قصيده حرز الامانى ووجه التهاني قاسم بن فيره شاطبى (590 ق) در علم قرائت قرآن كريم ، كه به كتابخانه امير فارس تقديم شده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/85 و 90]

آغاز: تحف تحايا تقديس و تمجيد ثناء بارگاه احديت مالك الملكى كه نطاق نطق و بيان از

(124)

احاطت بحضر حصر فوايد و نعم او قاصر آيد.

انجام: سورة الناس الناس بامالة سين تمّت بالخير والسعادات والصحة والسلامة والعافية والرحمة والبركة.

545 ، نسخ ، فرج اللّه‏ بن بوداق بن شاه منصور فراهانى قمى ، سه‏شنبه 20 ذى حجه 1006ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، در اول نسخه كلمه «كبيكج» درج شده و توضيح داده كه در پشت هر كتابى اين كلمه نوشته شود هيچ جانورى آن را نخورد ، در اول و آخر نسخه تملّك فرج اللّه‏ در نجف با مهر كروى ، و چند فايده تجويدى از جمله 57 مسأله كه در قرائت سوره فاتحه بايد رعايت شود.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، ثبت: 212خ.

112 برگ ، 15 سطر ، 5/13×5/19 سم.

ترجمه صحاح اللغة ، محمد بن عمر خالد قرشى

عليه‏السلام صراح اللغة

(125)

118. ترجمه صحيفه سجاديه (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: آقا حسين بن جمال الدين محمد خوانسارى (م 1098ق)

ترجمه تحت اللفظى از صحيفه سجاديه است. از اين ترجمه نسخه‏هاى متعددى در كتابخانه‏هاى مختلف وجود دارد و در فهارس نسخ خطى مترجم آن ناشناس مانده است. در رياض العلماء و الذريعه ترجمه‏اى از صحيفه به آقا حسين خوانسارى نسبت داده شده و بر فراز صفحه اول نسخه كتابخانه مرعشى ـ كه همسان با نسخه حاضر است ـ آمده است: « شرح صحيفه كامله بفرموده نواب اشرف همايون اعلى محمد حسين خونسارى» و نسخه ما نيز تملّك آقا جمال خوانسارى را دارد. واللّه‏ العالم.

[الذريعه: 4/112؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 1/22؛ فهرست مجلس: 11/155 و 15/68 ـ 69؛ فهرست آستان قدس رضوى: 15/346 و 347 و 350 و 351]

آغاز: حدّثنا السيد الأجل نجم الدين بهاء الشرف أبو الحسن محمد... ابتدا مى‏كنم بنام خداى بخشاينده مهربان روايت كرد ما را سيد بزرگوار ستاره دين جمال بزرگى... الحمد للّه‏ الأوّل بلا أول كان قبله ... سپاس مر خداى را كه اول همه است بى آنكه اولى باشد پيش ازو.

انجام: تتمّ احسانك فيما بقى من عمرى كما أحسنت فيما مضى منه يا أرحم الراحمين. و اينكه تمام كنى احسان خود را در آنچه باقى مانده از زندگى من چنانكه احسان كرده‏اى در آنچه گذشته است از آن اى رحيم ترين رحم كنندگان.

299 ، نسخ معرب ، ترجمه زيرنويس نستعليق شنگرف ، محمد قاسم خوانسارى ، پنجشنبه 15 شعبان 1098ق ، شامل: متن و ترجمه به ضميمه ملحقات ، تمامى صفحات مجدول مذهب ، با حواشى توضيحى به فارسى ، در اول نسخه تملّك جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى ، و تاريخ وفات چند تن در سالهاى 1241 و 1246ق ، در آخر نسخه مهر مربعى به سجع: «على اكبر».

جلد: تيماج مشكى مجدول ، دانش پژوه: ش 141 ص 471 ، ثبت: 3339.

198 برگ ، 18 سطر ، 12×21 سم.

(126)

119. ترجمه صحيفه سجاديه (ادعيه شيعه ـ فارسى)

ترجمه‏اى است از صحيفه سجاديه از مترجمى ناشناس. ظاهراً اين ترجمه در عصر صفويه انجام شده است.

آغاز: حدّثنا السيد الأجل نجم الدين بهاء الشرف أبو الحسن... الحمد للّه‏ الأوّل بلا أول كان قبله ، سپاس مر خداى را كه اوّلست بى آنكه اولى باشد پيش از او.

انجام: فيما بقي من عمري كما أحسنت فيما مضى منه يا أرحم الراحمين. در آنچه باقى است از عمر من چناچه آسان كرده در آنچه گذشته از آن اى رحيم ترين مهربانان.

366 ، نسخ معرب ، ترجمه زيرنويس نستعليق شنگرف ، غياث الدين بن على بن سعد الدين بن سعد الدين محمد جوهرى ، پنج شنبه 4ذيقعده1024 ، ملحقات: جمادى الثانى 1070 ، شامل: متن و ترجمه به ضميمه ملحقات ، تمامى صفحات مجدول مذهب و لاجورد ، در حاشيه دو صفحه اول نقش گل و بوته زرين و طلا اندازى بين سطور ، صفحه اول سرلوح مزدوج مذهب ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى توضيحى به فارسى دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، ثبت: 10858.

232 برگ ، 11 سطر ، 5/10×17 سم.

120. ترجمه صحيفه سجاديه (ادعيه شيعه ـ فارسى)

ترجمه‏اى است از صحيفه سجاديه از مترجمى ناشناس.

آغاز: حدّثنا السيد الأجل نجم الدين بهاء الشرف محمد بن الحسن... حديث كرد ما را سيد بزرگ اختر دين و جمال شرف مكنى به ابو الحسن محمد بن حسن... اذا ابتدأ بالدعاء بدأ بالتحميد للّه‏ عزّوجل والثناء عليه فقال الحمد للّه‏ الأوّل بلا أول كان قبله... چون ابتدا بدعا كردى اول ابتدا بحمد حضرت حق تعالى و ثناء او عزّوعلا نمودى پس گفتى حمد خداى را كه اول هر چيز است بى اوّل كه قبل ازو باشد.

انجام: تتمّ احسانك فيما بقي من عمري كما أحسنت فيما مضى منه يا أرحم الراحمين وصلى اللّه‏ على خير خلقه محمد وآله الطيبين. تمام كنى احسان خود را در آنچه باقى مانده از

(127)

عمر من همچنانكه نيكوى كردى در آنچه گذشته شد از آن اى رحم‏كننده‏تر رحم‏كنندگان و رحمت كند خدا بر بهترين خلق خود كه محمد و آل اوست پاكتر پاكيزه‏تر.

153 ، نسخ معرب ، عناوين ثلث جلى معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: متن و ترجمه به ضميمه ملحقات ، ترجمه زيرنويس ، عناوين ثلث جلى شنگرف ، يادداشتها و فوايدى در اول و آخر نسخه به چشم مى‏خورد از جمله: دوازده امام خواجه نصير طوسى در صلوات ، توضيحى درباره طريق روايت صحيفه سجاديه ، وقف نامه نسخه بر آستانه حضرت عبد العظيم (ع) به تاريخ 1216ق ، و يادداشتى از محمد محيط طباطبايى در 1365ق كه نسخه به كتابخانه او راه يافته و او نسخه را به اين كتابخانه عودت داده است خدايش رحمت كناد.

جلد: تيماج مشكى سوخت مجدول با ترنج و سرترنج ، ثبت: 820.

247 برگ ، 14 سطر ، 13×5/24 سم.

121. ترجمه صحيفه سجاديه (ادعيه شيعه ـ فارسى)

ترجمه‏اى است از صحيفه سجاديه از مترجمى ناشناس.

آغاز: حدّثنا السيد الأجل بهاء الشرف... الحمد للّه‏ الأوّل بلا أول كان قبله والآخر يكون بعده ، سپاس مرخداى را كه اولست بى اولى كه بوده باشد پيش ازو و آخر است بى آخرى كه باشد بعد ازو.

انجام: وتتمّ احسانك فيما بقي من عمري كما أحسنت فيما مضى منه يا أرحم الراحمين وصلى اللّه‏ على خير خلقه محمد وآله الطيبين الطاهرين. و اينكه تمام كنى احسان خود را در آنچه باقى از زندگى من همچنانكه احسان كرده در آنچه گذشته است از آن اى رحيم ترين رحم كنندگان و رحمت فرستد خدا به بهترين خلق خود كه محمد است و بر آل او كه پاكان پاكيزگانند.

357 ، نسخ معرب ، ترجمه زيرنويس نستعليق شنگرف ، محمد رضا ذوالقدر ، بدون تاريخ كتابت ، شامل: متن و ترجمه به ضميمه ملحقات ، تمامى صفحات مجدول محرر مذهب ، صفحه اول سرلوح مزدوج مذهب ، دو صفحه اول طلا اندازى بين سطور شده ، عناوين به زر ، در حاشيه تصحيح شده است ، ترجمه از دعاى اول شروع مى‏شود.

(128)

جلد: تيماج زيتونى مجدول ، ثبت: 131خ.

173 برگ ، 11 سطر ، 5/10×18 سم.

122. ترجمة الصلاة (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: ابو القاسم بن محمد رضا دهكردى (قرن 13ق)

كتاب مختصرى است در آداب و ادعيه نماز و در آغاز بحثى در مسائل اعتقادى دارد ، مؤلف در خاتمه مى‏گويد: ... به اين فكر افتاد كه نماز واجبى و نوافل يوميه مع تعقيبات و ترجمه آن مختصر مفيدى از كتب متقدّمين انتخاب و رساله ترتيب نموده باشد ، بنابراين از ترجمة الصلاة مولانا محمد باقر مجلسى تاب ثراه و مفتاح الفلاح شيخ بهاء الدين محمد جبل عاملى و مقال طريقه نماز پنجاه و يك ركعت را مع ترجمه و تعقيبات و آداب وقت آن به طريق اختصار كه مصلّى را باعث كلال نباشد منتخب و به تحرير اين رساله پرداخت...

387 ، ادعيه نسخ معرب ، ترجمه دعاها نستعليق زيرنويس ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، اندكى از طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: و آنچه در آنها هست كه يكى از آنها خلايق است آفريده است... و ديگر بدانكه خداى سبحانه و تعالى قادر است و مختار است و بقدرت ؛ انجام: خاتمه بر رأى ارباب دين و دانش مخفى نماناد كه اقل عباد اللّه‏ ... باين فكر افتاد كه نماز واجبى و نوافل يوميه مع تعقيبات... و كسانى را كه مرضى طبع افتد و خواهند نقل نمايند ؛ عناوين و ترجمه دعاها شنگرف ، در اول نسخه وقف از آقا ميرزا بزرگ بن ملا عبد الرحيم بر كافه مؤمنين در ربيع المولود 1282.

جلد: تيماج ضربى قهوه‏اى مجدول با ترنج و لچكى ، در ميان ترنج عبارت: «يا سلطان على بن موسى الرضا» ، واقف: جزايرى 13/5/1351 ، ثبت: 5247.

164 برگ ، 9 سطر ، 5/10×5/14 سم.

123. ترجمة الصلاة (فقه اماميه ـ فارسى)

(129)

از: محمد محسن بن مرتضى ، فيض كاشانى (م 1091ق)

فيض در اين اثر در ضمن هشت در ، به شرح و توضيح و ترجمه سوره ها ، اذكار و ادعيه‏اى كه در نماز قرائت مى‏شود ، پرداخته است. عناوين هشت در چنين است:

1 ـ ترجمه اذان و اقامه ؛

2 ـ ادعيه افتتاحيه ؛

3 ـ سوره فاتحه ؛

4 ـ سوره قدر و توحيد ؛

5 ـ ركوع ؛

6 ـ سجود ؛

7 ـ قنوت ؛

8 ـ تشهد.

اين كتاب فارسى 450 بيت (سطر) دارد و در سال 1043ق تأليف شده و بارها به چاپ رسيده است.

[فهرست كتابخانه آيت اللّه‏ مرعشى: 5/5؛ فهرست‏هاى خودنوشت فيض كاشانى: 151؛ الذريعه: 4/114]

آغاز:

هر كه نه گويا به تو خاموش به

هر چه نه ياد تو فراموش به

سپاس و ستايش كريمى را كه با كمال كبريايى و عظمت و استغنا و عزت در لطف و رحمت و عطوفت...

انجام: و چون شرايط خارج است و غرض اصلى بيان اصل نماز و ترجمه اذكار آن بود در تفاصيل احكام شرايط خوض ننمود و الحمد للّه‏ رب العالمين والصلوة والسلام على نبيه محمد وآله اجمعين.

687 ، رساله دوم مجموعه «109پ ـ 132پ» ، نستعليق و نسخ معرب ، عبد الرحيم دونائى نورى ، دوشنبه 3 ذى حجه 1224ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

(130)

24 برگ ، 12 سطر ، 11×15 سم.

124. ترجمه عقاب الاعمال (حديث شيعه ـ فارسى)

ترجمه تحت اللفظى از «عقاب الاعمال» شيخ صدوق است.

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 20/137]

آغاز: حمدله... گفت خواجه امام ابوجعفر بن على بن الحسين بن موسى بن بابويه القمى رض چون از تصنيف كتاب ثواب الاعمال بپرداختم خواستم كه در عقاب الاعمال نيز كتابى جداگانه تصنيف كنم.

704 ، رساله پنجم مجموعه «160پ ـ 177پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، انجام افتاده است ، انجام: موقف قيامت هيچ كس نماند كه گويد اللهم العن الزنا يا رب لعنت كن ايشان را روايت كرده است معاويه.

17 برگ ، 23 سطر ، 5/17×5/24 سم.

125. ترجمه غررالحكم و دررالكلم (حديث شيعه ـ فارسى)

ترجمه روان و نيكويى است از غررالحكم ودررالكلم آمدى ، نمونه‏هايى از اين ترجمه چنين است: الشكر زيادة شكر افزود نيست ، الحزم بالتجارب بيدارى به آزمايشست ، التوانى فوت سستى نايافتن است ، الشهوات آفات آرزوها آفتهاست ، التوفيق رحمة ياورى بخت بخشايش است ، العلم حياة دانش زندگيست ، القلب خازن اللسان دل گنجور زبان است ، الانصاف عنوان النبل دادگرى نشانه كامرانى است ، الاعتبار ثمير العصمة پند گرفتن ميوه پارسايى مى‏دهد...

آغاز: الحمد للّه‏ الذي هدانا بتوفيقه الى جادة طريقه وفضّلنا بتوحيده على كافّة عباده أحمده على نعمه الفرادى والتوّام حمداً تقصر عن حدّه الأوهام...الدين يعصم. الدنيا تسلم. الدين يجل ، بنام خداوند بخشاينده مهربان سپاس خدايى را كه راهنمايى نمود ما را بسبب توفيق خود به نيكوترين راه او و برترى داد ما را بسبب يگانه شناسى او بر نعمتهاى يك يك او و توام با

(131)

يكديگر ستايش كه كوتاه مى‏باشد از تعريف او انديشه و خيالها... دين نگاه مى‏دارد از بدى ، دنيا باز مى‏سپارد ببدى ، دين بزگ مى‏دارد.

انجام: يقبح بالرجل ان يقصّر عمله ويعجز فعله عن قوله ، زشت مى‏نمايد مرد را آنكه كوتاه آيد كردار او از دانستن او و ناتوان آيد عمل او از گفتار او.

493 ، نسخ معرب بسيار زيبا ، ترجمه فارسى نستعليق شنگرف زيرنويس ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: متن و ترجمه ، نسخه بسيار نفيس ، تمامى صفحات مجدول محرر مذهب و لاجورد ، صفحه اول نونويس است ، صفحه دوم تذهيب در حاشيه و مزين به بوته‏هاى لاجوردى ، عناوين زر ، فواصل احاديث دايره زرين ، بين سطور خط كشى زر ، در اول نسخه يادداشتى از سيد احمد هدايتى و پسرش دكتر محمد على هدايتى ـ كه متوليان آستانه حضرت عبد العظيم بوده اند ـ مبنى بر اين كه اين نسخه در نزد عين الدوله بوده و همو نسخه را به سيد احمد هدايتى سپرده است.

جلد: تيماج روغنى سرخ با جدول زرين ، ثبت: 1965.

380 برگ ، 20 سطر ، 20×31 سم.

ترجمه قرآن كريم

عليه‏السلام قرآن كريم با ترجمه فارسى

126. ترجمه قطب شاهى (ترجمه اربعين شيخ بهايى)(حديث شيعه ـ فارسى)

از: شمس‏الدين محمد بن على ابن خاتون عاملى (قرن 11ق)

ترجمه و شرح فارسى است بر الاربعون حديثا استادش شيخ بهايى (1030ق) كه در زمان حيات استاد با اسلوبى زيبا ، با عناوين «بينش ونمايش» به امر سلطان محمد قطب شاه نگاشته و شيخ بهايى در 16 رمضان 1029 آن را تقريظ نموده است. اين كتاب به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 17/156؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 4/204؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 1/215؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/140]

(132)

آغاز:

اى از تو حديث معرفت را تبيين

وى ترجمه وصف تو تنزيل مبين

انجام: از اسرار عالم قدوسى و ملكوتى واللّه‏ وكيل على مانقول ، عالم بحقايق الأمور من المنقول و المعقول انّه ولي خير و ملهم الصواب.

503 ، نستعليق ، عباس طالقانى ، چهارشنبه 4 صفر 1091ق ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: سر را و پشت پاها را بر اين وجه كه اين عبارت به حسب ظاهر ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه وقف عام با مهر بيضوى به سجع: «ظنى باللّه‏ حسن».

جلد: تيماج قهوه‏اى لولادار ، طبله اول افتاده است ، ثبت: 170خ.

173 برگ ، 18 سطر ، 5/20×5/30 سم.

78 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج زرين ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2703.

191 برگ ، 24 سطر ، 5/16×5/27 سم.

127. ترجمه كافيه (نحو ـ فارسى)

ترجمه «كافيه» ابن حاجب در نحو است كه تنها بخش اندكى از آغاز ترجمه در اين نسخه موجود است. چند شرح و ترجمه فارسى بر كافيه سراغ داريم از جمله:

1 ـ شرح مير سيد شريف جرجانى موسوم به شرح گيپايى ؛

2 ـ شرح علاء الدين قوشچى ؛

3 ـ شرح امين هروى.

[فهرست آستان قدس رضوى: 12/219؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2066 ـ 2067]

آغاز: نحمدك يا من كلمته التامة كافية لشرح الحقايق وحكمته العامة... وبعد اين ترجمه كتاب كافيه است در علم نحو كه باحث است از احوال آخر كلمه.

(133)

684 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، بخش اندكى از آغاز رساله موجود است ، انجام ناتمام است ، انجام: غير كلامى خارج شدند مثل غلام زيد و حيوان ناطق باقى.

3 برگ ، 14 سطر ، 5/12×5/19 سم.

ترجمه كشف الغمة اربلى ، على بن حسن زواره‏اى

عليه‏السلام ترجمة المناقب

ترجمه مجمع المصائب ، سيد قريش حسينى قزوينى

عليه‏السلام ترجمة المصائب

128. ترجمة المصائب (تاريخ معصومين ـ فارسى)

از: سيد قريش بن محمد حسينى قزوينى (م 1279ق)

مؤلف گويد: «چون تأليف كتاب مجمع المصايب مشتمل بود بر ذكر متون اخبارى كه كافه آنها به لسان عرب است ، لهذا جمعى امر نمودند كه ترجمه او را به جهت آن نوشته شود به لغت فارسى ، بنابراين شروع نمود در نوشتن آن و ناميد آن را به ترجمة المصايب ، و مرتب نمود او را بر هفت مقصد» و هر مقصد شامل چند باب است و عناوين «مجمع» بسيار دارد.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 3/1594؛ فهرست كتابخانه مدرسه فيضيه قم ، استادى: ج2 بخش3 ص5؛ الذريعه: 16/265 «كتاب الفضل» و 20/44 «مجمع المصائب»؛ فهرست الفبايى كتب خطى آستان قدس رضوى: 497]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي رفع درجات النبيين والشهداء الصديقين الى أعلى منازل الدرجات... اما بعد چنين گويد خاك پاى ذاكرين مصايب و نوايب نواميس اله قريش بن محمد الحسنى.

انجام: مانند عدد ستاره‏ها و مثل قطرات باران‏ها و برگ درختان باشد ، قد تمّ الكتاب.

105 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 26 ذى حجه 1246ق ، عناوين و

(134)

نشانيها شنگرف و مشكى ، در اول نسخه وقف از بگم نساء خانم بنت مرحوم ميرزا مهدى بر كافه مؤمنين و توليت آن با ملا محمدمهدى در 1251ق و يادداشتى از سيدمحمد حسينى خامنه‏اى مبنى بر اينكه حسب‏الامر شيخ محمدباقر نجم‏آبادى توليت نسخه به وى رسيده است.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى ، ثبت: 5336.

200 برگ ، 22 سطر ، 5/20×34 سم.

129. ترجمه مفتاح الفلاح (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى (م 1125ق)

ترجمه روان «مفتاح الفلاح» شيخ بهايى (1030ق) است كه به نام شاه سليمان صفوى (1077 ـ 1105ق) نگاشته است و بارها به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 4/138؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 1/1311؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 15/159]

376 ، نستعليق ، ادعيه نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: آنانكه بدوستى ايشان قبول مى‏شود نمازها و به بركتهاى ايشان مستجاب مى‏شود دعاها... محمد المشتهر ببهاء الدين عاملى خدا توفيق دهد او را ؛ انجام: اذ توسّلوا به في الدعاء ان تصلّى على... ؛ با حواشى به امضاى «جم».

جلد: تيماج قهوه‏اى ، ثبت: 1299.

135 برگ ، 8 سطر ، 5/11×5/15 سم.

130. ترجمه مكارم الاخلاق (اخلاق ، حديث شيعه ـ فارسى)

مكارم الاخلاق تأليف حسن بن فضل طبرسى (قرن 6ق) است كه ترجمه‏هاى متعدّدى دارد ، ترجمه حاضر به نام صدر آقا حسن انجام گرفته و مترجم شناخته نيست.

[الذريعه: 22/149؛ فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 3/1595؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1577]

آغاز: حمد و سپاس و شكر بى عدد و قياس صانعى را سزد كه نوع اناس [را به [اخلاق و

(135)

معالم اغلاق مكرم گردانيده و خلعت اعزازشان به طراز.

انجام: بدانكه يك فرسخ سه ميل است و هر ميل به چهار هزار زرع و هر زرع بيست و چهار انگشت و هر انگشت هفت جو و هر جوى هفت موى ، و قد فرغت من تحرير هذه الكتاب...

633 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 95ر» ، نستعليق ، حسام الدين بن كاوس رستمدارى كديرى ، شنبه 8 ذى حجه 1060ق ، عناوين شنگرف.

95 برگ ، 19 سطر ، 15×23 سم.

131. ترجمة المناقب (ترجمه كشف الغمة اربلى) (تاريخ معصومين ـ فارسى)

از: ابو الحسن على بن حسن زواره‏اى (قرن 10ق)

ترجمه «كشف الغمه» اربلى (692ق) است ، پيشكش شده به قوام الدين محمد به سال 938 ق در يك تمهيد و پنج اصل.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 3/1595؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 6/439؛ الذريعه: 4/139]

آغاز: حمد بلا احصا و سپاس بلاعد و انتها معبودى.

انجام: شكر بى قياس مر او را كه اهل عطا و جود و شكر و حمد و ثناء آن معبودست جلّت آلاوءه اللهم ارزقنا من عظيم نواله و اجعلنا من المشرفين بلقائه و وصاله بحق سيدنا و نبينا محمد و آله الحمد للّه‏ على الاتمام...

118 ، نستعليق ، عبارات عربى نسخ معرب ، مير هادى بن مير مهدى لنگرودى ، حسب الامر ميرزا خليل ، 2 جمادى الثانى 1074ق ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: بتو چه راز مى‏گويد كه تو گريه و افغان را زياده مى‏كنى گفت كه خبر مفارقت مى‏شنوم و كيفيات رحلت مشاهده مى‏كنم.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 275 ص 430 ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2380.

377 برگ ، 20 سطر ، 5/18×5/29 سم.

212 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1104ق ، اندكى از آغاز افتاده است ، آغاز: شبهات باطله برهند و از دركات اهل شقاوت... اين كتاب را بر نهج

(136)

اصل ترتيب داد و ترجمة الناقب نام نهاد ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج مشكى مجدول فرسوده لولادار با ترنج و سرترنج و لچكى سوخت ، دانش پژوه: ش 248 ص 430 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2430.

407 برگ ، 21 سطر ، 5/21×5/30 سم.

(137)

132. ترجمه مهج الدعوات و منهج العنايات (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: محمد تقى بن على نقى طبسى (بعد از 1130ق)

ترجمه روان و تحت اللفظى از كتاب «مهج الدعوات» رضى الدين على بن طاوس حلى (664 ق) است كه به نام شاه سلطان حسين صفوى (1135 ـ 1105 ق) نگاشته و در روز جمعه 11 رجب 1117 از آن فراغت يافته است. محمد تقى طبسى از شاگردان آقا جمال خوانسارى بوده است ، (نك: تتميم امل الآمل ، قزوينى 86). اين ترجمه به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 4/140؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 15/165]

آغاز: مهج دعوات سائلان درگاه ربوبيت و منهج عنايات سالكان بارگاه عبوديت حمد و ثناى واجب التكريمى است ... أحمد اللّه‏ الذي ابتدأ بالاحسان و دعا عباده الى معرفته بلسان ذلك البرهان ...

انجام: اميد هست كه غنى سازد او را از زياده برين و اينست آخر آن چه اراده داشتيم كه ايراد كنيم در اين كتاب مهج الدعوات و منهج العنايات ... باتمام انجاميد ترجمه و تصحيح كتاب مهج الدعوات ...

50 ، ادعيه نسخ معرب ، ترجمه زير نويس نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها ذكر شده و متن خط خوردگى دارد ، فهرست مطالب كتاب در اول نسخه درج شده است ، در اول نسخه مهر بيضوى با سجع «عبد الباقى محمد بن حسين الحسنى الحسينى» حواشى با امضاى «م ح ق» دارد ، آقاى دانش پژوه اين نسخه را نسخه اصل مترجم دانسته است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى با ترنج و سر ترنج ضربى ، دانش پژوه: ش 185 ص 430 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3321.

443 برگ ، 22 سطر ، 5/18×5/25 سم.

(138)

133. ترجمه نامه پيامبر اكرم (ص) (حديث ـ فارسى)

از: ابو القاسم رضوى (قرن 12ق)

ترجمه نامه‏اى است منسوب به پيامبر اكرم(ص) كه شيخ صالح بن احمد مى‏گويد: «در جانب راست محراب حضرت رسول قرآن مى‏خواندم صدايى شنيدم كه‏اى صالح آيا خبر داريد از حال امتان من... حضرت رسول فرمود كه‏اى صالح از اين شب جمعه تا او شب جمعه هفتاد هزار كس فوت شده از امت من... عرض كردم كه خدايا غضب مكن بر بندگان خود كه من مكتوبى بر ايشان مى‏فرستم و ايشان را نصيحت مى‏كنم باين مكتوب و بدان اى شيخ صالح... مكتوب را به امتان خود فرستادم كه توبه كنند... و در هزار و صد و سى قحطى و شعيرات شد و در هزار و صد و سى و پنج باران كم شد...»

آغاز: اين نامه ايست از جانب حضرت رسالت پناه ص بسوى امّتان و اين نامه مباركه بزبان عرب بود چون عقول عوام الناس... بسمله بدانيد اى امتان محمد مصطفى ص كه گفت شيخ صالح ولد شيخ احمد خادم حضرت رسول ص كه نشسته بودم در جانب سمت راست محراب.

انجام: و بعد از مردن بر او نماز مكنيد و گفت شيخ صالح كه اگر حرف من خلاف باشد روى من در دنيا و آخرت سياه باشد.

680 ، رساله سوم مجموعه «150پ ـ 152ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق.

3 برگ ، 16 سطر ، 5/12×19 سم.

134. ترجمه نجات العباد (فقه اماميه ـ فارسى)

از: سيد ابوطالب بن عبدالمطلب حسينى همدانى (م 1266ق)

منتخب و ترجمه‏اى است از «نجاة العباد» شيخ محمد حسن نجفى صاحب جواهر. اين ترجمه در سال 1293ق به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 4/142]

آغاز: حمدله وصلى اللّه‏ على محمد وآله اجمعين ، اما بعد چون جناب... شيخ محمد حسن نجفى... رساله در مسائل طهارت و صلاة و صوم نوشته بودند و نظر به طول او همه برادران

(139)

ايمانى را تحصيل آن ميسر نبود.

انجام: مسئله مستحب مؤكد است كه مسافر بعد از هر فريضه مقصوره سى مرتبه بگويد سبحان اللّه‏ والحمد للّه‏ ولا اله الا اللّه‏ واللّه‏ اكبر تمام شد كتاب صلاة.

672 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 82ر» ، نسخ ، محمد قاسم بن حاجى كاظم دربندى ، سلخ رجب 1269 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با نسخه اصل مقابله شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

82 برگ ، 15 سطر ، 13×20 سم.

135. ترجمه نفحات اللاهوت (لعنيه ـ فارسى)

از: مير محمد بن ابى طالب حسينى موسوى استرآبادى (قرن 10ق)

متن «نفحات اللاهوت في لعن الجبت والطاغوت» از محقّق كركى (940 ق) در بدگويى از دشمنان اهل بيت(ع) ، در يك مقدمه و چند فصل و يك خاتمه در ذيحجه 917 در مشهد به انجام رسيده است. ترجمه از شاگرد او مير محمد بن ابى طالب استر آبادى ، به خواهش يكى از بزرگان ، در يك مقدمه و يك مقصد و يك خاتمه انجام پذيرفته است. از ديگر آثار مير محمد استر آبادى حديقة الرياحين است كه در فصلنامه ميراث شهاب (شماره پياپى 27) به چاپ رساندم.

[الذريعه: 4/143 و 24/250؛ فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/54 و 363]

آغاز: سپاس بى قياس لايق خالقيست كه محبان آگاه و مخلصان درگاه را باشارات با بشارت.

انجام: مخالف سنت و اخبار مصطفوى باشد باطل و نامسموع خواهد بود واللّه‏ يهدى من يشاء الى صراط مستقيم والحمد للّه‏ رب العالمين.

358 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، دوشنبه 19 جمادى الثانى 951ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه وقف نامه شاه عباس به تاريخ 1037ق كه اين نسخه را به همراه 119 جلد ديگر به آستانه منوره و مدرسه حضرت عبد العظيم

(140)

وقف نموده و هر كه اين نسخه را به جاى ديگر برد در خون ابا عبد اللّه‏ الحسين (ع) شريك دانسته است با مهر كروى رفيع الدين محمد حسينى موسوى ، در آخر نسخه تملّك هدايت اللّه‏ بن قاسم بن خواجه جلال بن شيخ اويس اصفهانى متخلص به فنايى با مهر كروى كوچك ، اين نسخه سرگذشت جالبى دارد: عليرغم وقف نامه شاه عباس در 1037ق متأسفانه اين نسخه نفيس از آستانه حضرت عبدالعظيم(ع) خارج شد و قضا را بدست دانشمند گوهرشناس جناب سيد محمد حسن آل طالقانى افتاد ، وى نسخه را به استادش مرحوم شيخ آقا بزرگ تهرانى صاحب الذريعه نشان داد و علامه تهرانى او را مكلّف نمود كه پس از تهيه شرح حالى درباره كتاب و مؤلف آن و خصوصيات نسخه ، آن را به كتابخانه آستانه حضرت عبدالعظيم(ع) برگرداند و علامه تهرانى به خط خود در پايان جزوه‏اى كه آل طالقانى نگاشت ، آورده است: بسمله الحمد للّه‏ الذي شرّفني بزيارة هذه النسخة النفسية ووفّقني للتسبيب لاعادتها الى مركزها و للكشف عن مزاياها باستدعايي من الفاضل الكامل الأديب السيد محمد حسن آل الطالقاني فكتب عليها مقدمة شارحة بقلمه الشريف فجزاه اللّه‏ خيراً حرّره الأحقر المدعوّ بآقا بزرگ الطهراني في خامس شوال 1373 ، با مهر مربعى به سجع «آقا بزرگ» ، گفتنى است كه محمد حسن آل طالقانى شرح حال مبسوطى درباره محقق كركى (مؤلف نفحات اللاهوت) و مترجم كتاب يعنى محمد بن ابى طالب استرآبادى و شاهانى كه كتاب متن و ترجمه به آنها تقديم شده و شاه عباس كه اين نسخه را وقف كرده و محمد رفيع حسينى موسوى كه مهر بر وقف زده و سلسله شاهان صفوى و خدمات آنان ، در ماه رمضان 1373 در نجف اشرف نگاشته و به اول نسخه ملحق كرده است و همو اين نسخه را به كتابخانه آستانه حضرت عبدالعظيم عودت داده است. متأسفانه رطوبت به نسخه آسيب جدى رسانده است.

جلد: گالينگور مشكى ، عطف تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 91 ص 66 ، واقف: شاه عباس صفوى 1037ق ، ثبت: 1496.

54 برگ ، 11 سطر ، 5/11×5/17 سم.

652 ، رساله دوم مجموعه «80پ ـ 94پ» ، نستعليق ، كتاب متن

(141)

نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از انجام افتاده است ؛ انجام: و روز قيامت نبوده است زيرا كه مضمون آيه كريمه آنست كه ايمان ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

15 برگ ، 16 سطر ، 15×19 سم.

136. ترجمه چهل سوره تورات (حديث قدسى ـ فارسى)

از: شهسوار بن عبد الحى مير عبد اللّه‏

ترجمه فارسى چهل حديث قدسى است مشهور به چهل سوره تورات ، كه به نام محمود ترجمه شده ، با ماده تاريخ «عاقبت هم محمود گردان».

آغاز: ترجمه: اين است فايده بزرگ و پندى است رساننده و آن فايده بزرگ چهل سوره است ممتاز كرده اند عربان از تورات آن چنانى كه سخن گفت خداى تعالى با آن با موسى پسر عمران. سوره اول تعجب مى‏كنم مر كسى را يقين مى‏كند مردن را.

انجام: ترجمه: حديث چهلم فرمود پيغمبر(ص) اگر حديث مى‏كردم به همه آن چه نازل شده در شان على پا گذاشته نمى شد بر موضع در روى زمين مگر فرا مى‏گرفت خاك او را تا به آب.

703 ، رساله پنجم مجموعه «1پ ـ 50پ» ، متن نسخ معرب ، ترجمه نستعليق شنگرف در بين سطور ، عبد الحسين بن آقا بابا مصرقانى ساوه‏اى ، پنجشنبه 5 ربيع الثانى 1265ق ، در مدرسه التفاتيه قزوين ، عناوين شنگرف ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

50 برگ ، 10 سطر ، 5/11×17 سم.

137. ترجمه سر الاسرار (اخلاق ـ فارسى)

از: محمد حسين بروجردى (قرن 12ق)

ترجمه «سرّ الاسرار» است كه گويند ارسطاطايس حكيم براى شاگرد خود پادشاه اسكندر ذوالقرنين تأليف كرده است. مترجم گويد: «چون شاه عباس ثانى صفوى مايل به عدل و دادگسترى بود لهذا در جستجوى طرق و سير پادشاهان و نصايح حكما و علماء

(142)

برآمد و از آن ميان سرّ الاسرار را اختيار نمود و فرمود كه از زبان عربى به فارسى نقل شود لهذا داعى وام دولت شروع نمود در ترجمه...» متن عربى رسالة السياسة في تدبير الرياسة = سرّ الاسرار در كتابخانه دايرة المعارف اسلامى (فهرست 1 / 139) موجود است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1571؛ كشف الظنون: 2/ 985؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 1/312 و 20/134]

670 ، نستعليق ، محمد حسين بروجردى (مؤلف) ، قرن 12ق ، آغاز: در مقام اعتراف به عجز گفتند سبحانك لا علم لنا الاّ ما علّمتنا و صد هزاران درود و ثنا نثار مرقد منوّر و روح مطهر سيّد كونين و رسول ثقلين ... بر ارباب بصيرت پوشيده نماناد كه آبادانى و خرابى عالم تابع عدل و دادگسترى ؛ انجام: در حالتى كه آن ظرف را خوشبو ساخته باشى بعود پس بگذار آن را در شبها برابر ستارگان ؛ اين نسخه حاوى مسودّه و مبيضّه مترجم است و از طرفين ناقص است ، مسوّده از برگ 1ر تا 61پ و مبيضّه از 62ر تا 102پ جاى گرفته است. جاى عناوين خالى مانده و متن خط خوردگى دارد و در حاشيه نيز تصحيح شده است.

جلد: تيماج زرد ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5213.

102 برگ ، سطور مختلف ، 5/12×20 سم.

138. ترجمه منظوم مناجات منسوب به امام على (ع)(ادعيه شيعه ـ فارسى)

ترجمه منظوم قصيده عينيه در مناجات است كه به حضرت على عليه السلام نسبت داده‏اند. ناظم ترجمه شناخته نشد گرچه در بيت خاتمه گويد:

ببخش جرم و خطاهاى حافظ شيراز

بحقّ شاه ولايت خواجه دو سرا

آغاز:

لك الحمد يا ذاالجود والمجد والعلى	تباركت تعطي من تشاء و تمنع
بزرگوار خدايا تراست حمد و ثنا	كه هم زتوست عطا وهم از تو منع عطا

انجام:

وصلّ عليه ما دعاك موحد

وناجاك اخيار ببابك ركّع ...

(143)

ببخش جرم و خطاهاى حافظ شيراز

بحق شاه ولايت خواجه دو سرا

653 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 2ر» ، نسخ ، اشعار عربى نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 11 و 12ق.

2 برگ ، سطور چليپايى ، 5/13×5/19 سم.

تركيب خالد ، خالد بن عبد اللّه‏ ازهرى

عليه‏السلام تمرين الطلاب في صناعة الاعراب

139. تشريح الأفلاك (نجوم ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

از كتابهاى درسى هيئت بوده است ، با حاشيه‏ها و شرحها و ترجمه‏هاى متعدّد به زبانهاى فارسى و عربى. شامل يك مقدمه و پنج فصل و يك خاتمه ، بارها به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 4/185؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى ، مشار: 185؛ التراث العربى: 2/47]

آغاز: ربنا ماخلقت هذا باطلا فقنا عذاب النار واجعلنا من المتفكرين في خلق السموات والأرض واختلاف الليل والنهار.

انجام: ان نقض فضل المقياس ح خط سمت القبلة وهي الى خلاف جهة الظل هذا ما غفلت عنه عوابق الزمان ولم ينته له طوارف الحدثان والحمد للّه‏ رب العالمين.

693 ، رساله سوم مجموعه «40پ ـ 55پ» ، نسخ ، محمد حسين بن محمد مهدى ، دوشنبه دهه سوم جمادى الثانى 1284 ، حواشى دارد.

16 برگ ، 13 سطر ، 11×5/17 سم.

140. تشريح الصلاة (فقه اماميه ـ عربى)

از: محمد صالح بن عبد الواسع حسينى خاتون آبادى (م 1126ق)

(144)

رساله مختصرى است در بيان آداب باطنى و قلبى نماز با استفاده از احاديث مرويه از ائمه اطهار عليهم السلام. اين رساله شامل مقدمات ، مقاصد و خاتمه مى‏باشد.

[طبقات اعلام الشيعة ، الكواكب المنتشرة في القرن الثاني بعد العشرة: 368]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل الصلوة ذريعة الى القرب الزلفى... انّ الصلوة كما نطقت به الروايات عماد الدين وعموده... رتبتها على مقدمات ومقاصد وخاتمة وسمّيتها تشريح الصلاة... في علل التي لأجلها شرعت الصلاة.

624 ، رساله اول مجموعه «2پ ـ 30ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12 و 13ق ، انجام ناتمام ؛ انجام: في مراعات الآداب الظاهرة والمحافظة على الوظائف البدنية فيها ... والى ذلك يشير ماورد في الحديث انّ الصلوة ميزان من وفى استوفى ؛ عناوين شنگرف و برخى نانوشته ، در حاشيه تصحيح دارد.

29 برگ ، 22 سطر ، 2/15×22 سم.

141. التصريح بمضمون التوضيح (نحو ـ عربى)

از: خالد بن عبد اللّه‏ ازهرى (م 905ق)

شرح مبسوط و جامعى است بر أوضح المسالك (= التوضيح) ابن هشام انصارى ، كه آن نيز شرح الفيه ابن مالك است. ازهرى در روز عرفه سال 896 التصريح را به اتمام رسانده است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/47؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 187]

آغاز: الحمد للّه‏ الملهم لتوحيده حمداً موافياً لنعمه... انّ الشرح المشهور بالتوضيح على ألفية ابن مالك في النحو.

انجام: الواسع الفضل الوهوب المجزل والقياس الأجل بالادغام والحمد للّه‏ الذي هدانا لهذا...جعله اللّه‏ خالصاً لوجهه موجباً للفوز لديه بمنه وكرمه.

41 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه فهرست مباحث كتاب و مهر

(145)

تملّك على بن عبد اللطيف حسينى در 1207ق ثبت شده است.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 5 ص 73 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 22/7/1339 ، ثبت: 2651.

379 برگ ، 25 سطر ، 5/18×5/30 سم.

142. التصريف (العزى في التصريف) (صرف ـ عربى)

از: عزالدين ابراهيم بن عبدالوهاب زنجانى (م 660ق)

متن مختصر و بسيار مشهورى است در علم صرف كه از كتابهاى درسى حوزويان بوده و شروح بسيارى دارد از جمله شرح سعد الدين تفتازانى.

[التراث العربى: 4/60؛ فهرست آستان قدس رضوى: 12/50]

آغاز: اعلم أنّ التصريف في اللغة التغيير وفى الصناعة تحويل الأصل الواحد الى أمثلة مختلفة.

انجام: للنوع من الفعل تقول هو حسن الطعمة والحلة ، تمّت.

702 ، رساله چهارم مجموعه «59ر ـ 73ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، رمضان المبارك 1244ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

14 برگ ، 7 سطر ، 16×5/20 سم.

705 ، رساله سوم مجموعه «49ر ـ 64پ» ، نسخ ، سيد يعقوب بن حاجى سيد حسين ، يكشنبه 17 ذى قعده 1245ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

15 برگ ، 14 سطر ، 18×5/20 سم.

143. تظلّم الزهراء من اهراق دماء آل العباء (تاريخ امام حسين ـ عربى)

از: آقا رضى الدين بن نبى قزوينى (بعد از 1127)

كتابى است در بيان فضايل و مناقب امام حسين عليه السلام و جريان شهادت آن حضرت در كربلا ، و در واقع شرح مفصّلى است بر كتاب لهوف سيد بن طاوس ، شامل مقدمه و سه مسلك و خاتمه‏اى كه داراى دوازده فايده است. تكميل اين كتاب در سال

(146)

1118ق انجام پذيرفته است. علامه تهرانى در الذريعه تاريخ وفات مؤلف را بعد از 1134ق نوشته است.

[التراث العربى: 2/54؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 188؛ الذريعه: 4/202]

آغاز:يا من لايخفى عليه أنباء المتظلّمين ويا من لايحتاج في قصصهم الى شهادات الشاهدين.

انجام: عطشى طالبي شراب فوافق تاريخ التمام سنة ثمانية عشر ومائة بعد الف من هجرة من هاجر الى الكهف على هاجرها المقدّس الصلوة والسلام وعلى آله الغرّ الكرام...

433 ، نسخ ، مرتضى موسوى قزوينى ، پنج شنبه دهه آخر ذيقعده 1257 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، با حواشى به لفظ: «منه» و «ق» ، در اول نسخه تملّك محمد تقى حايرى در 1178ق با مهر مربعى به سجع: «يا امام محمد تقى 1174».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، داخل ترنج آيه مباركه «لايمسّه الّا المطهرون»ثبت شده است ؛ دانش پژوه: ش 265 ص 458 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2453.

181 برگ ، 21 سطر ، 15×5/20 سم.

144. التعريفات المنطقية (منطق ـ عربى)

رساله مختصرى است در شرح و تفسير اصطلاحاتى كه در علم منطق بكار مى‏رود.

آغاز: المنطق آله قانونية تعصم مراعاتها الذهن عن الخطا في الفكر. الحيوان جسم نام حساس متحرك بالارادة. الاطلاق استعمال اللفظ وارادة المعنى.

انجام: واسم المشبه به المذكور كناية باعتبار الاسم ذكر لازمه ورادفه مثاله ببنان البيان. قد ختم.

621 ، رساله چهارم مجموعه «57ر ـ 59ر» ، نسخ زيبا ، ابو القاسم بن محمد غريب تبريزى قراجه داغى ، 1253ق.

3 برگ ، 15 سطر ، 5/14×22 سم.

(147)

145. تعقيبات نمازها (هفتاد دعا) (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

رساله مختصرى است در ادعيه شيعى ، مؤلف در آغاز مى‏گويد: رساله‏اى به نظر رسيد مشتمل بر هفتاد دعاى معتبره كه جامع جميع مطالب بود بطرق متعدّده از كتب معتبره احاديث به ترتيب حضرات ائمه براى هر نماز يك دعا منسوب به هر يك از معصومين به ترتيب انتخاب و جمع شده بود... به خاطر رسيد كه هفتاد دعاى مختصرتر از آنها از كتب معتبره بهمان ترتيب از براى هر نماز دعاى منسوب به يكى از چهارده معصوم كه متضمّن تعقيب و دعاى صبح و شام و دفع شدّت و دشمن و طلب روزى و عافيت و اداى دين و ساير مطالب دنيا و آخرت و في الحقيقة اعترافى باشد به حقّيت ايشان و مداومت آنها در هر شبانه روزى در اعقاب صلوات بر همگى شيعيان آسان باشد و اضافه ادعيه سجده شكر در آخر هر فصلى كه به اسانيد معتبره مأثور است انتخاب و جمع نمايد... و مرتّب گردانيد بر پنج فصل:

فصل اول: در بيان آنچه خوانده مى‏شود در عقب نماز ظهر و آن چهارده دعاست به ترتيب مذكور دعاى اول منسوب به حضرت رسول (ص) ؛

فصل دوم: در بيان تعقيب نماز عصر شامل 14 دعا ؛

فصل سوم: در بيان تعقيب نماز مغرب ؛

فصل چهارم: در بيان تعقيب نماز عشاء ؛

فصل پنجم: در تعقيب نماز صبح.

نسخه ديگرى از اين رساله در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى قم به شماره 26129 موجود است. علامه مجلسى غير از كتاب حاضر ، رساله مختصرى در تعقيبات نمازها نگاشته كه در الذريعه 4/218 رقم 1091 معرّفى شده است.

[الذريعه: 25/226]

آغاز: الحمد للّه‏ المدعوّ للمهمّات والصلوة على أشرف المخلوقات محمد و آله امّا بعد چنين گويد بنده خاطى محمد باقر بن محمد تقى عفى اللّه‏ عنهما كه رساله بنظر رسيد مشتمله بر

(148)

هفتاد دعاى معتبره.

انجام: وبكلّ سيئة عملتها يا ربّ اغفر وارحم وتجاوز عمّا تعلم انّك أنت الأعزّ الأكرم.

342 ، نسخ ، ادعيه معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، تمامى صفحات مجدول محرر مذهب ، صفحه اول سرلوح مزدوج مذهب ، عناوين و نشانيها شنگرف ، تصحيحات و حواشى اندكى دارد ، در پايان نسخه دعايى به نقل از مهج الدعوات درج شده است.

جلد: تيماج سرخ ، دانش پژوه: ش 370 ص 436 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3037.

82 برگ ، 12 سطر ، 12×18 سم.

تعليقة منهج المقال ، وحيد بهبهانى

عليه‏السلام حاشية منهج المقال

146. تعليم المتعلّم في طريق التعلّم (اخلاق ـ عربى)

از: برهان الدين عثمان بن عمر زرنوجى (قرن 6ق)

آداب تعليم و تعلّم و وظايف اخلاقى معلّم و دانش آموز را با استفاده از آيات و روايات و اقوال علماء و بزرگان در 13 فصل كوتاه آورده است. اين رساله بارها به چاپ رسيده و شروح متعددى دارد.

[معجم المطبوعات العربية والمعربة ، سركيس: 1/969؛ التراث العربى: 2/63]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي فضّل بني آدم بالعلم والعمل على جميع العالم.

انجام: في كتاب المسمّى بطبّ النبي صلعم يجده من يطلبه والحمد للّه‏ رب العالمين.

546 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با تصحيحات و حواشى اندك ، در اول و آخر نسخه فوايد متفرقه‏اى درج شده از جمله اشعارى از اصعمى و حكايتى از تذكرة الاولياء.

(149)

جلد: مقوا ، عطف و گوشه تيماج ، ثبت: 213خ.

36 برگ ، 15 سطر ، 5/12×19 سم.

تفسير الأسماء الحسنى ، تقى الدين ابراهيم كفعمى

عليه‏السلام المقصد الأسنى في شرح الأسماء الحسنى

147. تفسير الامام العسكري (تفسير روايى ـ عربى)

از: امام حسن بن على عسكرى عليه السلام

تفسير روايى برخى از آيات قرآن كريم ـ و بيشتر آيات اعتقادى ـ است كه گويند امام حسن عسكرى(ع) آن را بر ابو يعقوب يوسف بن زياد و ابو الحسن على بن محمد بن يسار املاء فرموده است. اين كتاب بارها به چاپ رسيده و به زبان فارسى نيز ترجمه شده است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/429؛ التراث العربى: 2/78]

آغاز: محمد بن علي بن محمد بن جعفر بن دقاق حدّثني الشيخان الفقيهان أبو الحسن محمد بن أحمد بن علي بن الحسن بن شاذان وأبومحمد جعفر بن محمد بن علي القمي.

انجام: اذا كانت عنده ولاتكتموا الشهادة ومن يكتمها فانّه آثم قلبه يعنى كافر قلبه.

173 ، نسخ ، صدر على بن شاهم على ، اواخر محرم 1093 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها ذكر شده است ، با حواشى به امضاى «رضا عفى عنه» ، در اول نسخه مهر تملّك به سجع «محمد تقى بن اسماعيل الموسوى» و تملّك محمد رضا با مهر بيضوى.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج و سرترنج زرين ، دانش پژوه: ش 289 ص 458 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2474.

179 برگ ، 22 سطر ، 19×28 سم.

230 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، شوال 1098ق ، در مدرسه صادقيه ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها ذكر

(150)

شده است ، در اوّل نسخه تملّك محمد محسن بن محمد صادق به تاريخ 1305 كه نسخه از طريق ارث به او رسيده است ..

جلد: تيماج مصنوعى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 410 ص 458 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 3413.

143 برگ ، 25 سطر ، 5/18×5/28 سم.

تفسير بيضاوى

عليه‏السلام أنوار التنزيل وأسرار التأويل

148. تفسير سورة الاخلاص (تفسير ـ عربى)

از: شيخ الرئيس حسين بن عبد اللّه‏ ابن سينا (م 428ق)

ضمن رسائل ابن سينا به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/80]

آغاز: قل هو اللّه‏ أحد الهو المطلق هو الذي لايكون هويّته موقوفة على غيره فانّ كلّ ما كان هويّته موقوفة على غيره.

انجام: كما ورد في الحديث النبوي على قائله أفضل الصلوات والتسليمات فهذا ما وقف عليه من أسرار هذه السورة الكريمة واللّه‏ محيط بأسرار كلامه وهو حسبي ونعم الوكيل.

649 ، رساله شانزدهم مجموعه «117پ ـ 123ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين شنگرف.

7 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

149. تفسير سورة الفاتحة (تفسير ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

تفسير كوتاهى از سوره فاتحه است كه شيخ بهايى در خاتمه مفتاح الفلاح آورده و در نسخه حاضر به صورت مستقل آمده است.

آغاز: ينبغي للمصلي ملاحظة معاني أذكار الصلوة وأدعيتها وتعقيباتها وما يقرء فيها... وختمنا كتابنا هذا بتفسير الفاتحة... بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم الباء اما للاستعانة أو المصاحبة.

(151)

انجام: في صفات الرحمة والغفران تمّ ولنقطع الكلام على لفظ الرحمة والغفران سائلين جل شأنه أن يغمرنا برحمته وغفرانه ويعاملنا بعفوه وجوده... وأن لاتؤاخذنا بسوء أعمالنا يوم الدين انّه أرحم الراحمين.

608 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ2پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

2 برگ ، 33 سطر ، 5/17×22 سم.

150. تفسير سورة الفاتحة والاخلاص (تفسير ـ عربى)

از: حسن بن محمد واعظ (قرن 13ق)

رساله كوتاهى است در تفسير سوره فاتحه و اخلاص كه بيشتر به جنبه ادبى پرداخته است.

آغاز: الحمد للّه‏ الذي أنزل على عبده الكتاب واتاه الحكمة وفصل الخطاب و... أمّا بعد فهذه عوذة وافية في تفسير سورتي الفاتحة والاخلاص ... سورة الفاتحة مكية وقيل مدنية وقيل مكية ومدنية ولها اثنى عشر اسما.

انجام: ولم يكن له كفوا أحد اذ التعدد نقص ينافي الأحدية وعجز ينافي الصمدية وفقد كما ينافي الأهلية ولأنّ التعدد لايكون الا بفقد شيء أو يوجد شيء.

612 ، رساله هشتم مجموعه «150پ ـ 161پ حاشيه» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، جاى برخى از عناوين خالى مانده است.

12 برگ ، سطور چليپايى ، 15×5/21 سم.

151. تفسير سورة الفلق (تفسير ـ عربى)

از: شيخ الرئيس حسين بن عبد اللّه‏ ابن سينا (م 428ق)

ضمن رسائل ابن سينا به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 3/86]

(152)

آغاز: قل اعوذ بربّ الفلق من شرّ ما خلق ، فالق ظلمة العدم بنور الوجود وهو المبدء الأوّل الواجب الوجود لذاته.

انجام: ان كانت تفارقه بالذات والعلاقة بجميع الحالات رزقنا اللّه‏ التجرد التام والتأله الكامل بحقّ النبي محمد وآله أجمعين.

649 ، رساله هفدهم مجموعه «123ر ـ 126ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين شنگرف.

4 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

152. تفسير سورة الناس (تفسير ـ عربى)

از: شيخ الرئيس حسين بن عبد اللّه‏ ابن سينا (م 428ق)

ضمن رسائل ابن سينا به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/86]

آغاز: قال اعوذ بربّ الناس ملك الناس اله الناس. قد ذكرنا انّ الربوبية عبارة عن التربية والتربية اشارة الى السوية المزاج.

انجام: فهذا هو الذي يبلغ العقل اليه في هاتين السورتين واللّه‏ أعلم بأسرار كلامه جعلنا اللّه‏ من أهل ذلك انّه جواد كريم والحمد للّه‏ وحده والصلوة والسلام على [من] لا نبيّ بعده.

649 ، رساله هجدهم مجموعه «126پ ـ 128ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين شنگرف.

3 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

153. تفسير القرآن الكريم (تفسير روايى ـ عربى)

از: ابو الحسن على بن ابراهيم بن هاشم قمى (قرن 4ق)

تفسير روايى مختصرى است بر تمام قرآن مجيد از ابو الحسن على بن ابراهيم بن هاشم قمى از اجلّه روات اماميه كه راوى از امام حسن عسكرى(ع) و از محدّثين مورد اعتماد اواخر قرن سوم هجرى بوده و مرحوم كلينى نيز از او روايت كرده است. اين تفسير

(153)

در سال 1313 ق در تهران چاپ سنگى شده و پس از آن نيز بارها در ايران و لبنان به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/89؛ الذريعه: 4/302؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 206؛ الفهرس الشامل للتراث العربى الاسلامى: 1/35؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/444]

آغاز: الحمد للّه‏ الواحد الأحد الصمد الفرد المنفرد الذي لا من شيء كان ولا من شيء خلق.

انجام: ما بعد ذلك تفضّلاً منّي عليك و عطاء غير مجدود منقوص ، تمّت الكتاب.

154 ، نسخ ، شيخ علم الهدى بن شيخ صفى سروستانى ، پنجشنبه 21 رمضان المبارك 1071ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه تملّكى به تاريخ 1245ق كه نسخه را در اصفهان خريده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 294 ص 458 ، ثبت: 1056.

319 برگ ، 25 سطر ، 13×5/24 سم.

154. تفسير القرآن الكريم (تفسير ـ عربى)

از: صدر الدين محمد بن ابراهيم شيرازى (م 1050ق)

تفسير عربى است حاوى معارف الهى ، نكات عرفانى و فلسفى و بيان اسرار و معانى حروف. تفسير ملا صدرا به اهتمام آقاى محسن بيدارفر در قم منتشر شده است.

[التراث العربى 2/90؛ كتابشناسى جامع ملاصدرا: 35 ـ 39؛ الذريعه: 4/337 و 278]

52 ، نسخ ، محمد كدكنى ، جمادى الاول 1271ق ، شامل: سوره توحيد و بخشى از سوره بقره تا آيه 64 ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: في الآخرة و يعناد للسعادة الأجلة يجب ان يكون أشد من الاستعاذة به ... الركن الخامس فيما يستعاذ له و هى العلة الغائية للاستعاذة ؛ انجام: اخوان العلانية أعداء السريرة ألسنتهم أحلى من العسل و قلوبهم امرّ من الصبر ؛ برخى از عناوين و نشانيها شنگرف ، جاى بيشتر عنوانها خالى

(154)

مانده است.

جلد: تيماج زيتونى مجدول گرهى با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 171 ص 458 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3371.

257 برگ ، 26 سطر ، 15×24 سم.

التفسير الوسيط ، امين الاسلام طَبَرسى

عليه‏السلام جوامع الجامع

تفصيل وسائل الشيعة الى تحصيل مسائل الشريعة ، شيخ حر عاملى

عليه‏السلام وسائل الشيعة

155. تقدّم و تأخّر در وجود و ظهور(عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

پاسخ به سؤالى است درباره تقدم در وجود و ظهور و اينكه در كتاب ارشاد العوام آمده است كه هر چه در وجود مقدّم است بايد در ظهور مؤخر باشد ، پس به اين قاعده بايد موسى (ع) از نوح اشرف باشد و حال آنكه به عكس است و حضرت حجت (ع) بايد از پيغمبر(ص) اشرف باشد و حال آنكه به عكس است. موضوع اين رساله با رساله رديف 2 مجموعه حاضر «جواب شبهة في ضرورة وجود الامام» ـ معرفى شده در همين فهرست ـ شباهت دارد و تأليفش در روز 29 جمادى الاول 1293 به اتمام رسيده است.

آغاز: حمدله وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين ولعنة اللّه‏ على اعدائهم ابد الآبدين وبعد چنين گويد اين بنده خاكسار خاسر محمد باقر ... كه اين مختصريست در جواب يكى از برادران رفيق ... بسوءال عرض مى‏شود كه اين مسأله را مشروحاً بفرمائيد در كتاب مبارك ارشاد العوام مى‏فرمايند.

انجام: و از هم و از براى هم بوده و هستند در واقع ان هذا لفي الصحف الاُولى صحف ابراهيم و موسى از آدم تا خاتم و صلى اللّه‏ على محمد وآله ولعنة اللّه‏ على اعدائه. تمام شد جواب باصواب آن برادر شفيق.

(155)

602 ، رساله هفتم مجموعه «52پ ـ 64ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در حاشيه تصحيح شده است.

13 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

156. تقريرات الأبحاث الفقهية (فقه اماميه ـ عربى)

تقريرات درس فقه يكى از اساتيد قرن سيزدهم هجرى است كه از روى متنى در فقه درس مى‏گفته و مقرّر اين رساله را به صورت شرح مزجى بر متن مذكور نگاشته است ، بيشتر مباحث مطروحه درباره مسائل نماز است و از مقدّمات نماز شروع شده و رساله با بحث استدلالى درباره نماز جمعه خاتمه مى‏يابد.

آغاز: قال المصنف أعلى اللّه‏ مقامه بعد الخطبة وقد رتّبت الكتاب في ق رتّب رتوباً كقعد قعوداً أي استقر ولم يتحرّك.

انجام: على تقدير العينيّة نعم بكل لو كان الامام من غيرهم على مامرّ ، فتدبّر.

162 ، تحريرى ، مؤلف ، قرن 13ق ، در حاشيه تصحيح شده و متن نيز خط خوردگى دارد.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى ترنجدار ، دانش پژوه: ش 57 ص 74 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 28/10/1339 ، ثبت: 2811.

209 برگ ، 17 سطر ، 5/17×22 سم.

157. تقريرات في اُصول الفقه (اصول فقه ـ عربى)

تقريرت درس اصول فقه يكى از علماى شيعى قرن سيزدهم و چهاردهم هجرى است ، شامل مباحث استصحاب و حجيّت خبر واحد و ديگر مباحث اصول فقه ، در اين نوشته از بحر العلوم و سيد صدر نقل قول مى‏شود.

آغاز: ومن جملة الأدلة العقلية والشرعية على الاختلاف بين الطائفة الاستصحاب وهو في اللغة أخذ الشيء مصاحباً ويقال استصحب الشيء.

انجام: عن كلّ واحد اذ استعمال النكرة في الفردين غير جائز كاستعمال المشترك في المعنيين.

(156)

163 ، تحريرى ، مؤلف ، قرن 13 و 14 ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده و متن خط خوردگى دارد.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 224 ص 459 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2471.

392 برگ ، 17 سطر ، 16×22 سم.

158. تقريرات في اُصول الفقه (اصول فقه ـ عربى)

تقريرات درس اصول فقه است كه شامل مباحثى همچون تبادر ، اشتقاق ، اوامر ، مقدمه واجب ، واجب تخييرى ، مفهوم ومنطوق ، نواهى ، عموم و خصوص ، مطلق و مقيد ، مجمل و مبين ، حجيت كتاب ، استصحاب ، اجماع و اجتهاد و تقليد مى‏باشد. در اين رساله از فاضل قمى نقل قول شده است.

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين أمّا بعد فاعلم انّ ههنا ثلث مقامات الأوّل في بيان المعانى المفردة والثانى في بيان المعاني المركبة والثالث في بيان الاعتراضات ودفعها امّا المعانى المفردة فالعلم ينقسم الى حضوري والى حصولي.

انجام: المسألة الرابعة في جواز العدول عن مجتهد الى مجتهد آخر هل يجوز أم لا ويحتمل هذه المسألة باحتمالات عديدة... يجوز التجزية في التقليد يعني أخذ بعض المسائل من مجتهد وبعض الآخر من مجتهد آخر والدليل على هذا الاجماع مع جريان أدلة اللفظية فتدبر.

625 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 128پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده و متن خط خوردگى دارد ، با حواشى به لفظ «منه» ، پس از اتمام تقريرات سؤال و جواب فقهى از سيد محمد باقر شفتى درج شده است.

128 برگ ، 35 سطر ، 16×5/21 سم.

159. تقريرات في الفقه والاُصول (فقه اماميه ـ عربى)

بخش‏هاى پراكنده‏اى از تقريرات درس فقه و اصول است شامل مباحثى از كتاب

(157)

صوم ، تكليف واقعى و وضعى ، خلل واقعه در صلاة ، خيارات و قطعه‏اى از منظومه‏اى در فقه به عربى ، مقرِّر از استادش به عنوان «شيخنا العلامه دام ظله» نقل قول مى‏نمايد.

آغاز: كتاب الصوم والكلام فيه يقع في موارد الأوّل في معني الصوم فنقول لاكلام في أنّ الصوم في اللغة بمعنى الامساك.

انجام: وهي القول بالفورية لاستناده الى عدم الدليل على العموم ومنع جريان الاستصحاب في المقام وقد عرفت الكلام فيهما.

349 ، تحريرى ، مؤلف ، قرن 14ق ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده و متن خط خوردگى دارد ، در اول نسخه تملّك شيخ على بن ابراهيم به سال 1343ق و شش بيت فارسى با مطلع: آمد از آفاق يار مهربان * يوسف صديق را شد ميهمان.

جلد: تيماج سرخ مجدول ، دانش پژوه: ش 107 ص 459 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 4/11/1339 ، ثبت: 2884.

91 برگ ، 16 سطر ، 5/11×18 سم.

160. تقريرات في الفقه والأصول (فقه و اصول فقه ـ عربى)

تقريرات درس فقه واصول فقه يكى از فقهاى شيعى در سده سيزدهم هجرى است كه مقرّر از او به عنوان «شيخنا» و «استاد العلامة» نام مى‏برد و در حقّ او دعاى «دام ظله» مى‏گويد ، گويا متن درس فقه يكى از كتب علامه حلى بوده و مقرّر مطالب كتاب متن را به عنوان «قوله» و توضيحات خود را به عنوان «اقول» مى‏آورد. بخش اول نسخه شامل بحث فقهى درباره صلاة مسافر است و بخش دوم بحث اصولى درباره استصحاب است.

آغاز: حمدله. والصلوة... قوله قدس الفصل الخامس في صلوة المسافر اه أقول لااشكال في مشروعية صلوة المسافر لأنّ الأدلّة الثلاثة.

انجام: ذكره الأستاد العلامة من صحة استناد عدم العقاب الى الأمر الغير الاختياري...العقاب على أصل فعل الغير من العقاب الأمر الغير الاختياري.

68 ، تحريرى ، مؤلف ، قرن 13ق ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى اندكى دارد و در برخى صفحات متن خط

(158)

خوردگى دارد ، در آخر نسخه يادداشت امانت گرفتن نسخه از سيد محمد تنكابنى ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 46 ص 73 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 4/11/1339 ، ثبت: 2851.

277 برگ ، 21 سطر ، 18×22 سم.

161. تقويم نجومى سال 1282ق (تقويم ـ فارسى)

تقويم نجومى سال 1282 ق مطابق با 1235 شمسى به افق دار العلم شيراز است.

آغاز: هو العليم بمباركى و فرّخى و فيروزى و سعادت و اقبال و خيرورزى و ميمنت... ذيقعدة الحرام 1282 ناقصه هجريه مطابق با شب نهم از ماه رومى 2177... بيست و چهارم مهر ماه سنه 1235.

انجام: ازدواج و بسيارى مناكحت و مواصلت و كثرت زهد.

298 ، نسخ و نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1282ق ، در شيراز ، تمامى صفحات مجدول محرر مذهب وشنگرف و سبز ، عناوين شنگرف و لاجورد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ترنجدار.

9 برگ ، جدول ، 15×5/24 سم.

162. تقويم نجومى سال 1256 (تقويم ـ فارسى)

تقويم نجومى سال 1256ق است به افق دارالسلطنه اصفهان و با محاسبه زيج جديد محمد شاهى.

694 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 16پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، آغاز: جدول است.

16 برگ ، 16 سطر ، 11×17 سم.

(159)

تلخيص الأقوال في معرفة الرجال ، ميرزا محمد حسينى استرآبادى

عليه‏السلام تلخيص المقال في تحقيق أحوال الرجال

163. تلخيص المفتاح (بلاغت ـ عربى)

از: جلال الدين محمد بن عبد الرحمن قزوينى (م 739ق)

تلخيصِ قسم ثالث از مفتاح العلوم سكاكى در علم بلاغت است با ترتيب جديد و اضافات ، كه بسيار مورد توجّه دانشمندان قرار گرفته و شروح و حواشى فراوانى بر آن نگاشته شده است. قزوينى اين رساله را در يك مقدمه و سه فن منظم نموده است: مقدمه در معنى فصاحت و بلاغت ، فن 1 ـ معانى 2 ـ بيان 3 ـ بديع.

[التراث العربى: 2/122؛ كشف الظنون: 1/473؛ فهرست مخطوطات دارالكتب قاهره ، فؤاد سيد: 1/181؛ معجم المطبوعات ، سركيس: 2/1509]

آغاز: الحمد للّه‏ على ما أنعم وعلّم من البيان ما لم نعلم والصلوة على سيّدنا محمد خير من نطق بالصواب.

انجام: وجميع فواتح السور وخواتيمها واردة على أحسن الوجوه وأكملها.

390 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، تمامى صفحات جدول شنگرف ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، در اول و آخر نسخه چند فايده ديده مى‏شود از جمله: اسامى مصنّفين در علم بلاغت و چند صورت حساب به خط سياق.

جلد: تيماج مشكى ، واقف: حسنعلى شاهرخى 1/2/1334 ، ثبت: 1242.

156 برگ ، 7 سطر ، 8×12 سم.

164. تلخيص المقال في تحقيق أحوال الرجال(رجال شيعه ـ عربى)

از: ميرزا محمد بن على بن ابراهيم حسينى استرآبادى (م 1028ق)

ميرزا محمد استرآبادى سه كتاب در رجال نگاشت: 1 ـ توضيح المقال يا وجيزه 2 ـ تلخيص المقال يا رجال وسيط 3 ـ منهج المقال مشهور به رجال كبير كه چاپ سنگى شده و

(160)

چاپ تحقيقى آن را مؤسسه آل البيت (ع) در قم منتشر نموده است. نسخه حاضر رجال وسيط استرآبادى است كه تمام مطالب آن در جامع الرواة اردبيلى نقل شده است. تأليف اين كتاب در 10 جمادى الثانى 988 به پايان رسيده است. چهار نسخه ديگر از اين كتاب را در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى قم ، به شماره‏هاى567 و 1667 و 698 و 12932 فهرست نمودم.

[التراث العربى: 2/124؛ الذريعه: 4/420؛ فهرست كتب خطى روضاتى اصفهان: 37]

آغاز: الحمد للّه‏ وسلامه على عباده الذين اصطفى أمّا بعد آدم ابوالحسين النحاس الكوفي ق وفي جش وصه ابن الحسين وفي ست ابن المتوكل.

149 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از انجام افتادگى دارد ، انجام: الفائدة التاسعة روايات مستخرجة... عن اسماعيل بن بزيع عن أبي الجارود... ؛ اسامى رجال شنگرف ، بلاغ سماع در جايهاى مختلف نسخه ديده مى‏شود ، با حواشى به لفظ: «منه مد ظله» و «ق» ، در اول نسخه كلمه «يا كبيكج» ثبت شده است ، و نيز مهر و تملّك حسن بن يوسف موسوى زنجانى شيرازى به تاريخ 1214ق.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 295 ص 459 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال 1372 ، ثبت: 2041.

184 برگ ، 19 سطر ، 5/14×5/24 سم.

165. تلخيص المنطق (منطق ـ عربى)

از: ابوالوليد محمد بن احمد ابن رشد اندلسى (م 595ق)

ابن رشد يكى از بزرگترين مفسّران آثار ارسطو به شمار مى‏رود. شرحهاى وى بر آثار ارسطو بر سه دسته تقسيم مى‏شوند:

1 ـ شرحهاى مفصّل وبزرگ كه «تفسير» يا «شرح» ناميده مى‏شوند ؛

2 ـ شرحهاى متوسط موسوم به «تلخيص» ؛

3 ـ خلاصه‏هاى نوشته‏هاى ارسطو كه «جامع» و در جمع «جوامع» نام دارند.

(161)

در شرحهاى متوسط يا «تلخيصها» كلمات اوّل متن ارسطو را نقل و سپس بقيه مطالب را به زبان خودش شرح مى‏دهد و توضيحات و نظريات شخصى و مطالبى از منابع فيلسوفان اسلامى را نيز بر آنها مى‏افزايد ، به گونه‏اى كه اثر به صورت نوشته مستقلى آشكار مى‏شود كه گفته‏هاى ارسطو و ابن رشد به هم آميخته شده و نمى توان آنها را از يكديگر تشخيص داد.[دائرة المعارف بزرگ اسلامى: 3/561]

آغاز: منطق ارسطاطاليس كتاب قاطيغورياس للفيلسوف الأعظم ارسطاطاليس ره. الغرض في هذا القول تلخيص المعاني التي تضمنتها كتب أرسطو في صناعة المنطق وتحصيلها بحسب طاقتنا... هو كتاب المقولات فنقول انّ هذا الكتاب ينقسم بالجملة الى ثلاثة أجزاء.

انجام: وجميع هذه المبادي عندنا يحصل الشيء الذي هي قوية عليه هي على مثال راحه أعني قوة العلم للمعلوم وقوة العقل للمبادي. تمّ تلخيص المقالة الثانية من معاني كتاب برهان للأرسطوطاليس.

620 ، شكسته نستعليق ، يد اللّه‏ كجورى نظر پاك ، يكشنبه 27 جمادى الثانى 1353ق ، شامل: تلخيص كتاب المقولات تا آخر تلخيص كتاب البرهان ، عناوين شنگرف ، صفحه اول نسخه داراى مهر بيضوى كاتب نسخه به سجع «يداللّه‏ 1328» است.

205 برگ ، 12 سطر ، 17×5/22 سم.

166. التلفيق بين الحديثين (شرح حديث ـ عربى)

از: كمال الدين عبد الرزاق بن احمد بن ابى الغنائم كاشانى (م 730ق)

فايده‏اى ست در جمع بين حديث نبوى با حديث علوى كه در ظاهر با هم تنافى دارند. متن حديث نبوى چنين است: ان اللّه‏ يحب العبد ويبغض عمله ويحب العمل ويبغض بدنه. و در حديث علوى آمده است: ماطاب ظاهره طاب باطنه وما خبث ظاهره خبث باطنه.

[فهرست كتابخانه مجلس: 22/36]

آغاز: قال النبي (ص) انّ اللّه‏ يحبّ العبد ويبغض عمله ويحبّ العمل ويبغض بدنه وقال أميرالمؤمنين على بن ابى طالب(ع) ما طاب ظاهره طاب باطنه وما خبث ظاهره خبث باطنه.

(162)

انجام: والتوبة فيظهر الطيب الطاهر في العاقبة والمبغوض بالعكس واللّه‏ أعلم.

649 ، رساله هشتم مجموعه «66پ ـ 68پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف.

3 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

167. تمرين الطلاب في صناعة الاعراب (تركيب خالد)(نحو ـ عربى)

از: خالد بن عبد اللّه‏ ازهرى (م 905ق)

كتابى است در بيان اعراب كلمات و شرح غريب لغات و ضبط مشكلات الفاظ ألفيه ابن مالك.

[فهرست مخطوطات دارالكتب قاهره ، فؤاد سيد: 1/182؛ معجم المطبوعات ، سركيس: 1/812؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/55]

آغاز: اللهم صل على محمد وآله يقول العبد... خالد بن عبد اللّه‏ الأزهري ... الحمد للّه‏ الذي رفع قدر من أعرب بالشهادتين و نصب الدليل.

انجام: خلافاً للمكودي وهذا آخر ماأردنا جمعه في هذا المختصر والحمد للّه‏ ...

407 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1231ق ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد ، در آخر نسخه روش استخاره با قرآن درج شده است.

جلد: تيماج مشكى مجدول گرهى ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى 25/9/1333 ، ثبت: 1463.

192 برگ ، 17 سطر ، 16×5/22 سم.

677 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 119پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام ناتمام مانده است ، انجام: وكان فعل ماض واسمه مستتر فيه عايدا ، عناوين و نشانيها شنگرف ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

119 برگ ، 18 سطر ، 5/14×21 سم.

(163)

168. تمهيد القواعد الأصولية والعربية (اصول فقه و نحو ـ عربى)

از: زين الدين بن على عاملى (م 965ق)

در بيان روش استنباط احكام و تحصيل ملكه اجتهاد 100 قاعده اصولى و 100 قاعده ادبى با ذكر مسائل و فروع فقهى را مطرح مى‏نمايد. تأليف اين كتاب در عصر روز جمعه يكم محرم 958 به پايان رسيده و مؤلف فهرست موضوعى مندرجات كتاب را با عنوان كشف الفوائد من كتاب تمهيد القواعد تنظيم كرده است.

[الذريعه:4/433؛ التراث العربى: 2/129؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 217؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 16/94]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي وفّقنا لتمهيد قواعد الأحكام الشرعية وتشييد أركانها بتوطية القوانين العربية.

انجام: وحيث انتهى الغرض وتمّ العدد الذي قصدناه فنحمد اللّه‏ سبحانه وتعالى على تسهيله وتوفيقه... حامداً للّه‏ تعالى مصلياً مسلماً مستغفرا .

391 ، نسخ ، غانم بن عبد اللّه‏ بن عبد على بنى تميم ، 20 صفر 971ق ، در قزوين ، نسخه از وسط و آغاز افتادگى دارد ، آغاز: جمع معرف فيفيد العموم و هو لايتم في جميع المجتهدين... قاعده 3 ينقسم الحكم الشرعي الى الخمسة المشهورة ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ترنجدار ، دانش پژوه: ش 62 ص 74 ، واقف: على اصغر خان يمين 20/10/1334 ، ثبت: 1890.

113 برگ ، 17 سطر ، 15×21 سم.

668 ، رساله دوم مجموعه «20پ ـ 154پ» ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، رساله اول اين مجموعه كشف الفوائد است ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و در انتهاى رساله بلاغ مقابله با نسخه مصحَّح به خط شيخ على بن شيخ زين الدين بن شيخ حسن بن مصنف درج شده است.

135 برگ ، 19 سطر ، 5/14×21 سم.

667 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 64پ» ، نستعليق ، محمد ابراهيم

(164)

بن بهرام خرقانى ، 1247ق ، نيمى از برگ اول پاره شده است ، آغاز: القواعد الأصولية ما يلزمها من الأحكام الفرعية والثانى في تقرير المطالب العربية ... القسم الأوّل في قواعد الأصول الفقهية وفيه مقاصد الأوّل في الحكم ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد.

64 برگ ، 26 سطر ، 5/15×5/21 سم.

69 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1304ق ، اندكى از آغاز و انجام كتاب را ندارد ، آغاز: رتبنا هذا الكتاب الذي قد استخرنا اللّه‏ تعالى في جمعه و ترتيبه على قسمين أحدهما في تحقيق القواعد الاُصولية ؛ انجام: خصوصاًفى لاضالين للفرق بين الكلم بالضاد و الظاء و لابد من الاتيان بالمطلوب شرعاً في الفاتحة. تمت الكتاب ؛ عناوين و نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيحات اندكى دارد ، در اول نسخه تملك حسن جيلانى به تاريخ 9 جمادى الثانى 1302 ثبت شده است.

جلد: تيماج سرخ مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 355 ص 459 ، واقف: جواد مؤذنى 22/7/1339 ، ثبت: 2658.

202 برگ ، 17 سطر ، 5/16×5/21 سم.

تمهيدات ، عين القضات همدانى

عليه‏السلام زبدة الحقايق

تميز الاعداد ، ملا محسن قزوينى

عليه‏السلام شرح ابيات تميز الاعداد

169. تنبيه الغافلين (اخلاق ـ فارسى)

از: بهاء الدين محمد بن ابراهيم ترمذى

كتاب اخلاقى مشهورى است كه بارها به چاپ رسيده است ، درباره مؤلف آن اسامى مختلفى در كتابشناسى‏ها مطرح شده و كتاب شامل يك مقدمه در فضل علم و نه فصل (باب) و يك خاتمه بدين ترتيب مى‏باشد.

(165)

مقدمه: در وجوب طلب علم ؛

باب اول: در فضيلت علم و علما ؛

باب دوم: در فضيلت نماز و عقاب تارك آن ؛

باب سوم: در عذاب شارب خمر و مانع زكاة ؛

باب چهارم: در عذاب خمر و بنگ و قمار و نرد و غيره ؛

باب پنجم: در صفت بهشت و دوزخ ؛

باب ششم: در بعضى چيزها كه خداى تعالى امر كرده است ؛

باب هفتم: در بعضى چيزها كه خداى تعالى نهى كرده است ؛

باب هشتم: در بيان عالم و متعلم ؛

باب نهم: در اكرام ضيف و جار و صدقة.

[فهرست كتب خطى فارسى ، منزوى: 2/1585 ؛ الذريعه: 4/444]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي أمرنا بالعلم والهداية ونهينا عن الجهل والضلالة وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطيبين الطاهرين. چنين گويد مؤلف اين رساله و محور اين مقاله ... بهاء الدين محمد بن ابراهيم الترمذى...

انجام: پس خوشا به حال آن فرزندى كه پدر و مادر ازو رضا باشد و بدا به حال آن فرزندى كه پدر و مادر ازو نارضا باشند واللّه‏ اعلم بالصواب.

595 ، رساله دوم مجموعه «2رـ 6ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، نشانيها شنگرف.

5 برگ ، سطور چليپايى ، 5/21×34 سم.

تنبيه المخلصين ، سيد محمد على حسينى علويجه اصفهانى

عليه‏السلام تبصرة الصائمين

170. التنبيهات العلية على وظائف الصلاة القلبية (عرفان ـ عربى)

از: زين الدين بن على عاملى (م 965ق)

(166)

از آنجا كه شهيد اوّل الفيه را در بيان و اجبات نماز و نفليه را در بيان مستحبات آن نگاشته بود ، شهيد ثانى رساله حاضر را در تكميل آن دو رساله ، در بيان اسرار نماز ساخته و تأليف آن را در روز شنبه 9 ذيحجه 951 به پايان رسانده است. اين رساله شامل يك مقدمه در تحقيق معنى قلب و حضور قلب و سه فصل: 1 ـ مقدمات 2 ـ مقارنات 3 ـ منافيات و يك خاتمه در دو بحث مى‏باشد و بارها به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/135؛ الذريعه: 4/452؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 219]

آغاز: الحمد للّه‏ المطلع من اختاره من عباده الأبرار على خفايا الأسرار و مودع قلوب أصفيائه من لطائف المعارف.

انجام: سنة احدى وخمسين وتسعمائة حامداً مستغفراً من ذنبه حسبنا اللّه‏ و نعم الوكيل.

331 ، نسخ ، معين بن حسين رشتى ، صفر 1088ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ودر برخى موارد نسخه بدلها ذكر شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، واقف: احمد طاهرى 10/3/1349 ، ثبت: 4971.

69 برگ ، 15 سطر ، 12×5/18 سم.

171. تنزيه الأنبياء والأئمة (كلام ـ عربى)

از: شريف مرتضى على بن حسين موسوى بغدادى (م 436ق)

در اثبات عصمت پيامبران و امامان شيعه و احتجاج با مخالفين و توضيح آيات و آثار وارده در اين باب است با عناوين «مسألة ـ الجواب».

[التراث العربى: 2/136]

آغاز: الحمد للّه‏ كما هو أهله حقه ومستحقه وصلى اللّه‏ على خيرته من خلقه وحجته على عباده محمد صلى اللّه‏ عليه وآله الأبرار... سألت أحسن اللّه‏ توفيقك املاء كتاب في تنزيه الأنبياء والائمة عليهم السلام.

انجام: وتفضّل بالتاييد والمعونة فهو المسئول لذلك والمأمول لكلّ فضل و خير قرباً من

(167)

ثوابه وبعداً من عقابه والحمد للّه‏ رب العالمين وصلى اللّه‏ على سيدنا محمد والنبي وآله الطاهرين.

681 ، رساله دوم مجموعه «128پ ـ 218پ» ، نستعليق ، صالح بن عبد الكريم بحرانى ، 19 شعبان 1046ق ، در محروسه نعيم از نقاط بحرين ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

91 برگ ، 17 سطر ، 12×19 سم.

172. تنقيح المقاصد الاُصولية في شرح ملخص الفوائد الحائرية(اصول فقه ـ عربى)

از: محمد حسن بن محمد معصوم قزوينى حائرى (م 1240ق)

شرح مزجى مختصرى است بر رساله ملخص الفوائد السنية ومنتخب الفرائد الحسينية از خود مؤلف ، كه در ترتيب و تلخيص فوائد حائريه قديمه و جديده وحيد بهبهانى نگاشته بود.[التراث العربى: 2/140؛ الذريعه: 4/465]

401 ، نستعليق ، محمد باقر ، ذى قعده 1217ق ، از المقصد الثانى في النواهى فائده 1 تا 54 را شامل است ، آغاز: في النواهي هو طلب ترك الفعل بقول من العالي على سبيل الاستعلاء و يدخل فيه التحريم... الفائدة الأولى لاريب في توقّف بقاء نوع الانسان على محافظة النفوس والفروج ؛ انجام: والاهتمام في تهذيبه وتصحيحه بالقدر المقدور والنهج الميسور... ان يجعله ذخراً ليوم لايسأل حميم حميما ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج مشكى ، با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 76 ص 74 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 14/11/1339 ، ثبت: 2916.

228 برگ ، 19 سطر ، 5/15×21 سم.

173. التوحيد (حديث شيعه ـ عربى)

از: محمد بن على ابن بابويه قمى (م 381ق)

احاديث مرويه از ائمه اطهار عليهم السلام را در توحيد و صفت ثبوتى و سلبى

(168)

پروردگار متعال در 66 باب گردآورده است. اين كتاب با تصحيح سيد هاشم حسينى تهرانى بوسيله انتشارات جامعه مدرسين قم به چاپ رسيده است. شروحى چند بر اين كتاب برشته تحرير در آمده است از جمله شرح قاضى سعيد قمى كه با تصحيح دكتر نجفقلى حبيبى به چاپ رسيده است و شرح سيد نعمت اللّه‏ جزايرى موسوم به انيس الوحيد في شرح كتاب التوحيد يا نور البراهين في بيان أخبار السادة الطاهرين.

[التراث العربى: 2/147؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 224]

آغاز: الحمد للّه‏ الواحد الأحد الذي لاشريك له الفرد الصمد الذي لاشبيه له.

انجام: قال أبو عبداللّه‏ عليه السلام لاتخاصم الا من قدضاق بما في صدره ، تمّ الكتاب.

125 ، نسخ ، مرتضى قلى بن على قلى بيك غلام ، 20 صفر 1057ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: تيماج سرخ لولادار با ترنج ، دانش پژوه: ش 326 ص 460 ، واقف: على اصغر خان يمين 2/4/1334 ، ثبت: 1677.

189 برگ ، 21 سطر ، 13×25 سم.

578 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: كلّ يوم في شأن من احداث بديع لم يكن الذي لم يلد ؛ فيكون في العزّ مشاركاً ولم يولد ، انجام: تنعّموا كثيراً في الجنّة حدّثنا أحمد بن زياد بن جعفر الهمداني رضي اللّه‏ عهنم قال حدّثني علي بن ابراهيم ؛ عناوين شنگرف و مشكى درشت ، در حاشيه تصحيح شده است.

فاقد جلد ، ثبت: 245خ.

235 برگ ، 20 سطر ، 13×5/23 سم.

(169)

174. توحيد (اثبات واجب) (عرفان ـ فارسى)

از: محمد بن محمود دهدار عيانى (م 1016ق)

رساله عرفانى مختصرى است در يك مقدمه و سه فصل و يك خاتمه كه به نام سلطان ابو سعيد غازى مرتضى نظام شاه بدين تفصيل نگاشته است:

مقدمه: در بيان شرافت انسان ؛

فصل 1 ـ توحيد به طريق اهل استدلال ؛

فصل 2 ـ در بعضى از اشارات به لسان اهل ذوق ؛

فصل 3 ـ اشارت به وحدت وجود و كثرت اطوار ؛

خاتمه: در اشارت به مبدأ و معاد.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1102؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 17/29]

آغاز: حمد و سپاس بى قياس مر خداوندى را كه در مشكوة دل انسان چراغ وليكن ليسعى قلب عبدالمؤمن برافروخت ... اما بعد اين چند كلمه‏اى است رقم زده كلك عبيد الاحرار محمد دهدار ... مقدمه و سه فصل و خاتمه.

انجام:

اگر دانى و گر هرگز ندانى

كه با حق تا ابد باقى نمانى

واللّه‏ يقول الحق ويهدى السبيل وصلى اللّه‏ على خير خلقه محمد وآله اجمعين والسلام على من التبع الهدى تمت.

616 ، رساله دوم مجموعه «34پ ـ 42ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1236ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

9 برگ ، 15 سطر ، 5/17×5/21 سم.

175. التوحيد (حديث شيعه ، عقايد ـ عربى)

از: مفضل بن عمر جعفى (قرن 2ق)

املاء امام جعفر صادق عليه السلام در چهار مجلس بر مفضّل بن عمر جعفى كوفى است ، شامل اسرار و عجايب آفرينش موجودات آسمان و زمين و دلائل عقلى و شواهد

(170)

آفاقى و طبيعى بر اثبات صانع و ردّ عقايد ملحدان و منكران. مضامين عالى متن حديث مورد توجّه بزرگانى همچون سيد بن طاووس و علامه مجلسى قرار گرفته است.

[التراث العربى: 2/148؛ فهرست آستان قدس رضوى: 14/163 و 5/90؛ الذريعه: 4/428؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى ، مشار: 224]

آغاز: روى محمد بن سنان قال: حدّثني المفضل بن عمر قال: كنت ذات يوم بعد العصر.

انجام: قال المفضل فانصرفت من عند مولاي بما لم ينصرف أحد بمثله تمّت الكتاب.

691 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 79پ» ، نسخ ، على اكبر بن محمد مؤمن ، پنجشنبه 5 جمادى الثانى 1127ق ، اندكى از آغاز افتاده است ، آغاز: ابن أبى العوجاء فقال لقد بلغ صاحب هذا القبر العزّ بكماله... قال المفضل فلم أملك نفسي غضبا وغيضا ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، حواشى دارد.

79 برگ ، 14 سطر ، 13×18 سم.

176. [التوسل الى المعصومين (ع)] (ادعيه شيعه ـ عربى)

از: محمد طاهر بن محمد حسين قمى (م 1098ق)

24 بيت عربى است در توسل به چهارده معصوم و عرض حاجت به درگاه خداى متعال.

آغاز:

الهى بحقّ الأبطحي محمد	شفيع خطايا الناس في العرصات
بخاتم نوع الأنبياء وصفوهم	روءف رحيم منبع البركات

انجام:

أعذني أعذني ربّ من شرّ حاسدي	أعذني من الشيطان ذى الهمزات
أقمني أقمني في مقام طاعة	أعنّي على الطاعات والقربات

598 ، رساله سوم مجموعه «114پ ـ 115پ» ، نسخ معرب ،

(171)

بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، صفحات مجدول مذهب.

2 برگ ، 11 سطر ، 5/11×5/17 سم.

177. تولا و تبرا (حب و بغض) (عقائد ـ فارسى)

از: خواجه نصير الدين محمد بن محمد طوسى (م 672ق)

در مقدمه اين رساله كوتاه آمده است: نجيب الدين حسن از محمد طوسى التماس كرد كه شرحى در باب دوستى در راه خدا و دشمنى در راه خدا بنويسد ، چاره نديد از آنكه چند كلمه از سخن پيشوايان دين و معلّمان اهل يقين خصوصاً معلم وقت عبدالرحيم بن ابى منصور پادشاه ايران ، جهت آن برادر دينى ثبت كند.

آغاز: حمدله. و صلواته على سيدنا محمد و آله الطاهرين هر كه خواهد ديندار باشد او را از دو چيز چاره نبود يكى تولّا و ديگر تبرّا چنانكه فرموده اند الدين هو الحب في اللّه‏ و البغض في اللّه‏ ... و چون برادر دينى نجيب الدين حسن وفقه اللّه‏ لما يرضيه ازين ضعيف محمد طوسى التماس كرد كه در اين باب.

انجام: پس مرد مجتهد را جهد بايد كرد از آن هر چيز جز خدا است از پيش خود برگيرد تا بخودى خود برسد انشاء اللّه‏ تعالى.

279 ، نستعليق ، يد اللّه‏ كجورى نظر پاك ، 1343ق ، در تهران ، صفحات مجدول مذهب ، صفحه اول سرلوح مزدوج مذهب ، در اول نسخه مهر بيضوى به سجع «يد اللّه‏ 1328».

جلد: مقوا با روكش پلاستيكى مشكى ، عطف پارچه قرمز ، دانش پژوه: ش 158 ص 431 ، خريدارى 1/6/1342 ، ثبت: 3357.

4 برگ ، 20 سطر ، 5/13×5/21 سم.

178. تهذيب الأحكام (حديث شيعه ـ عربى)

از: محمد بن حسن طوسى (م 460ق)

يكى از كتب اربعه معتبر حديثى شيعه است كه آن را به عنوان شرح بر المقنعة استادش شيخ مفيد (413ق) نوشته است. اين كتاب در ده جلد به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/157؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/165؛ الذريعه: 4/504؛

(172)

فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 228]

آغاز: الحمد للّه‏ وليّ الحمد ومستحقه وصلواته على... ذاكرني بعض الأصدقاء.

انجام: وقد ذكرنا نحن مستوفى في فهرست كتب الشيعة فمن أراده وقف عليه. تمّ الكتاب.

82 ، نسخ ، محمد تقى بن نظر على مرام ، دهه سوم شوال 1032ق ، از كتاب المزار تا پايان مشيخه ، آغاز: كتاب المزار من كتاب التهذيب مختصر في أنساب النبي و الأئمّة عليهم السلام و زياراتهم و تواريخ ذكر مشاهدهم و الخبر الوارد في زيارة كل واحد منهم ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه وقف نامه اين نسخه و تمام كتب على كرم ساكن دار العباده ابرقو بر اولاد ذكورش ثبت شده است.

جلد: تيماج سرخ دورو ، دانش پژوه: ش 206 ص 460 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 8/7/1340 ، ثبت: 2974.

312 برگ ، 28 سطر ، 19×25 سم.

122 ، نسخ ، آقا نوراللّه‏ بن حاجى محمد باقر ابهرى جى اصفهانى ، غره رجب 1076ق ، شامل: كتاب الطلاق تا آخر مشيخه ، آغاز: كتاب الطلاق باب حكم الايلاء قال الشيخ رحمه اللّه‏ و اذا حلف الرجل باللّه‏ تعالى... روى محمد بن يعقوب عن علي بن ابراهيم عن أبيه عن ابن أبي عمير عن حماد عن الحلبي قال سألت أبا عبد اللّه‏ عليه السلام ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها ذكر شده است و با رموز در هامش صفحات وضعيت سندهاى احاديث بيان شده است ، حواشى با امضاى «م ق ر مد ظله» و «م ت ق ره» دارد ، در اول نسخه ياداشتى از محمد طاهر مبنى بر شروع تصحيح و سماع نسخه در رجب 1084ق و تملك محمد زكى بن عبد الصمد در 1135ق وجود دارد.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار ، دانش پژوه: ش 30 ص 74 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2683.

236 برگ ، 20 سطر ، 19×26 سم.

225 ، نسخ ، على بن استاد ولى بيك همدانى ، 26 ربيع الثانى

(173)

1084ق ، شامل: كتاب النكاح تا آخر مشيخه ، آغاز: كتاب النكاح باب السنة في النكاح محمد بن يعقوب عن عدّة من أصحابنا ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اوّل نسخه فايده‏اى درباره ذكر به خط محمد حسن بن محمد محسن به تاريخ غره جمادى الثانى 1262 ، در آخر نسخه تملّك فتحعلى بن گل محمد برادگاهى لنكرانى در شوال 1316.

جلد: تيماج سرخ مجدول لولا دار با ترنج ، دانش پژوه: ش 395 ص 460 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2698.

296 برگ ، 23 سطر ، 5/19×5/29 سم.

146 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1086ق ، شامل: كتاب زكات تا آخر كتاب زيارات ، آغاز: كتاب الزكوة. باب ما يجب فيه الزكوة. قال الشيخ رحمه اللّه‏ الزكاة في تسعة أشياء الذهب و الفضة و الحنطة ... ؛ انجام: جمع اللّه‏ بيني و بينك و بينهم في مستقر من رحمته انّه ولي ذلك و القادر عليه. ان شاء اللّه‏ تعالى و السلام و رحمة اللّه‏ و بركاته ... تم كتاب الزيارات من كتاب تهذيب الأحكام ... ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد ، نسخه بدلها در حاشيه ذكر شده و با امضاى «ق» حواشى دارد.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى ترنجدار ، دانش پژوه: ش 52 ص 75 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2711.

405 برگ ، 19 سطر ، 5/15×5/24 سم.

36 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1086ق ، از كتاب الزكاة تا پايان كتاب الحج ، آغاز: كتاب الزكاة. باب ما يجب فيه الزكاة قال الشيخ رحمه اللّه‏ الزكاة في تسعة أشياء الذهب و الفضة و الحنطة ؛ انجام: قال محمد بن حسن هذا الخبر موافق للعامة ولسنا به نعمل و العمل على ما قدّمناه من الأخبار. تمّ الجزء الرابع من كتاب تهذيب الأحكام و يتلوه في الجزء الخامس كتاب الزيارات ... ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، نسخه بدلها در حاشيه تذكر داده شده است ، در اول نسخه تملك محمد محسن بن محمد صادق با مهر بيضوى در 1306.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى با ترنج و سر ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 19 ص 79 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2698.

(174)

252 برگ ، 23 سطر ، 5/17×29 سم.

103 ، نسخ ، محمد على بن حاجى محمد ، ربيع الثانى 1096ق ، شامل: جهاد تا آخر مشيخه ، آغاز: الجهاد و سيرة الامام فضل الجهاد و فروضه محمد بن احمد بن يحيى عن ابى جعفر ؛ تمامى صفحات مجدول مذهب محرر ، دو صفحه اول نقش گل و بوته زرين در حاشيه و صفحه اول سرلوح مزدوج مذهب ، نسخه بدلها در حاشيه ذكر شده است ، رطوبت به نسخه آسيب جدى رسانده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 399 ص 460 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3402.

338 برگ ، 27 سطر ، 5/22×37 سم.

83 ، نسخ زيبا ، ميرزا على قمى ، 4 جمادى الاول 1103ق ، شامل: كتاب المزار تا آخر كفارات و پس از آن مشيخه ، آغاز: كتاب المزار كتاب التهذيب مختصر في ذكر أنساب النبي صلى اللّه‏ عليه و آله ؛ عناوين ونشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، مشيخه را سيد محمد مهدى بن سيد محمد جعفر در 1253ق به نسخه افزوده است ، در آخر نسخه تملك محمد مؤمن بن محمد على با مهر مربعى و يادداشت تولد عبد الرضا بن سيد حسن د رربيع الثانى 1131ق به چشم مى‏خورد ، در اول نسخه نيز چند تملك وجود دارد از قبيل: تملك طباطبايى در 1193ق و تملك ديگرى در 1128ق و تملكى به تاريخ 1161ق با مهر بيضوى به سجع: «محمد باقرالعلوم 1159».

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 393 ص 460 ، واقف: حسنعلى شاهرخى 2/4/1334 ، ثبت: 10857.

378 برگ ، 19 سطر ، 18×5/24 سم.

286 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، رجب 1107ق ، شامل: جلد اول تا آخر كتاب الصلاة و الزيادات ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ سماع دارد به تاريخ 1132ق ، در اول و آخر نسخه چند فايده درج شده از جمله: ديه كامله انسان ، معرفت رجال حديث از افادات شيخ بهايى ، تعريف حديث موثق از اربعين شيخ بهايى ، اصحاب اجماع ، اوصاف خبر واحد و.. ؛ در اول نسخه وقف از محمد

(175)

تقى بر كافه مؤمنين.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى ، ثبت: 1345.

285 برگ ، 25 سطر ، 5/18×5/32 سم.

516 ، نسخ ، محمد مؤمن بن محمد هاشم حسينى عبد العظيمى رازى ، آخر كتاب الصيام: يكشنبه 17 رجب 1110 ، از انجام افتادگى دارد ، انجام: باب النوادر محمد بن الحسن الصفار عن الحسن بن علي الكوفي ... في كثير منكم من أهل النفاق حد اللّه‏ محمد بن يحيى عن ابراهيم ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و در موارد اندكى نسخه بدلها ذكر شده است ، حواشى دارد ، برگهاى آخر نسخه كرمخورده است.

جلد: تيماج مشكى سوخت با ترنج و سرترنج ، طبله دوم افتاده است ، ثبت: 183خ.

523 برگ ، 25 سطر ، 19×30 سم.

518 ، نسخ ، محمد مؤمن بن محمد هاشم حسينى عبد العظيمى رازى ، پنجشنبه 19 جمادى الاول 1113ق ، شامل: كتاب الطلاق تا آخر كتاب الديات ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، در اول نسخه يادداشت امانت گرفتن اين نسخه به وسيله سيد حسين از سيد ابراهيم شاه عبد العظيمى ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، ثبت: 185خ.

226 برگ ، 22 سطر ، 20×27 سم.

251 ، نسخ ، محمد صالح بن عباس جولدرى از ساحل ارس ، سه شنبه 1129ق ، از آغاز كتاب تا آخر زيادات به ضميمه مشيخه ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ مقابله دارد ، با حواشى «مير محمد حسين مدّظله» ، در اوّل نسخه چند يادداشت تملّك از جمله از محمد على بن اسماعيل حسينى با مهر بيضوى.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى با ترنج زرين ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2692.

365 برگ ، 20 سطر ، 5/18×25 سم.

12 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: طهارت تا پايان

(176)

حج ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: بهذا الاسناد عن محمد بن على بن محبوب عن محمد بن الحسين عن محمد بن حماد بن زيد ... قال رسول اللّه‏ صلى اللّه‏ عليه و آله لايبولنّ أحدكم و فرجه باد للقمر يستقل به ؛ انجام: و العمل على ما قدمناه من الأخبار. تمّ الجزو الثالث من كتاب تهذيب الأحكام و الحمد للّه‏ رب العالمين ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، اندكى تصحيح دارد و علامت بلاغ در آن به چشم مى‏خورد ، در هامش برخى صفحات وضعيت سند احاديث با رموز «صح ، م ، ق ، ض ، ح ق ، كق ، ح كصح» مشخص شده است ، صفحات اوليه حواشى دارد از جمله با امضاى «م ق ر مدظله» ، در اواخر نسخه يادداشت وقف بر اولاد ذكور از ملا كرم على ابرقويى به چشم مى‏خورد.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى مجدول با ترنج و لچكى ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2673.

449 برگ ، 29 سطر ، 5/21×5/30 سم.

127 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از آغاز و انجام افتادگى دارد ، آغاز: لم يقضه لأنّ عليه وزره ان اللّه‏ عزوجل يقول انّما الصدقات للفقراء و المساكين و العاملين عليها ... باب الصلح بين الناس الحسين بن سعيد عن صفوان و فضالة عن العلا بن رزين ؛ انجام: قال الشيخ رحمه اللّه‏ و للرجل ان يطا بملك اليمين ما شاء من العدد ... عن مثنى الحناط عن حاتم عن أبي عبد اللّه‏ عليه السلام كان يقول ؛ عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغهاى متعددى دارد ، نسخه بدلها در حاشيه ذكر شده است ، در اول نسخه مهر بيضوى با سجع: «ابن محمد تقى اسماعيل الموسوى 1288» درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مصنوعى با ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 50 ص 74 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2709.

288 برگ ، 19 سطر ، 19×25 سم.

510 ، نسخ ، نعمت اللّه‏ بن حسين عاملى ، قرن 12ق ، از آغاز كتاب تا پايان جزء چهارم ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ قرائت دارد ، برگ اول و دو برگ از آخر نونويس است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى ، ثبت: 174خ.

(177)

433 برگ ، 25 سطر ، 20×5/26 سم.

(178)

تهذيب الأخلاق ، ابوعلى مسكويه احمد بن محمد رازى

عليه‏السلام طهارة الأعراق

179. تهذيب المنطق (منطق ـ عربى)

از: سعد الدين مسعود بن عمر تفتازانى (م 793ق)

متن مختصر و بسيار مشهورى است ، شامل دو بخش منطق و كلام ، بخش منطق آن جزء كتب درسى بوده ، شروح و حواشى زيادى بر آن نگاشته شده است ، تأليف اين رساله در سال 789 ق به پايان رسيده است. نسخه حاضر بخش منطق را در بردارد.

[كشف الظنون: 1/515؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/268؛ التراث العربى: 2/165]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي هدانا سواء الطريق وجعل لنا التوفيق خير رفيق... أمّا بعد فهذا غاية تهذيب الكلام في تحرير المنطق والكلام وتقريب المرام.

انجام: والتحديد أي فعل الحدق البرهان أي الطريق الى الوقوف على الحق والعلم به وهذا بالمقاصد أشبه.

660 ، رساله دوم مجموعه «105پ ـ 118ر» ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

14 برگ ، 11 سطر ، 5/12×5/19 سم.

180. تهذيب الوصول الى علم الأصول (اصول فقه ـ عربى)

از: حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 726ق)

نام كتاب تهذيب طريق الوصول الى علم الاُصول و به اختصار تهذيب الاُصول يا تهذيب الوصول نيز گفته شده است. مؤلف آن را براى فرزندش فخر المحققين (771ق) ، در چند مقصد و هر مقصد در چند فصل نوشته است. اين كتاب يكى از متون اصول فقه شيعه است ، با شرحها و حاشيه‏ها.

(179)

[فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/67؛ التراث العربى: 2/166؛ مكتبة العلامة الحلى: 109؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 230؛ الذريعه: 4/511 و 6/54 و 120 و 13/165 ـ 170]

آغاز: الحمد للّه‏ رافع درجات العارفين الى ذروة العلاء.

انجام: فليطلبه من كتاب المسمّى بنهاية الوصول فانّه بلغ الغاية و تجاوز النهاية واللّه‏ الموفق للصواب...

345 ، نستعليق ، محمد صالح بن عبد الباقى گيلانى لاهيجانى ، دهه اول جمادى الاول 1062ق ، در مدرسه شيراز ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، با حواشى به نقل از شروح تهذيب و با امضاى «جم» ، در اول نسخه تملّك اردشير بن اسماعيل در 7 جمادى الثانى 1289 با مهر مربعى.

جلد: تيماج حنايى ، دانش پژوه: ش 226 ص 460 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال 1372 ، ثبت: 1415.

83 برگ ، 14 سطر ، 11×5/17 سم.

372 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از آخر افتادگى دارد ، انجام: انّ المعترض شأنه الهدم لا الاستدلال و من حيث تحقيقه لذلك اذ ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد از جمله به امضاى «جم» ، در آغاز نسخه فوايد مختلفى درج شده از جمله سؤال و جواب فقهى درباره شرط زوجه در عقد نكاح به اينكه زوج او را از محل سكنايش به جاى ديگر نبرد ، و چند مهر كه يكى از آنها تاريخ 1071ق دارد.

جلد: تيماج مشكى مجدول گرهى ترنجدار ، دانش پژوه: ش 309 ص 460 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى ، ثبت: 2529.

170 برگ ، 9 سطر ، 10×5/16 سم.

(180)

181. ثواب الاعمال (حديث شيعه ـ عربى)

از: محمد بن على ابن بابويه قمى (م 381ق)

ثواب الاعمال و عقاب الاعمال از تأليفات مشهور شيخ صدوق است در دو جلد ، شامل اخبار وارده در بيان اعمال و كردارهايى است كه انجام و ارتكاب آنها موجب ثواب و پاداش و يا عقاب و عذاب است. اين كتاب بارها به چاپ رسيده و ترجمه‏ها و گزيده‏هاى متعدّدى دارد.

[التراث العربى: 2/175؛ فهرست آستان قدس رضوى: 14/195؛ الذريعه: 5/18]

آغاز: الحمد للّه‏ الواحد القديم الأزلي الذي لايوصف بحد ولانهاية ولاتأخذه سنة ولانوم الذي لاابتداء لكونه ولاغاية.

انجام: وقال ضعيفة خلقت من ضعف المنفق عليها معان الى يوم القمية.

704 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 66پ» ، نسخ ، امين بن مير محمد شريف رضوى حافظ قمى ، 1068ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

66 برگ ، 23 سطر ، 5/17×5/24 سم.

(181)

182. جام جهان نما (فلسفه ـ فارسى)

از: غياث الدين منصور بن محمد دشتكى (م 948ق)

رساله‏اى فلسفى است شامل دو بخش: 1 ـ اينكه مردمى چيست و راه خوشبختى دو جهان ، در چهار مجلى 2 ـ پاكيزه ساختن خوى و رفتار ، در چند مجلى و جلوات. نسخه حاضر ظاهراً قديمى ترين نسخه شناخته شده از اين كتاب است.

[الذريعه: 5/24؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/765]

آغاز:

حمد بيحد ز ازل تا به ابد

احدى را كه جز او نيست احد

منشى كه هر حرف كه از مبدأ انشاء بود بواسطه قلم اعلى بر سر لوح نمايش.

انجام: كلام بر خلاف مرام و مراد خوانند و در بديع آن را مصالبه و اعاره نامند ، قد تمّ الكلام.

301 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، اوائل محرم 967 ، عناوين شنگرف ، در چهار برگ آخر حواشى با عناوين «قوله ـ قوله» گويا حاشيه بر جام جهان نماست ، در اول نسخه وقف نامه شاه عباس در غره ذيقعده 1037 كه اين كتاب را به ضميمه 119 جلد ديگر به آستانه حضرت عبد العظيم و مدرسه آستانه وقف نموده است در آخر وقف نامه مهر كروى است به سجع: «افوض امرى الى اللّه‏ رفيع الدين محمد الحسينى الموسوى».

جلد: تيماج حنايى مجدول ، دانش پژوه: ش 299 ص 431 ، واقف: شاه عباس صفوى ذيقعده1037 ، ثبت: 827.

(182)

111 برگ ، 16 سطر ، 5/10×20 سم.

183. جامع الأخبار (معارج اليقين ، معارج التقى)(حديث شيعه ـ عربى)

از: شمس الدين محمد بن محمد شعيرى (قرن 6ق)

گزيده‏اى است از اخبار وارده در بيان توحيد ، عدل ، نبوت ، امامت و فضايل و مناقب حضرات معصومين و ثواب زيارت ايشان و اخلاق و آداب و سنن اسلامى ، بدون ذكر سند ، در 132 فصل. نسخه‏هاى موجود از كتاب در برخى موارد با هم متفاوتند و درباره مؤلف آن نيز نظرات مختلفى مطرح شده است. اين كتاب بارها به چاپ رسيده و ترجمه فارسى نيز دارد.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/199؛ الذريعه: 5/32 ـ 35؛ التراث العربى: 2/178؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 28/267]

آغاز: الحمد للّه‏ الأوّل بلا أوّل كان قبله والآخر بلا آخر يكون بعده.

انجام: متكاثراً لاينقضى عدده ولاينقطع مدده انشاء اللّه‏ ان يجعل ذلك خالصاً لوجهه ولمرضاته والعمل بما فيه حسبنا اللّه‏ ونعم الوكيل.

489 ، نسخ ، محمد مقيم بن صفى قزوينى ، جمعه 9 ربيع الثانى 1080ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها ذكر شده است.

جلد: تيماج سرخ مجدول با ترنج و سرترنج و لچكى ، واقف: سيد ابو الفتوح علوى خلخالى ، ثبت: 3678.

147 برگ ، 18 سطر ، 13×5/24 سم.

184. جامع الشتات (فقه اماميه ـ فارسى)

از: ميرزا ابو القاسم بن حسن گيلانى قمى (م 1231ق)

پاسخهاى ميرازى قمى به سؤالات فقهى و غير فقهى است كه در اين مجموعه گردآورى شد است ، برخى از پاسخها مختصر و فتوايى است و برخى ديگر به تفصيل و استدلالى برگزار شده است.

(183)

[فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 2/1496؛ الذريعه: 5/59؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 19/398]

آغاز: سؤال: هرگاه زنى مستحاضه كثيره غسل كرد از براى نماز و قبل از اينكه شروع كند در نماز.

انجام: و هرگاه از بيّنه عاجز بماند بيش از قسمى بر او ندارد كه او را قسم بدهد.

519 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، 18 ذى حجه 1235ق ، دو صفحه اول مجدول محرر مذهب و شنگرف ، عناوين شنگرف ، در اول نسخه تملّك محمد تقى كرمانى در 1238ق ، اين نسخه حسب الحكم سپهدار يوسف خان كتابت شده است.

جلد: تيماج فرسوده ، طبله اول افتاده است ، ثبت: 186خ.

439 برگ ، 25 سطر ، 5/20×30 سم.

185. جامع عباسى (فقه اماميه ـ فارسى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

فقه فتوايى فارسى است شامل مسائل مورد احتياج باعباراتى روان كه به دستور شاه عباس صفوى تأليف شده است. اين كتاب بنابر تقسيم مؤلف شامل بيست باب بوده كه او موفق به نوشتن تنها پنج باب طهارت ، نماز ، زكات ، روزه و حج گشت و پس از وفاتش شاگردش نظام الدين محمد ساوجى در 1032 ق آن را به پايان رساند. جامع عباسى بارها به چاپ رسيده و حواشى بسيارى بر آن نگاشته‏اند.

[الذريعه: 5/62؛ فهرستواره فقه ، دانش پژوه: 40؛ مقدمه‏اى بر فقه شيعه: 222 و 382؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 13/256]

آغاز: حمدله. والصلاة والسلام على خاتم النبيين وسيد المرسلين... اما بعد چون همگى همت عالى رتبت بندگان همايون اشرف ارفع اقدس اعلى.

155 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها

(184)

شنگرف ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 211 ص 431 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 5/3/1338 ، ثبت: 2424.

154 برگ ، 18 سطر ، 5/17×5/23 سم.

186. جامع الفوائد في شرح خطبة القواعد (متفرقه ـ عربى)

از: فخر المحققين محمد بن حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 771ق)

شرحى است با عناوين «قوله ـ اقول» بر خطبه كتاب قواعد الأحكام علامه حلى.

[فهرست كتب خطى آستانقدس رضوى: 21/319؛ التراث العربى: 2/192]

آغاز: حمدله. والصلوة... أمّا بعد فقد سألني أجلّ الخلان وأفضل الاخوان ان أملى عليه شرح خطبة القواعد تصنيف والدي.

619 ، رساله دوم مجموعه «202پ ـ 209پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، انجام ناتمام ، انجام: يوم الغدير وهو اليوم الثاني عشر من ذى الحجة ونقل الشيخ فيه الاجماع وغسل يوم المباهلة وهو.

8 برگ ، 33 سطر ، 5/19×5/28 سم.

187. جامع المقاصد في شرح القواعد (فقه اماميه ـ عربى)

از: نور الدين على بن حسين بن عبد العالى عاملى كركى (م 940ق)

شرح استدلالى مبسوطى است با عناوين «قوله» بر قواعد الأحكام علامه حلى. اين شرح از ابتداى طهارت تا انتهاى «تفويض البضع» از كتاب النكاح در هفت جلد نگاشته شده و مؤلف در روز شنبه 18 جمادى الاول 935 از نگارش جلد اخير آن فراغت يافته است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/325؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 245؛ التراث العربى: 2/196]

آغاز: الحمد للّه‏ العلي الكبير الحكيم الخبير العليم القدير الذي خلق الخلق بقدرته وميّز ذوى العقول من بريّته بمعرفته.

(185)

565 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از انجام افتادگى دارد ، انجام: جمع فيهما خطبة العيد وخطبة الجمعة وقريب منها رواية سلمة عن الصادق (ع) لابن ؛ عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، ثبت: 232خ.

240 برگ ، 23 سطر ، 15×5/21 سم.

188. الجانب الغربي في حلّ مشكلات الشيخ محيى الدين العربي(عرفان ـ فارسى)

از: شيخ مكى خاكى ابوالفتوح محمد بن مظفر الدين محمد (م 926ق)

به نام سليم شاه يكم فرزند با يزيد خان عثمانى ، در شوال 924 ، در دو باب به انجام رسانده است:

باب اول: در بيان اشكالات و اعتراضاتى كه علماى قشرى بر شيخ محيى الدين كرده‏اند ؛

باب دوم: در پاسخ آن خرده گريهاى و برخى از مناقب شيخ ، و برخى از مشايخ او و سلسله او.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1111]

آغاز: ربنا اتمم لنا نورنا واغفر لنا ذنوبنا وصلى اللّه‏ على سيدنا محمد وآله وصحبه اجمعين. اساس توحيد بى التباس محمل انفاس وثناى وحدت بناى تفريد.

انجام: فان فوق كل ذى علم عليم واللّه‏ الهادى الى صراط مستقيم و چون اين وصيت را قبول فرمودى و به موجب او عمل نمودى اين فقير عاصى الخايف را به ثناى جميل ياد فرمائيد.

616 ، رساله دهم مجموعه «134پ ـ 206پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

73 برگ ، 14 سطر ، 5/17×5/21 سم.

189. جاويدان خرد (الحكمة الخالدة) (اخلاق ـ عربى)

از: ابوعلى مسكويه احمد بن محمد رازى (م 421ق)

(186)

كتابى اخلاقى است بر پايه «جاويدان خرد» منسوب به هوشنگ پيشدادى. حسن بن سهل آن را به عربى ترجمه كرده و ابو على مسكويه آن را به اتمام رسانيده است. اين اثر كه به نام آداب العرب والفرس نيز شهرت دارد ، در حكمتها و اندرزهاى ايرانيان ، هنديان ، يونانيان و تازيان است. مسكويه نام باستانى اثر را تغيير نداده است. متن عربى كتاب و ترجمه‏هاى كهن فارسى آن تا كنون چند بار منتشر شده است.

[الذريعه: 5/78؛ فهرست الفبايى آستان قدس رضوى: 162؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامى: 6/58]

آغاز: قال أبو علي أحمد بن محمد بن مسكوية بعد حمد اللّه‏ والثناء عليه بما هو أهله... انّي كنت قرأت في الحداثة كتاباً لأبي عثمان الجاحظ يعرف باستطالة الفهم يذكر فيه كتاباً يعرف بجاويدان خرد ويحكى كلمات... فرأيت ان أنسخ هذه الوصية على جهتها ثم ألحق به ما أجده من الواصايا وآداب الأمم الأربعة أعني الفرس والهند والعرب والروم.

انجام: ولم يتعظ بالقليل لم ينفعه الكثير وفيما أوردناه غنى وكفاية وبلاغ لمن أراد الانتفاع به وفي أكثر منه مشغله للمتحفظ المستفيد منه ان شاء تعالى ، تمت.

679 ، رساله سوم مجموعه «170پ ـ 178پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

9 برگ ، 15 سطر ، 5/13×5/19 سم.

جبر و اختيار ، محمد باقر همدانى شيخى

عليه‏السلام بيان سرّ اختيار

190. جسم اصلى و جسم عرضى (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

مؤلف گويد: «چونكه با يكى از صاحبان خود گفت و گويى در خصوص جسم اصلى و جسم عرضى انسان اتفاق افتاد وفى الجمله اختلافى در ما بين بود نباشد كه خدمت سركار آقا روحنا فداه عرض شود... مسأله را بآن طورى كه از بركت ايشان فهميده‏ام مى‏نويسم كه به عرض ايشان برسانم تا آنكه جرح و تعديل فرمايند». تأليف اين رساله در

(187)

محرم 1271 به پايان رسيده است.

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام على محمد وآله وشيعته اجمعين ولعنة اللّه‏ على اعدائه ابد الابدين چون كه با يكى از صاحبان خود گفت و گويى در خصوص جسم اصلى و جسم عرضى انسان اتفاق افتاد.

انجام: امامت و ولايت است و سركار آقا روحنا له الفداء در درس‏ها و نوشتجات خود بسيار بسيار بدان فرموده اند اين معنى را وصلى اللّه‏ ... اين بود مختصرى از آن چه فهميده بودم به بركت اولياء كرام عليهم السلام.

602 ، رساله چهارم مجموعه «21پ ـ 31پ» ، نسخ ، محمد بن احمد مازندرانى ، 1298ق ، علامت بلاغ دارد.

11 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

191. الجعفرية (فقه اماميه ـ عربى)

از: نور الدين على بن حسين بن عبد العالى عاملى كركى (م 940ق)

فقه فتوايى مختصر و مشهورى است شامل مقدمه و خاتمه و چهار باب در واجبات و مستحبات نماز به اين شرح:

مقدمه: در معنى صلات ؛

باب اول: در طهارت ؛

باب دوم: در باقى مقدمات نماز ؛

باب سوم: در افعال نماز ؛

باب چهارم: در توابع ؛

خاتمه: در باقى نمازها.

مؤلف اين رساله را در مشهد مقدّس رضوى به تاريخ پنج شنبه دهم جمادى الثانى 917 به پايان رسانيد. شروح ، حواشى و ترجمه‏هاى متعدّدى بر اين متن نگاشته شده است.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 250؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/352؛ التراث العربى: 2/204]

(188)

آغاز: الحمد للّه‏ الولي الحميد المبدى‏ء المعيد الفعال لما يريد الذي شرع لعباده الصلوة وسيلة الى الفوز بجزيل الثواب فضّلها على جميع أعمال البدنية.

انجام: وصلوة الأعرابي فانّها أربع وليكن هذا آخرما أوردناه في هذه الرسالة والحمد للّه‏ الذي وفقنا لاتمامها.

606 ، رساله اول مجموعه «2پ ـ 42پ» ، نسخ ، رجب على ، 1071ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به امضاى «ع ل» دارد ، تاريخ ختم تأليف در اين نسخه 21 شعبان 922 در مشهد رضوى ثبت شده است ، در اول نسخه فايده‏اى درباره شهرت و استحباب عيادت مريض درج شده است.

41 برگ ، 18 سطر ، 5/14×5/23 سم.

192. جلاء العيون (تاريخ معصومين ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

زندگى نامه چهارده معصوم عليهم السلام است در يك مقدمه و 14 باب و فصلهايى ، كه در محرم 1089ق به نام شاه سليمان صفوى تأليف شده است.

[كتابشناسى مجلسى: 202؛ الذريعه: 5/124؛ فهرستواره كتابهاى فارسى منزوى: 3/1605]

آغاز: ستايش بى مثل و انباز سزاوار خداوند بى نيازيست كه تذكره مصايب و استماع نوايب.

انجام: و دين حق براى من خالص باشد. به اين جا ختم كردم صفات اين عجاله كثير الفايده را و از حق تعالى اميدوارم كه در روز جزا وسيله نجات معصيت اين غريق بحر خطا گردد.

307 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از شرح حال امام حسين (ع) تا شرح حال امام زمان (عج) ، آغاز: باب پنجم... در بيان ولادت و شهادت حضرت سيد شهداء و خامس آل عبا... فصل اول در بيان ولادت با سعادت ؛ انجام: باب چهاردهم در بيان ولادت... صاحب الزمان... گفتم نرجس نام دارم گفت اين نام ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ،

(189)

در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه تملّكى به تاريخ 1227ق با مهر بيضوى به سجع: «عبده الراجى محمد امين بن محمد شريف 1228» و چند بيت فارسى ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 237 ص 431 ، ثبت: 1006.

300 برگ ، 20 سطر ، 5/11×19 سم.

106 ، نستعليق ، محمد على بن جعفر بن ابراهيم بن هاشم حسينى ، پنجشنبه 4 رمضان المبارك 1230ق ، صفحه آغاز نسخه افتاده است ، آغاز: ساختن بر بلا و محن اهل بيت رسالت كه از معصيبتهاى جميع مقربان بارگاه احديت عظيم تر است ... و آن را به جلاء العيون مسمى گردانيم و بر مقدمه و چهارده باب به عدد مقربان رب الارباب مرتب ساختم ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج سوخت ، دانش پژوه: ش 118 ص 431 ، ثبت: 1001.

346 برگ ، 19 سطر ، 5/20×5/32 سم.

28 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، شعبان 1232ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى ترنجدار ، دانش پژوه: ش 28 ص 67 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2679.

316 برگ ، 17 سطر ، 17×5/27 سم.

206 ، نستعليق ، سيد حسن بن محمد مجيد حسينى ، 2 ربيع الثانى 1266ق ، تمامى صفحات مجدول شنگرف ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در آخر نسخه يادداشتهاى تايخ تولد و وفات در بين سالهاى 1230 تا 1317ق و در اول نسخه وقفنامه مفصّلى است از سيد مجيد در 1266ق.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2666.

332 برگ ، 21 سطر ، 22×30 سم.

199 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از آغاز و انجام افتادگى

(190)

دارد ، آغاز: و ديروز با زنان اكابر قبيله بنى قينقاع رفته است اگر در اين جا توقف بنمايد مشمول عنايت و كرامت ما خواهد بود ؛ انجام: باب دوازدهم در بيان تاريخ احوال نونهال حديقه مصطفوى و گل بوستان مرتضوى امام دهم حضرت امام على النقى عليه السلام است. فصل اول در بيان تاريخ ولادت و نسب و اسم و لقب ... فصل دوم در بيان تاريخ شهادت ... مى‏دانند احكام دين خدا را حضرت موسى عليه السلام پيغمبر خدا بود ؛ عناوين ونشانيها شنگرف.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج و سرترنج ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2655.

268 برگ ، 23 سطر ، 22×33 سم.

517 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: اوست و هر كس پنجاه... باب اول در بيان ولادت و وفات اشرف كاينات... محمد مصطفى (ص) ، انجام: باب چهاردهم در بيان ولادت... صاحب الامر و الزمان... اى دو ملك برگرديد او را ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، ثبت: 184خ.

336 برگ ، 23 سطر ، 5/19×29 سم.

193. جمال الصالحين (آداب ـ فارسى)

از: حسن بن عبد الرزاق لاهيجى (م 1121ق)

آداب ، ادعيه و اعمال عبادى در يك مقدمه و دوازده بابِ شامل فصول است.

مقدمه: در ترغيب به طاعت ؛

باب اول: فضل علم و اخلاق نيكو ؛

باب دوم: پاكيزگى ؛

باب سوم: فضل نماز و دعاهاى آن ؛

باب چهارم: ذكر و دعا ؛

باب پنجم: عادات ؛

(191)

باب ششم: حقوق عيال ؛

باب هفتم: روزه ؛

باب هشتم: اعمال ماهها و روزها ؛

باب نهم: زناشويى ؛

باب دهم: آداب سفر ؛

باب يازدهم: حج و عمره ؛

باب دوازدهم: آداب مردگان ؛

خاتمه: در پند و اندرز.

اين كتاب به چاپ رسيده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1589؛ الذريعه: 5/129]

آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين حق حمده وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين خير خلقه اما بعد چنين گويد احوج عباد اللّه‏ الى فضل ربه.

انجام: هر كس يكى از اولياى ما را به كلمه‏اى اعانت كند در آن روز بى حساب بهشت رود.

287 ، نسخ ، ادعيه معرب ، بدون نام كاتب ، 4 ربيع الثانى 1236ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: گالينگور مشكى ، عطف و گوشه پارچه آبى ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 115خ.

257 برگ ، 18 سطر ، 5/17×23 سم.

194. جُنگ (متفرقه ـ فارسى)

جنگى است شامل مطالب متفرقه به نظم و نثر از جمله اشعارى از مير محمد عظيم خان و حسين بيگ و رساله دانيال نبى (ع) در احكام نجوم كه گويند حضرت على (ع) آن را به عربى ترجمه نموده و نسخه حاضر شرح فارسى آن را در بردارد موسوم به اول الملازيم (نك: فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/3078) ، شكيات نماز ، اشعار نظامى و على جعفر بيگ و حافظ و عطار.

(192)

آغاز: بدانكه سال بر دو نوع است شمسى و قمرى قمر دوازده ماه است.

انجام:

در عدد گر دو تن يكسان بود

هر كه كم سال است غالب آن بود

500 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13 و 14.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، ثبت: 10860.

140 برگ ، 13 سطر ، 5/11×5/17 سم.

195. جنگ (ادب ـ فارسى)

بياضى است شامل مطالب متفرقه به نظم و نثر ، از جمله اشعارى از حيدر كرمانى ، نسيمى ، قصاب ، شمس ، جامى ، سعدى ، ميرزا محمد نداف ، محتشم ، شاه نعمت اللّه‏ ولى و ديگران كه در موضوعات گوناگون جمع آورى شده است ، در پايان رساله مناجات و نصايح خواجه عبداللّه‏ انصارى درج شده است.

آغاز:

سين و لام من بر تو اى حريف دوزخى	دوزخى كى مى‏تواند شد حريف يشمخى...
سلام من بتو باد اى حريف زشت لجوج	عبث به معركه رزم كرده‏اى تو خروج

593 ، شكسته نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13 و 14 ، نسخه از انجام افتادگى دارد ، انجام: دانى كه محقق كى حقرا يكتا شود آنگاه كه سه چيز در وى پيدا شود بهره حق از بهره.

جلد: مقوا با روكش كاغذى مشكى ، عطف و گوشه تيماج قهوه‏اى.

174 برگ ، سطور چليپايى ، 5/11×22 سم.

196. جنگ اشعار (شعر ـ فارسى)

بياضى است شامل اشعار مختلف از شعراى پارسى‏سراى ، همچون : غزليات سعدى ، مثنوى آذر بامطلع:

(193)

بشنويد اى مشعر آزادگان

اين حكايت از دل كف دادگان

(نك: فهرست مشترك پاكستان: 7/87؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى: 4/3116) و مثنوى ساده دل يا حمار نامه از سليم تهرانى با مطلع:

ساده دلى را ز پى راه دور

گشت خرى چون خر عيسى ضرور

(نك: فهرست مشترك پاكستان: 7/864 و 9/1882 ؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى: 4/2856).

آغاز:

شب فراق كه داند كه تا سحر چند است	مگر كسى كه بزنجير عشق در بند است
قسم بجان تو خوردن طريق عزّت نيست	بخاك پاى تو سوگند كه آنهم عظيم سوگند است

انجام:

اين گفت و بسوى خانه برگشت

وان مرغ به آشيانه برگشت

388 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، يكشنبه 10 شوال 1259ق ، عناوين شنگرف ، كاتب اين نسخه را حسب الامر ميرزا على محمد بن ميرزا اسماعيل مستوفى كتابت نموده است ، بهاى نسخه در ابتداى آن 250 ريال ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى با روكش پارچه ترمه ، دانش پژوه: ش 366 ص 431 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3318.

117 برگ ، 10 سطر چليپايى ، 5/7×5/14 سم.

197. جُنگ منبرى (متفرقه ـ عربى و فارسى)

مطالب و فوايد پراكنده‏اى است كه بيشتر اهل منبر و خطيبان را بكار مى‏آيد ، برگرفته از مقتل ابى مخنف و منتخب طريحى و... ، شامل احاديث ، حكايات و نكات تفسيرى و ادبى و تاريخى از جمله در معنى اسم سيّد و در معنى ثاراللّه‏ و...

آغاز: فيما يتعلّق بما وقع في حلب على ما نقل جمع من الكتاب الكبير لأبي مخنف فنقلوا عنه انّه لما جرد بموصل ثلاثون الف سيف.

(194)

انجام: و اين شهربانو كه در كربلا بود و اسير شد دايه سيد سجاد بود.

356 ، تحريرى ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، خريدارى شده از كتابخانه يداللّه‏ نظر پاك كجورى در 10/1/1326.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 105 ص 431 ، ثبت: 996.

184 برگ ، 19 سطر ، 11×5/17 سم.

198. جنگ نظم و نثر (كشكول ـ عربى و فارسى)

مجموعه‏اى است شامل اشعار مختلف و احاديث مرويه از ائمه اطهار عليهم السلام ، برخى از عناوين موجود در جُنگ چنين است:

ـ قصيده عينيه در رثاى سيد الشهداء(ع) با مطلع:

طُف بالطفوف وجد بسكب المدمع

وابد الحنين بحرقة وتوجع

ترجمه فارسى ابيات زير نويس شده است.

ـ قصيده در رثاى سيد الشهداء (ع) با مطلع:

يا عين ما سفحت غروب دماك

الا بما الهمت حبّ دماك ؛

ـ قصيده رائيه با مطلع:

ذهب الصبا وتصرّم العمر

ودنى الرحيل وقوض السفر ؛

ـ قصيده بانت سعاد ، كعب بن زهير بن ابى سلمى مزنى (قرن1)

(نك: التراث العربى: 4/265) ؛

ـ ترجمه حديث امام زين العابدين(ع) درباره حقوق ؛

ـ قصيده‏اى با مطلع:

أمن المعرف مكة فمقامها

بذخت على شمّ الرعان اكامها ؛

ـ اشعارى با عنوان «من المحرر عليه الرحمة» وبا مطلع:

لاتلومون أيّها الأقوام

اسمعوا القول من ذوى الأفهام ؛

ـ خطبه شقشقيه ، منسوب به امام على(ع) ؛

(195)

ـ مائة كلمة ، جاحظ ؛

ـ قصيده عينيه ، سيد اسماعيل حميرى ، با ترجمه فارسى زير نويس ؛

ـ قصيده تائيه با مطلع:

تجاوبن بالأرنان والزفرات

نوائح أعجم اللفظ والنطقات ؛

ـ ترجمه قصيده ساكب العبرات ، متن و ترجمه از قوام الدين محمد بن محمد مهدى سيفى قزوينى (حدود 1150ق) با آغاز:

خليلي شفا الحبيب بالحسرات

وقوموا باسعادي على الزفرات

دوستان در مصيبت امام حسين(ع) جيب گريبان چاك نماييد ...

دوستان چاك نماييد چو گل جيب و كنار

اشك از ديده بباريد چو باران بهار

662 ، رساله دوم مجموعه «44پ ـ 89پ» ، نستعليق ، ميرزا محمد بن ملا محمد على ، جمعه 16 صفر 1254ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، حاشيه‏نويسى دارد.

46 برگ ، سطور مختلف ، 5/15×21 سم.

جنگنامه ، فارغ گيلانى رودسرى

عليه‏السلام فارغ نامه

199. جنة الأمان الواقية وجنة الايمان الباقية (مصباح الكفعمى) (ادعيه شيعه ـ عربى)

از: تقى الدين ابراهيم بن على كفعمى (م 925ق)

كتاب مشهور و جامعى است در ادعيه شيعى ، شامل پنجاه فصل در اعمال ، ادعيه ، احراز ، مناجات و خواص اسماء الحسنى ، برگرفته از منابع و كتب مورد اعتماد كفعمى در فنّ دعا و حديث كه در پايان به نام آنها تصريح نموده است. برخى از عناوين فصول كتاب: 1 ـ في وصية الميّت وما يتعلق به ؛ 10 ـ في تعقيب صلاة العشاء ؛ 50 ـ في آداب الداعى.

تأليف كتاب در روز سه شنبه 27 ذيقعده 895 به اتمام رسيده و بارها چاپ شده است. مؤلف تلخيصى از آن نموده بنام الجنّة الواقية والجنّة الباقية كه به چاپ رسيده است.

(196)

[الذريعه: 5/156 و 21/116؛ التراث العربى: 2/215؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 254؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 15/456]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل الدعاء سلّماًيرتقى به أعلى مراتب المكارم ووسيلة الى اقتناء غرر المحامد ودرر المراحم.

انجام: والصلوة على محمد أشرف الأوّلين والآخرين وآله الطيبين الطاهرين.

520 ، نسخ معرب ، محمد تقى بن رجبعلى ، يكشنبه 16 ذى حجه 1076ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، در اول نسخه تملّك محمد اسحاق و محمد طالب بن ابراهيم درج شده است ، و نيز دوبار كلمه يا كبيكج.

جلد: تيماج سرخ دورو با ترنج و سرترنج ، ثبت: 187خ.

262 برگ ، 23 سطر ، 19×5/30 سم.

284 ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، تمامى صفحات مجدول مذهب ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، بهاى نسخه در ابتداى آن 600ريال ثبت شده است.

جلد: تيماج مشكى دورو ، درون جلد قهوه‏اى ، دانش پژوه: ش 176 ص 460 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3376.

489 برگ ، 18 سطر ، 5/13×25 سم.

200. جواب سؤالات آخوند ملا على خراسانى (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

پاسخ به سؤالات آخوند ملا على خراسانى است كه درباره مسايل ذيل پرسيده بود: 1 ـ موافقت نفس با مشيت اللّه‏ 2 ـ امر رجعت 3 ـ امر ملائكه و تصرّف ايشان. تأليف اين رساله در شب سه شنبه 8 ذيقعده 1284 در همدان به پايان رسيده است.

آغاز: الحمد للّه‏ وصلوته على من اصطفى ولعنته على من أضلّه فغوى أمّا بعد فاعلم يا أخي وقرّة عيني ومن بولائه اعتمادي وبصالح دعائه استنادي ... ان الدنيا دار مرور فوسع صدرك في مدارتها بمرورها.

(197)

انجام: لا يؤثر في المغرم ويؤثر في غيره وننزّل من القرآن ما هو شفاء ورحمة للمؤمنين ولا يزيد الظالمين الاخسارا وهذا القدر من البيان كاف لك ان شاء اللّه‏ تعالى وقدتم.

602 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 8ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، علامت بلاغ دارد.

8 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

201. جواب سؤالات آقا سيد محمد شاهرودى (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

نسخه‏اى ديگر از اين رساله در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى به شماره 1336 (رساله شانزدهم مجموعه) موجود است.

آغاز: الحمد للّه‏ وسلام على عباده الذين اصطفى قال السيد السند والمولى المعتمد ... لازال كاسمه محمد بعد البسملة ربنا لا تؤاخذنا ان نسينا ... عرض بنده عاصى باستان ملايك پاسبان آن است كه چند سوالى است.

انجام: از حاملين و حافظين و در ميان اين محدود قليل به آسانى خارج و داخل را معلوم كنيد به ضروريّات والسلام على من اتبع الهدى ربنا لا تزغ قلوبنا ... ولعنة اللّه‏ على اعدائه وقد فرغت منها عصر يوم السبت ...

602 ، رساله پنجم مجموعه «32پ ـ 37پ» ، نسخ ، محمد بن احمد مازندرانى ، 1298ق.

6 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

202. جواب سؤالات آقا سيد محمد كاشانى (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: ميرزا محمد على (قرن 13ق)

جواب سؤالات سيد محمد كاشانى است كه آقا ميرزا على محمد به اشاره بندگان اجل اكرم نوشت و به نظر ايشان رسيده و پند خاطر مبارك گرديده است ، ظاهرا مراد از

(198)

بندگان اجل اكرم محمد كريم خان كرمانى شيخى باشد؟

آغاز: الحمد للّه‏ وسلام على عباده الذين اصطفى وبعد اگر چه عبارت سؤال مفصل ذكر شده و مختلف چرا كه بعضى از آن‏ها در اثبات لزوم وجود حجّتى است در زمين از جانب خدا.

انجام: وحديث شريف منافاتى با آيه مباركه ندارد و چون به واسطه كثرت مشاغل فرصت تفصيل نبود تكلاناً على مهمك الشريف به همين مختصر اكتفا نمود و صلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين ولعنة اللّه‏ على اعدائهم اجمعين.

601 ، رساله سوم مجموعه «256پ ـ 260پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 10 ربيع الاول 1295ق.

5 برگ ، 16 سطر ، 5/10×5/17 سم.

203. جواب سؤالات حاج سيد جواد شيرازى (فقه اماميه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

نسخه‏اى ديگر از اين رساله در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى به شماره 1336 (رساله ششم مجموعه) موجود است.

آغاز: احمد للّه‏ وسلام على الذين اصطفى ولعنة لمن سلك سبيل الردى وبعد چون خداوند عالم جل شانه مشايخ ما را از ميان عالميان برگزيد... سؤال مسأله اول هر گاه دو نفر مسموم در دوائى كه علاج سم به آن شود.

انجام: نماز و روزه را قبل از غسل جمعه بايد قضا كند و بعد از غسل جمعه قضايى بر او نيست و السلام على من اتبع الهدى.

602 ، رساله شانزدهم مجموعه «165ر ـ 173پ» ، نسخ ، احمد بن ابى القاسم مازندرانى ، 1298ق.

9 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

204. جواب سؤالات ميرزا اسحاق خان (عقائد شيخيه ـ فارسى)

پاسخ به سؤالات ميرزاسحاق خان است با عناوين «قال سلمه اللّه‏ ـ اقول» در

(199)

موضوعات مذهبى ، نويسنده پاسخ‏ها يكى از مشايخ شيخيه است (احتمالاً محمد كريم خان كرمانى؟).

آغاز: الحمد للّه‏ الذي هدانا للاسلام ووفقنا بالوصول الى دلائله بالتمام باقامة الدليل وانارة البرهان ... اما بعد فقد جائنا كتاب كريم وخطاب جسيم من بعض الاعاظم ... الميرزا اسحق خان...

انجام: در يك بلد يك مطلب را بگويند و اگر احيانا در بلادى متباعده واقع شدند و بايد چيزى گفت خواهند گفت وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطيبين واوليائهم المكرمين ولعنة اللّه‏ على اعدائهم اجمعين وقدتم.

601 ، رساله دوم مجموعه «185پ ـ 253ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، چهارشنبه اواسط جمادى الاول 1265 ، نشانيها مشكى.

74 برگ ، 16 سطر ، 5/10×5/17 سم.

205. جواب شبهة في ضرورة وجود الامام (عقائد شيخيه ـ عربى)

مؤلف گويد در مجلس سند عظيم و سيد كريم بودم كه او مسأله‏اى طرح نمود و افراد حاضر در جلسه هر يك پاسخى گفتند ، چون به منزل بازگشتم پاسخى بر سؤال استاد نوشتم و براى او فرستادم ، رساله حاضر شامل دو فصل است:

1 ـ سؤال و شبهه‏اى كه در آن مجلس مطرح شده ؛

2 ـ پاسخ مؤلف.

سؤال استاد وى درباره خلقت آدم و تقدّم خلقت او بر خلقت رسول اكرم(ص) وائمه اطهار (ع) بوده است ، در پايان رساله نظر استاد به فارسى درج شده است. تأليف اين رساله در ظهر روز يك شنبه دهه دوم محرم 1277 به پايان رسيده است.

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطيبين والأنبياء والمرسلين والأولياء المكرمين ... وبعد يقول العبد الذليل الذي لا اسم له ولا رسم انّه قد اتفق الى الحضور في مجلس من مجالس ضيافة المولى.

انجام: لم يكن هناك جسم اُصلي أبدا وأرجوا بعد الاظهار والقسم ان لا يظلمني بعض

(200)

الاخوان ان شاء اللّه‏ وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين ولعنة اللّه‏ على أعدائهم أجمعين.

602 ، رساله دوم مجموعه «9پ ـ 15ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد.

6 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

206. جواب مسألتين (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

پاسخ به دو پرسش يكى از علماست درباره مقصود از قرائت «اياك نعبد واياك نستعين» در نماز ، و كيفيت تجلى حق تعالى بر صالحان در در حال نماز.

[التراث العربى: 2/226]

آغاز: حمدله. والصلوة. أمّا بعد... قد أرسل اليّ بعض الاخوان المخلصين من العلماء العارفين... قال سلمه اللّه‏ المصلّي حين يقول ايّاك نعبد وايّاك نستعين كيف يقصد المخاطب بخطابه.

انجام: اعتماداً على حسن الاستماع والفهم اللماع ولضيق الوقت أو الاستعجال الجواب والحمد للّه‏ رب...

673 ، رساله دهم مجموعه «221ر ـ 224ر» ، نسخ ، محمد بن هادى ، جمادى الاول 1266ق ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

4 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

207. جواب مسألة الأمير الميرزا احمد (فلسفه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

رساله مختصرى است درباره شبهه آكل ومأكول ، كه در پاسخ به سؤال امير ميرزا احمد نگاشته است.

آغاز: الى جناب... ميرزا احمد... أما بعد فسلام عليك ورحمة اللّه‏ وبركاته ثم انّا نحمد اللّه‏

(201)

الذي لااله الاهو... قد وصل الى محبكم وداعيكم ما ذكرتم فيه من شبهة الآكل والمأكول.

انجام: كما بدئكم تعودون فافهم فانّ هذا ممّا لاشك فيه ولاشبهة تعتريه والسلام عليك ورحمته وبركاته.

673 ، رساله چهاردهم مجموعه «236پ ـ 237پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، جمادى الاول 1266ق ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

2 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

208. جواب مسألة السيد جابر (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

رساله كوتاهى است در پاسخ به سيد جابر بن سيد طاهر كه درباره عصمت معصومين عليهم السلام پرسيده بود.

آغاز: حمدله. والصلوة. أمّا بعد... انه قد انتهى الى... ابن طاهر الفاخر المرحوم السيد جابر... وهي ما حاجة المكلفين الى عصمة المعصوم.

انجام:فقدت أصلا فقد الادراك المجزي لعدم النور أصلا ومن لم يجعل اللّه‏ له نور فماله من نور.

673 ، رساله سيزدهم مجموعه «233پ ـ 236پ» ، نسخ ، محمد بن هادى ، يكشنبه جمادى الاول 1266ق ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

4 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

209. جواب مسألة السيد علي الزنوزي (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

پاسخ به سؤال سيد على زنوزى درباره سلسله طوليه است ، ختم رساله در رجب 1295 بوده است.

آغاز: حمدله. والصلوة ... أمّا بعد فيقول العبد المقصر القاصر محمد باقر ... ان السيد السند ... علي الزنوزي لازال كاسمه عليّا أرسل الينا وأمرنا فيه بالخطاب بشرح الجواب على طريق

(202)

الصواب.

انجام: غير مستور تحت القفار ولا محبوب في غار وعلى اللّه‏ قصد السبيل وايضاح الدليل قبل المطلب من العبد الذليل ومنها جائر ولو شاء لهديكم أجمعين وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطيبين.

602 ، رساله دوازدهم مجموعه «107پ ـ 122پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، علامت بلاغ دارد.

16 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

210. جواب مسألة ميرزا أبي القاسم النائيني (عقائد شيخيه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

پاسخ به سؤالى است كه سيد ابو القاسم نائينى از كرمان فرستاده و در آن از باطن دو حديث پرسيده است:

1 ـ حديث الصورة الانسانية هي أكبر حجة اللّه‏ على خلقه ... ؛

2 ـ حديثى در صفات انبياء كه مى‏فرمايد: بقاء في فناء ونعيم في شقاء وفقر في غناء ...

آغاز: حمدله. صلاة ... وبعد قد طلب منّي بعض الخلان المؤمنين من الأعاظم والأعيان من سلالة طه ويس ... باطن الحديثين الأوّل الصورة الانسانية هي أكبر حجة اللّه‏ على خلقه الى آخره والاخر في صفات الأنبياء عليهم السلام.

انجام: على الطريقة وعدم غفلتهم عن هذه الدقيقة جعلنا اللّه‏ وايّاكم من المقتبسين المقتفين لآثارهم بمحمد وآله الطيبين الطاهرين ...

602 ، رساله چهاردهم مجموعه «132پ ـ 136ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، علامت بلاغ دارد.

5 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

211. جوامع الجامع (التفسير الوسيط) (تفسير ـ عربى)

از: امين الاسلام ابوعلى فضل بن حسن بن فضل طَبَرسى (م 548ق)

(203)

تفسير متوسط مؤلف و خلاصه دو تفسير ديگرش موسوم به مجمع البيان و الكافي الشافي است كه پس از هفتاد سالگى به خواهش فرزندش ابو نصر رضى الدين حسن تأليف نموده است ، شروع به تأليف در روز شنبه 18 صفر 542 و فراغت از آن 24 محرم 543 بوده است. اين كتاب با تصحيح عالمانه دكتر ابو القاسم گرجى ، جزء انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/227؛ الذريعه: 5/248؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 257]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي أكرمنا بكتابه الكريم ومنّ علينا بالسبع المثاني و القرآن العظيم.

84 ، نستعليق ، محمد بن ميرزا جان قزوينى ، 24 ربيع الثانى 1011ق ، شامل: جلد اول: از آغاز قرآن تا آخر سوره مباركه كهف ، انجام: ما من أحد يقرأ آخر الكهف عند النوم الا يتيقظ في الساعة التي يريدها ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه تملّك محمد جعفر بن ملا احمد در 1255ق ، اين نسخه از موقوفات آخوند ملا على كرم بر اولاد ذكورش مى‏باشد.

جلد: تيماج مشكى لولادار ، دانش پژوه: ش 40 ص 75 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2694.

298 برگ ، 22 سطر ، 18×24 سم.

259 ، نسخ ، آيات معرب ، ابو طالب بن شيخ محمد رازى ، سه‏شنبه ذى قعده 1122ق ، از آغاز قرآن تا آخر سوره مباركه كهف ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در آخر نسخه تملّك محمد محسن حافظ با مهر بيضوى كه تاريخ 1115 در آن مشاهده مى‏شود ، در اول نسخه وقف نامه از حاج محمد على مستوفى كه در تاريخ 1216ق نسخه را به آستانه حضرت عبد العظيم حسنى وقف نموده است.

جلد: تيماج زيتونى مجدول لولادار با ترنج و سرترنج سوخت ، دانش پژوه: ش 287 ص 460 ، واقف: محمد على مستوفى 1216ق ، ثبت: 829.

227 برگ ، 23 سطر ، 18×24 سم.

(204)

جواهر الاسرار ، كمال الدين حسين بن على كاشفى بيهقى

عليه‏السلام اخلاق محسنى

212. جواهر العقول في شرح فرائد الاُصول (اصول فقه ـ عربى)

از: سيد ابو القاسم بن معصوم حسينى اشكورى نجفى (م 1325ق)

حاشيه‏اى استدلالى است بر «فرائد الاُصول» شيخ مرتضى انصارى (1281 ق) ، برگرفته از درس استادش ميرزا حبيب اللّه‏ رشتى.

[التراث العربى: 2/235؛ الذريعه: 5/272]

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام على خير خلقه محمد وآله الطاهرين... ابن معصوم الحسيني أبوالقاسم الاشكوري أصلاً والغروي مسكناً ومدفناً ان شاء اللّه‏ تعالى الى بعد ما يلتفت... قوله اعلم أنّ المكلف اذا التفت اه ظهور.

انجام: والّا فالحكم هو التخيير. هذا آخر ما أردناه وأملنا بلوغه والحمد للّه‏ الذي أدركنا ما أملناه من اتمام التعليقة...

57 ، تحريرى ، سيد ابو القاسم بن معصوم حسينى اشكورى نجفى (مؤلف) ، 1291ق ، شامل: جلد دوم ، جزء يكم ، آغاز: حمدله و الصلوة ... أمّا بعد فيقول العبد ... انّ هذا هو الجزء الاوّل من المجلد الثاني من جواهر العقول قد علقتها على فرائد الاُصول ... قوله كان حكماً ظاهرياً اه و المراد بالحكم الواقعي على ما جرى به ؛ انجام: و جواز الرجوع من جهة الضرر خبر و على الغير فيكون تيقنا بالقاعدة. هذا آخر ما اردنا الكلام فيه ... ؛ عناوين و نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيحات اندكى دارد ، در اول نسخه تملك شيخ مهدى در 1322ق آورده شده است.

جلد: تيماج سرخ مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 296 ص 461 ، واقف: جواد مؤذنى 28/6/1339 ، ثبت: 2604.

161 برگ ، 18 سطر ، 16×5/21 سم.

61 ، تحريرى ، سيد ابو القاسم بن معصوم حسينى اشكورى نجفى

(205)

(مؤلف) ، 1292ق ، شامل: جلد اول: جزء اول و دوم ، انجام: و لذا قالوا ان الخبر المخالف للمشهور كلما ارتقى قوة ازداد ضعفاً زاد اللّه‏ قوته بمحمد و آله الأمجاد ؛ در اول نسخه تملك شيخ مهدى به تاريخ 1322 به چشم مى‏خورد.

جلد: تيماج سرخ مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 418 ص 461 ، واقف: جواد مؤذنى 20/8/1339 ، ثبت: 2659.

162 برگ ، 19 سطر ، 16×22 سم.

71 ، نستعليق ، سيد ابو القاسم بن معصوم حسينى اشكورى نجفى (مؤلف) ، 1297ق ، شامل: جلد چهارم: جزء اول ، آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين و صلى اللّه‏ على محمد و آله ... و بعد فيقول أسير الآمال و الأماني ابن معصوم الحسيني الاشكوري الجيلاني أبو القاسم الغروي مسكناً و مدفناً ان شاء اللّه‏ ان هذا هو الجزء الأوّل من المجلد الرابع من جواهر العقول في شرح فرايد الاُصول في أحوال تعارض الأدلّة. قال المصنف قدس اللّه‏ نفسه الزكية خاتمة في التعادل و التراجيح ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: تيماج سرخ مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 350 ص 461 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/8/1339 ، ثبت: 2660.

47 برگ ، 18 سطر ، 16×21 سم.

(206)

56 ، تحريرى ، سيد ابو القاسم بن معصوم حسينى اشكورى نجفى (مؤلف) ، 6 ربيع الثانى 1316ق ، شامل: جلد سوم مبحث استصحاب ، آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين و الصلوة على ... و بعد فيقول العبد الآثم الخاطي ابن معصوم الحسينى أبو القاسم الاشكوري الجيلاني ان هذا هو الجزء الأوّل من المجلد الثالث من جواهر العقول قد علقتها على فرائد الاُصول حين قرائتى على شيخنا العالم أدام اللّه‏ أيام افاداته قوله و عرف بتعاريف اه اعلم ان تعاريف القوم للاستصحاب ؛ انجام: ما لم يستلزم مخالفة عملية اه اذ لو استلزم ذلك يوجب الاحتياط كما في الشبهة المحصورة بناء على وجوب الموافقة القطعية ... أو الطرح والرجوع الى أصل ثالث كما في مسألة ... و المتمم فافهم هذا آخر ما اردناه تحريره في مسألة الاستصحاب ؛ در اول نسخه يادداشتى مبنى برتعلق نسخه به شيخ مهدى در تاريخ 1322قبا مهر بيضوى به سجع: «يا على العلى».

جلد: تيماج سرخ مجدول گرهى با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 351 ص 461 ، واقف: جواد مؤذنى 22/7/1339 ، ثبت: 2657.

144 برگ ، 18 سطر ، 16×22 سم.

213. جواهر الكلام في شرح شرايع الاسلام (فقه اماميه ـ عربى)

از: محمد حسن بن باقر اصفهانى نجفى (م 1266ق)

شرح مزجى بسيار مفصّل و مهمى است بر «شرايع الاسلام» محقق حلى در فقه شيعى كه در 43 جلد به چاپ رسيده و در مطالعات فقهى مرجع مهمى گرديده است.

[الذريعه: 5/275 ـ 277؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى ، مشار: 261؛ مقدمه‏اى بر فقه شيعه: 343]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي ختم الشرايع بأسمحها طريقة وأوضحها حقيقة وأظهرها برهاناً وأكثرها أعوانا.

10 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، چهارشنبه 1262ق ، پايان ركن ثانى در 1265ق ، شامل: كتاب الطهارة ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: العبادات فلا يجري فيه النزاع انّها الأعم والصحيح ؛ انجام: وجهان يقوى في النفس الأوّل وظاهر الأصحاب الثاني واللّه‏ أعلم والحمد للّه‏ أولاً وآخراً ؛

(207)

عناوين و نشانيها شنگرف ، تصحيحات اندكى در حاشيه مشاهده مى‏شود ، استكتاب اين نسخه از جانب آخوند ملا محمد كاظم همدانى بوده است.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى مجدول با ترنج و سر ترنج ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2448.

318 برگ ، 36 ـ 32 سطر ، 20×30 سم.

5 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، چهارشنبه 25 صفر 1266ق ، شامل: كتاب الصلاة ، آغاز: الركن الثالث من أركان الصلوة في بقيّة الصلوات و فيه فصول الأوّل في صلاة ظهر يوم الجمعة الذي هو ؛ انجام: قال الصلاة في السفر ركعتا... الا أنّ الأمر سهل واللّه‏ أعلم ؛ نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيحات اندكى مشاهده مى‏شود.

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 272 ص 461 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 13/12/1340 ، ثبت: 3041.

260 برگ ، 33 سطر ، 22×30 سم.

311 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، شامل: قضاء و شهادات ، آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ ... كتاب القضاء الذي هو لغة لمعان كثيرة ربّما انتهت الى عشرة ؛ انجام: ولانصّ فيها بالخصوص واللّه‏ هو العالم والمؤيد والمسدد ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد ، در پايان نسخه بلاغ مقابله از محمد زريجاوى ، در اول نسخه تملّك عبد اللّه‏ بن على موسوى بهبهانى و آخوند ملا محمد تقى كدوسرايى و يادداشتى از پدر مير محمد صالح كه براى فرزند مذكور اجازه روايتى مختصرى نگاشته و نسخه را نيز از آن او دانسته است ، و يادداشتى از فاضل طهرانى كه تعداد ابيات اين جلد را 12800 بيت شمرده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى سير مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 239 ص 461 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2467.

248 برگ ، 21 سطر ، 5/14×5/19 سم.

(208)

214. جواهر الكلمات في صيغ العقود والايقاعات (فقه اماميه ـ عربى)

از: مفلح بن حسن بن راشد صيمرى (قرن 9ق)

مشتمل است بر مقدمه و خاتمه و دو باب بدين شرح:

مقدمه: در بيان اقسام چهارگانه عبادات ، عقود ، ايقاعات و احكام ؛

باب اول: حاوى نوزده كتاب در بيان عقودى كه نياز به ايجاب و قبول دارد ؛

باب دوم: شامل يازده كتاب درباره ايقاعات است كه انعقاد احكام آنها نياز به قبول ندارد.

تأليف اين رساله در 10 جمادى الاول 870 به پايان رسيده است.

[التراث العربى: 2/238؛ فهرست آستان قدس رضوى: 21/434]

آغاز: حمدله وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين وبعد يقول العبد الفقير الى ربه الغني مفلح بن حسن الصميري قد التمس منّي بعض الاخوان الأعزة عليّ الكرام لديّ ان أجمع له صيغ العقود والايقاعات.

انجام: وأدناه شرب الماء أو الوضوء وصلوة ركعتين عنده والتأنيس بالحديث والتوديع اذا خرج. تم ما قصدنا ايراده والحمد للّه‏ رب العالمين و...

715 ، رساله سوم مجموعه «301پ ـ 344پ» ، نسخ ، عبد اللّه‏ بن على بن حسين بن خزعل حسينى بحرانى نجفى ، يكشنبه 25 جمادى الثانى 988ق ، در شيراز ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در آخر رساله تملّك محمد صالح طالقانى با مهر بيضوى.

43 برگ ، 20 سطر ، 5/18×5/25 سم.

215. الجوهر النضيد في شرح منطق التجريد (منطق ـ عربى)

از: حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 726ق)

شرح توضيحى مهم و معروفى است با عناوين «قال ـ اقول» بر قسم منطق از كتاب تجريد خواجه نصير طوسى.

[التراث العربى: 2/240؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 11/439؛ فهرست كتاب‏هاى

(209)

چاپى عربى، مشار: 265]

آغاز: الحمد للّه‏ المتفرد بوجوب الوجود المتوحد بالكرم والجود مبدع المواد الناقصة بحسب ذواتها وخالق الصور المختلفة لتكميلها.

انجام: فلايمكن ضبطها كما أمكن ضبط المواضع في الصناعين الأوليين ، تمّت الكتاب.

486 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1064ق ، عناوين شنگرف ، با تصحيحات و حواشى اندك ، در آخر نسخه تملّك عبدالرحيم بن ميرزا احمد ابهرى ، و مهر تملّكى كه تاريخ 1042 در آن ديده مى‏شود ، در اول نسخه وقف نامه از كربلايى آقا كوچك ولد مرحوم كربلايى آقا جانى قزوينى با توليت ملا عبد الحميد ولد مرحوم ملا آقا باباى مصرقانى در شعبان 1206 ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 255 ص 461 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2435.

148 برگ ، 18 سطر ، 5/13×20 سم.

جهانگشاى نادرى ، ميرزا محمد مهدى خان منشى استرآبادى

عليه‏السلام تاريخ جهانگشاى نادرى

چوب چينى ، علاء الدين نوراللّه‏ طبيب

عليه‏السلام بيخ چينى

(210)

216. حاشية ارشاد الأذهان (فقه اماميه ـ عربى)

از: نور الدين على بن حسين بن عبد العالى عاملى كركى (م 940ق)

حاشيه توضيحى و بعضاً استدلالى مختصرى است با عناوين «قوله» بر ارشاد الاذهان علامه حلى (726 ق) در فقه اماميه.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 20/123؛ التراث العربى: 2/249]

آغاز: حمدله والصلوة على رسوله محمد وآله الجمعين قوله فانّ السهو كالطبيعة الثانية للانسان انّما قال كالطبيعة لانّ الطبيعة أمر وجودي والسهو أمر عدمي.

انجام: ان يقول بعتك هذا المتاع على ان تقرضني الفا وكرهه الشيخ ره في الخلاف تمّت الحاشية.

604 ، رساله دوم مجموعه «187پ ـ 253پ» ، نستعليق ، عطاء اللّه‏ بن شيخ اسد اللّه‏ رستم آبادى ، پنج شنبه غرّه صفر1025 ، نشانيها شنگرف و مشكى ، در آخر نسخه فوايد پراكنده درج شده از جمله چند سؤال و جواب فقهى به فارسى و طريق نماز استسقاء.

67 برگ ، 21 سطر ، 18×26 سم.

217. حاشية الاشارات (فلسفه ـ عربى)

حاشيه‏اى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر «الاشارات و التنبيهات» ابن سينا ، غير از شروح فخر رازى و خواجه نصير الدين طوسى است ، محشى از سراج الدين ارموى صاحب مطالع الانوار (متوفى 682ق) نقل قول مى‏كند.

(211)

369 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: المسألة السادسة في الحد وفيه فصلان الفصل الأوّل في حدّ الحد دال على مهية الشيء قال سراج الدين الارموى ان قلت القول الدال على المهية اذا كان حدّ للحد ؛ انجام: النمط التاسع وهو مرتب على ثلاثة أقسام الأوّل في كليات هذا الباب الثاني في كيفية درجات العارفين... العاشرة هي درجة التردد قال المحققون من أرباب هذه الطريقة... في مقام التردد ؛ عناوين شنگرف و در بسيارى از موارد جاى عناوين خالى مانده است ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ترنجدار ، واقف: حسنعلى شاهرخى 5/10/1359 ، ثبت: 5577.

243 برگ ، 21 سطر ، 9×17 سم.

218. حاشية الألفية (فقه اماميه ـ عربى)

از: نور الدين على بن حسين بن عبد العالى عاملى كركى (م 940ق)

حاشيه‏اى است بر رساله «الفيه» شهيد اوّل در احكام نماز. محقّق كركى حاشيه‏اى ديگرى نيز بر اين رساله دارد.

[التراث العربى: 2/253]

آغاز: حمدله والصلوة والسلام على أفضل المرسلين... قال سيدنا العلامة... قوله الحمد للّه‏ هو الثناء على الجميل من نعمه وغيرها وقيل بل الجميل الاختياري ليخرج عنه المدح.

انجام: لم يتحقق تجديد وقتها بضرب الشارع بل يعرض ظن الموت المقتضي لكون التأخير عنه تقريراً بالمنذورة واللّه‏ أعلم ، تمت حاشية الألفية للشيخ العلامة خاتمة المجتهدين.

715 ، رساله چهارم مجموعه «345پ ـ 382ر» ، نسخ ، عبد اللّه‏ بن على بن حسين بن خزعل حسينى بحرانى نجفى ، رجب 988ق ، در شيراز ، عناوين مشكى درشت و شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

37 برگ ، 19 سطر ، 5/18×5/25 سم.

(212)

219. حاشية أنوار التنزيل (تفسير ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

حاشيه مهمى است بر تفسير «انوار التنزيل» بيضاوى كه تا آيه 23 سوره بقره نگاشته شده است. حاشيه شيخ بهايى در هامش انوار التنزيل به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/256؛ الذريعه: 6/44]

آغاز: انّ احسن ما يفتتح به الخطاب حمد اللّه‏ الذي نزّل على عبده الكتاب.

انجام: وقد سبق لنا كلام في هذا المقام عند أوّل تفسير الفاتحة فتدبّر.

94 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 19 ربيع الثانى 1241ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده داراى حواشى است با امضاى «منه ره» و «محمد شيروانى» ، در اول نسخه نام اين كتاب به عنوان «تحفة‏الالباب» ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 230 ص 461 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2502.

101 برگ ، 15 سطر ، 5/14×5/21 سم.

220. حاشية أنوار التنزيل (تفسير ـ عربى)

حاشيه‏اى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر تفسير «انوار التنزيل» قاضى بيضاوى ، كه در توضيح مطالب به بُعد ادبى و كلامى عنايت فزونترى دارد. محشى شناخته نشد ولى مى‏دانيم كه از مردم سده 11 ق است؛ چرا كه اين حاشيه را در غره شعبان 1088 آغاز كرده و در 12 جمادى الثانى 1089ق به پايان رسانده است.

[التراث العربى: 2/257؛ كشّاف الفهارس: 3/521؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى 12/52 نسخه شماره 4465 آغاز برابر با نسخه حاضر]

آغاز: حمدله. و صلى اللّه‏ على سيد المرسلين محمد و آله و صحبه أجمعين و حسبنا اللّه‏ ... قال العالم الرباني... بسمله و الباء فيه للاستعانة أو المصاحبة والتقدير... قال الحمد للّه‏ الذي نزّل الفرقان على عبده الخ حاصراً جنس الحمد أو جميع أفراد المحامد فيه تعالى.

(213)

244 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، انجام: لأنّ المراد به الجنس لصفة الجمعية في اقلّ من الثلاثة و امّا في جانب الكثرة ، جاى عناوين خالى مانده ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به لفظ «منه» و «ص» دارد ، در اول نسخه مهر تملّك اردشيره درج شده است.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 284 ص 461 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال 1372 ، ثبت: 2153.

172 برگ ، 31 سطر ، 17×5/25 سم.

حاشية البهجة المرضية ، محمد بن سليمان تنكابنى

عليه‏السلام التذكرة الرضية في شرح البهجة المرضية

221. حاشية البهجة المرضية (نحو ـ فارسى)

از: على اكبر بن عبد الكريم يزدى (قرن 13ق)

شرح توضيحى نسبتاً مفصّلى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر «البهجة المرضية» سيوطى در شرح الفيه ابن مالك در نحو. تأليف شرح فارسى حاضر در روز جمعه 22 محرم 1256 به انجام رسيده است.

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 14/188]

آغاز: حمدله. و الصلوة... كه چون شرح الفيه كه مشهور است به سيوطى كتابى مطلوب و بسيار است رغبت متعلقين در او مناسب ديد كه نوشته شود بر او حاشيه مثل شرح.

انجام: منضد يعنى مجتمع ابان بكسر همزه اول چيز.

487 ، نسخ ، سيد حسين بن سيد عبد الكريم ، يكشنبه 2 جمادى الاول 1284ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اواخر نسخه جاى عناوين خالى مانده است ، در اول نسخه تملّك محمد كاظم بن محمد محمد اسماعيل حسينى كه نسخه را از سيد حسين بن سيد كريم به مبلغ هزار دينار در شعبان 1328 خريده است.

(214)

جلد: تيماج مشكى مجدول گرهى ، دانش پژوه: ش 83 ص 75 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى 19/7/1336 ، ثبت: 2069.

187 برگ ، 17 سطر ، 16×20 سم.

222. حاشية تحرير القواعد المنطقية في شرح الشمسية (منطق ـ عربى)

از: مير سيد شريف على بن محمد جرجانى (م 825ق)

حاشيه مختصرى است با عناوين «قوله ـ اقول» بر «تحرير القواعد المنطقية» قطب رازى در شرح الرسالة «الشمسية» كاتبى در منطق. اين كتاب بارها به چاپ رسيده است و نسخه‏هاى خطى بسيارى دارد.

[التراث العربى : 2/262؛ الذريعه: 6/34 ، 36؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 280؛ كشف الظنون: 2/1063]

آغاز: قوله و رتّبته على مقدمة و ثلاث مقالات و خاتمة أقول هكذا وجد عبارة المتن في كثير من النسخ و الصواب انّ لفظ ثلاث ههنا زايدة.

انجام: جزء على حدّه بل مندرجاً في البادى التصديقيّة وليكن هذا آخر الكلام...

335 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1233ق ، در اول نسخه تملّك شخصى كه در تبريز اين نسخه را خريده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى ، دانش پژوه: ش 304 ص 462 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال 1372 ، ثبت: 1418.

109 برگ ، 17 سطر ، 10×18 سم.

457 ، نسخ و نستعليق ، بدون نام كاتب ، نونويس در 1255ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى از «عماد» دارد ، اوائل و اواخر نسخه نونويس است.

جلد: تيماج مشكى مجدول ، واقف: صالحيان 1/5/1377 ، ثبت: 125خ.

102 برگ ، 14 سطر ، 5/15×5/20 سم.

699 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 60ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام افتاده است ، انجام: أقول هي المحكوم عليه وبه

(215)

والنسبة بينهما ووقوعها أو لاوقوعها وهذه الأربعة معلومات وادراك ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

60 برگ ، 15 سطر ، 5/15×21 سم.

223. حاشية تهذيب المنطق (منطق ـ عربى)

از: ملا عبد اللّه‏ بن حسين يزدى (م 981ق)

متن از سعدالدين تفتازانى (793ق) ، در دو بخش ، يكى منطق و ديگرى كلام. حاشيه بر بخش منطق آن از عبداللّه‏ بن حسين يزدى ، معروف به ملا عبداللّه‏ در الذريعه (6/53 ـ 54) سه حاشيه از وى بر اين متن معرفى شده كه نسخه‏هاى موجود يكى از آنهاست. در پايان آن نام كامل مؤلف و تاريخ نگارش ، چهار شنبه 27 ذيحجه 967 ، در مشهد غروى (نجف) آمده است.

[التراث العربى: 2/269؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 275؛ كشف الظنون: 1/515؛ فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/84]

آغاز: قوله الحمد للّه‏ افتتح بحمد اللّه‏ بعد البسملة ابتداءً بخير الكلام.

انجام: بل المقصد من العلم العمل جعلنا اللّه‏ وايّاكم من الراسخين في الأمرين ... نجم بن شهاب المدعو بعبد اللّه‏ بلغه اللّه‏ ماتمنّاه مجعل آخرته خيراً من دنياه...

322 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، در آخر نسخه مهر مربعى به سجع: «على نقى بن فتاح الموسوى 1231».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 247 ص 462 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2485.

70 برگ ، 14 سطر ، 5/10×5/19 سم.

385 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و كتاب متن در بالاى صفحات درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول فرسوده ، واقف: احمد طاهرى

(216)

10/3/1349 ، ثبت: 4968.

113 برگ ، 9 سطر ، 5/10×15 سم.

461 ، نستعليق ، سيد رضى بن سيد احمد طهرانى ، غره ربيع الاول 1221 ، عناوين شنگرف ، متن تهذيب المنطق در بالاى صفحات درج شده است ، با حواشى به امضاى «عليرضا».

جلد: تيماج حنايى يك لا ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 4969.

86 برگ ، 12 سطر ، 12×5/20 سم.

709 ، رساله سوم مجموعه «124پ ـ 171پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 20 رمضان المبارك 1223ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

47 برگ ، 14 سطر ، 5/17×21 سم.

443 ، نسخ ، سليم بن كربلايى دولت لك ، 1234ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، تصحيح شده و حواشى بسيار دارد به نقل از شرح شمسيه و غير آن.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ضربى ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال1372 ، ثبت: 3398.

73 برگ ، 14 سطر ، 15×5/21 سم.

644 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 71پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 6 رمضان المبارك 1240ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

71 برگ ، 17 سطر ، 5/11×22 سم.

674 ، رساله اول مجموعه «2پ ـ 66پ» ، نسخ ، عباسعلى بن احمد رودبارى ، دوشنبه 19 شعبان 1242ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، در آخر رساله مهر مضلع كاتب به سجع: «عباسعلى 1243».

64 برگ ، 14 سطر ، 15×5/20 سم.

655 ، رساله دوم مجموعه «17پ ـ 95پ» ، نسخ ، كاظم بن حاج ابو القاسم راونجى ، جمعه صفر 1258ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه نويسى دارد.

(217)

68 برگ ، 14 سطر ، 10×17 سم.

640 ، رساله دوم مجموعه «7پ ـ 66پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه نويسى دارد.

60 برگ ، 12 سطر ، 12×22 سم.

710 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 49پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، يك برگ از آغاز افتاده است ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده ، با حواشى به امضاى «منه» ، «فتح» و «ملا محسن» ، متن تهذيب المنطق در بالاى صفحات درج شده است.

49 برگ ، 14 سطر ، 15×21 سم.

224. حاشية حاشية الجرجاني على لوامع الأسرار (منطق ـ عربى)

متن مطالع الاسرار از ارموى در منطق و شرح آن از قطب الدين رازى موسوم به لوامع الاسرار و حاشيه بر اين شرح از مير سيد شريف جرجانى است و رساله حاضر حاشيه‏اى است بر ديباچه حاشيه مير سيد شريف جرجانى بر لوامع الاسرار.

[فهرست كتابخانه سپهسالار: 4/260]

آغاز: الفياض الوهاب من فاض الماء الخ اعلم أنّه الفياض ههنا منقول عن معناه اللغوي وهو الكثير كثرة مخصوصة بالماء الى معنى الوهاب. اما بلا واسطة بأن شبه الهبة بتلك الكثرة فيستعار الفيض.

انجام: آخر ما ينحل اليه ان آخر ما ينتهى اليه توقف مجموع تلك المقاصد لا آخر ما يتوقف كل واحد منها عليه فتامّل ، تمّ.

683 ، رساله دوم مجموعه «208پ ـ 245پ» ، نستعليق ، محمد مقيم بن مقصود على دماوندى ، دهه آخر صفر 1059 ، در مدرسه والده اصفهان ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

37 برگ ، 17 سطر ، 5/12×19 سم.

(218)

225. حاشية حاشية الخفري على شرح الجديد للتجريد (كلام ـ عربى)

از: محمد ابراهيم بن صدر الدين محمد شيرازى (م 1070ق)

محشى كه فرزند ملا صدرا بوده و حاشيه بر شفا و عروة الوثقى در تفسير از ديگر تأليفات اوست ، در مقدمه اين اثر مى‏نويسد: «هذه تعليقات لتبيين مطالب أقصى المقاصد من كتاب التجريد و شرحه الجديد وحواشيه للمحقق علامة الخفري».

[الذريعه: 6/64 رقم 331؛ معجم التراث الكلامى: 3/19 و 48؛ التراث العربى: 2/276]

آغاز: يا هو يا لااله الا اللّه‏ يا من لاهو الا هو ولايعلم ماهو الا هو... وبعد فيقول أحوج المربوبين... ابن صدر الدين محمد الشيرازى محمد ابراهيم... هذه تعليقات لتبيين مطالب أقصى المقاصد من كتاب التجريد و شرحه الجديد.

انجام: بخلاف الأشعرية فانّهم لايحتاجون الى هذا القيد حيث لايمتنع عندهم عنه خلاف ماجرى عليه عادته من الخيرات ، تمت الكتاب.

689 ، رساله دوم مجموعه «48پ ـ 102ر» ، نستعليق ، محمد نبى بن ملا مرتضى نورى يوشى ، يكشنبه 17 صفر 1235ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى به امضاى: «ص» و «آقا جمال ره».

55 برگ ، 16 سطر ، 11×5/15 سم.

226. حاشية حاشية الدواني القديمة على شرح الجديد للتجريد (كلام ـ عربى)

از: جلال الدين استرآبادى صدرى (قرن 10ق)

حاشيه‏اى است به قول بر حاشيه قديمه دوانى بر شرح جديد تجريد الاعتقاد ، كه در آن از حواشى صدر المحققين دشتكى و مير سيد شريف جرجانى ياد شده و در چند جا از استادش با عنوان «قال الاستاد مدظله» نقل قول مى‏كند. در فهرست كتابخانه مسجد اعظم نسخه‏اى با همين آغاز به عنوان «حاشيه بر حاشيه قديم صدر الدين دشتكى بر شرح تجريد قوشچى» از ملا جلال استرآبادى معرّفى شده است و علامه تهرانى در الذريعه «حاشيه بر حاشيه قديمه دوانى بر شرح جديد تجريد» از ملا جلال الدين

(219)

استرآبادى صدرى را شناسانده است و در فهرست دانشگاه تهران نيز به همين نحو آمده است.

[الذريعه: 6/68؛ فهرست كتابخانه مسجد اعظم قم: 130؛ معجم التراث الكلامى: 3/25؛ فهرست دانشگاه تهران:16/370 و 419؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 27/152؛ مرآت الكتب: 1/442]

آغاز: قال أمّا بعد حمد واجب الوجود على نعمائه أمّا هنا للاستيناف أي هو واقع في ابتداء الكلام من غير أن يكون ههنا مجمل هو تفصيل له كما أنّ الواو يقع في الابتداء كثيراً والمراد بواجب الوجود ما يكون وجوبه بذاته.

انجام: لو كان المهية متصفة بالوجود في الخارج لزم وجودها قبل ذلك الوجود لأنّ الاتصاف الخارج فرع وجوده.

711 ، رساله سوم مجموعه «283پ ـ 333ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، در حاشيه تصحيح شده است.

51 برگ ، 23 سطر ، 13×25 سم.

227. حاشية حاشية الجرجاني على الوافية في شرح الكافية (نحو ـ عربى)

حاشيه مختصرى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر حاشيه مير سيد شريف جرجانى بر «الوافية» ركن الدين حسن استرآبادى ، كه آن نيز شرح بر «الكافية» ابن حاجب در نحو است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/76؛ كشف الظنون: 2/1370؛ التراث العربى: 2/367]

آغاز: أحمد ابتدأ بالتحميد بعد التيمن بالتسمية ليكون أداء الشيء من مواجب شكره... اللّه‏ علم خاص بذاته... على عظمة جلاله في الصحاح جلال... بسمله اعلم انّ معرفة هذا الحد حد الشيء مايلين ماهيته قوله موقوفة على معرفة أجزائه فاللفظ ما يتلفظ به.

انجام: قوله حال عن ضمير أخوف ليس ضمير أخوف راجعاً الى الركب... لكن يصح جعله غيرا عن أخوف بتأويل المصدر كما ذكره واللّه‏ اعلم بالصواب...

(220)

647 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 67ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

67 برگ ، 12 سطر ، 12×18 سم.

228. حاشية حاشية الدواني القديمة على شرح الجديد للتجريد (كلام ـ عربى)

از: آقا حسين بن جمال الدين محمد خوانسارى (م 1098ق)

حاشيه‏اى است از آقا حسين خوانسارى بر حاشيه قديم دوانى بر شرح جديد تجريد از قوشچى. صاحب رياض العلماء حاشيه خوانسارى را احسن و افيد و ادقِ حواشى بر حاشيه دوانى دانسته است.

[الذريعه: 6/68؛ فهرست كتابخانه سپهسالار: 4/182؛ فهرست كتابخانه مجلس: 5/104 ـ 106 و 11/254؛ معجم التراث الكلامى: 3/24]

آغاز: حمدله والصلوة على خير خلقه محمد وآله أجمعين لايبعد أن يقال في ترك الموصوف ايماء لطيف الى آخر الحاشية يمكن... الى قوله وهي أخص صفاته وثالثها من هذا القول الى آخر الحاشية توجيه الدليل الأوّل.

711 ، رساله دوم مجموعه «234پ ـ 282پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، انجام ناتمام است ، انجام: وينبغي حمل الزيادة بوجه ما الخ هذا ليس ممّا ينبغي اما أوّلاً فلأنّ الظاهر ؛ در حاشيه تصحيح دارد.

49 برگ ، 21 سطر ، 13×25 سم.

229. حاشية حاشية شرح التجريد (كلام ـ عربى)

حاشيه‏اى ست بر حاشيه شرح تجريد با عناوين «قال المحقق ـ قال المحقق». محشى از استادش نقل قول مى‏كند. به شروح و حواشى متعدّدى رجوع شد ولى با هيچ يك از آنها مطابق نبود.

آغاز: بسمله. المحقق وان لم تستقل الخ عدم استقلال العقل في السمع والبصر عن ظ اذ

(221)

المراد بهما ادراك المسموعات والمبصرات والعقل مستقل فيه... المحقّق في الحاشية لأنّ مقتضى الحكمة هو البحث الروحاني لأنّ الفاعل هو النفس والبدن.

711 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 233ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، انجام ناتمام است ، انجام: والجواب ان يورد عليه هذا الايراد مع أنّ في كلام الشيخ في جواب هذا السؤال اشاره الى أنّ النفس المجردة متحرك في الدين حيث قال ؛ حاجى عناوين خالى مانده است ، در حاشيه تصحيح شده است ، با حواشى به امضاى «منه» و «حمزه».

233 برگ ، 28 سطر ، 5/13×25 سم.

230. حاشية حاشية الشيرواني على معالم الأصول (اصول فقه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد اكمل وحيد بهبهانى (م 1206ق)

حاشيه مختصرى است بر حاشيه شيروانى بر معالم الاُصول كه در آغاز نسخه به عنوان «حاشيه آقا محمد باقر بر حاشيه ملا ميرزا بر معالم» معرّفى شده است.

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين حمداً وصلوةً يدومان بدوام... وعلى النسبة التامة الجزئية اه الاطلاق أعم من الحقيقة بل الاطلاق عليها مجاز.

انجام: وكل من استعمله الى آخر ما ذكرنا فلاحظ فتأمل وأيضاً لو اعتبر أمثال هذا القراين.

663 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 14ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در حاشيه تصحيح دارد.

14 برگ ، 21 سطر ، 14×21 سم.

231. حاشية الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية (فقه اماميه ـ عربى)

از: جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى (م 1125ق)

حاشيه مفصّل و استدلالى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر «الروضة البهيّة» شهيد ثانى در شرح «اللمعة الدمشقية» شهيد اول. اين حاشيه بارها به چاپ رسيده است.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 278؛ التراث العربى: 2/290]

(222)

آغاز: حمدله. والصلوة على خير خلقه محمد وآله الطيبين الطاهرين في الحاشية ماكان متعلقه عاماً أي من الأفعال العامة التي لايخلو عنها فعل.

665 ، رساله اول مجموعه «3پ ـ 49پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام افتاده است ، انجام: قوله كما لوشكّ في النية في بدو ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

46 برگ ، 24 سطر ، 16×5/20 سم.

حاشية زبدة‏الأصول ، محمد حسين بن محمد رضا طالقانى ؟

عليه‏السلام شرح زبدة الأصول

232. حاشية شرايع الاسلام (فقه اماميه ـ عربى)

از: نور الدين على بن حسين بن عبد العالى عاملى كركى (م 940ق)

حاشيه مختصرى است به عنوان «قوله» بر شرايع الاسلام محقّق حلى كه بيشتر جنبه توضيحى و فتوايى دارد.

[التراث العربى: 2/294؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/472]

آغاز: حمدله. والصلوة على سيّدنا محمد وآله الطاهرين وبعد فهذه فوايد علّقتها على كتاب شرايع الاسلام مستعيناً بها على تحرير مسائلها وتحقيق مطالبها وقد ضمّنتها بيان ما اعتمد عليه في الفتوى... قوله كتاب الطهارة الطهارة اسم للوضوء أو الغسل أو التيمم على وجه له التأثير.

انجام: يكون عبارة قوله هذا ما يوجد من الفوايد الذي علقت كتاب الشرايع وقد اتفق فراغها...

309 ، نسخ ، على بن محمد حسينى قمى ، پنجشنبه 6 شوال 999ق ، كاتب اين نسخه را براى خودش نوشته است ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد به امضاى «ع ل» و «ح ل» و «حاشية المختصر» و «سيد طاهر» ، در اول نسخه تملّك يونس حسينى با مهر چند ضلعى ، در برگهاى ابتداى نسخه فوايد متفرقه‏اى درج شده است.

(223)

جلد: تيماج قهوه‏اى ، عطف و دور جلد تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 87 ص 75 ، ثبت: 2084.

231 برگ ، 15 سطر ، 14×19 سم.

233. حاشية شرايع الاسلام (فقه اماميه ـ عربى)

از: محمد بن محمد فصيح مراغى (قرن 13ق)

حاشيه استدلالى مختصرى است بر شرايع الاسلام محقّق حلى ، اين حاشيه تقرير درس‏هاى سيد محمد مهدى بحر العلوم نجفى (1212 ق) كه بدست شاگردش محمد مراغى تحرير شده است.

[التراث العربى: 2/295]

آغاز: الحمد للّه‏ على نعمه المتوالية ومننه المتضاعفة ومنحه المتواترة ومدحه المتوافرة.

انجام: فيأتي بما هو حكم شكه وان حفظ الامام أو المأموم تمّت هذه النسخة...

635 ، رساله سوم مجموعه «108پ ـ 153پ» ، نستعليق ، حبيب اللّه‏ بن ميرزا عبداللّه‏ مراغى ، 8 محرم 1226ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى به لفظ «منه».

45 برگ ، 18 سطر ، 5/15×5/21 سم.

234. حاشية شرايع الاسلام (فقه اماميه ـ عربى)

حاشيه‏اى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر «شرايع الاسلام» محقق حلى ، محشّى از مدارك و محقق بهبهانى نقل قول مى‏كند.

آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين [...] ويبيّن فيه أمران أحدهما معنى المضاف وثانيهما معنى مضاف اليه أمّا المضاف فالكتاب خبر المبتداء محذوف أي هذا كتاب الطهارة وهو اسم مفرد جمعه كتب بضم التاء وهو فعال من الكتب بفتح الكاف ولااشكال بأنّ المصدر لايشتق من المصدر.

(224)

186 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، شامل: كتاب الطهارة ، انجام: اذا غسل بعض أعضائه ثمّ أحدث في الأثناء قيل يعيد الغسل من رأس وقيل يقتصر على اتمام الغسل... وفي المسألة أقوال ثلاثة الأوّل الاكمال والوضوء خاصة... الثاني اعادة الغسل كما اختاره العلامة في الارشاد كما عن ابني بابويه و ط والنهاية والاصباح والجامع وتبعهم الشهيد الأوّل في اللمعة ؛ نشانيها مشكى.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى با ترنج زرين.

307 برگ ، 20 سطر ، 5/15×5/21 سم.

235. حاشية شرح الاشارات (فلسفه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد مؤمن ، محقق سبزوارى (م 1090ق)

حاشيه‏اى است بر شرح خواجه نصير الدين طوسى بر اشارات ابن سينا ، سبزوارى در اين حاشيه بيشتر نظرات آقا حسين خوانسارى در حاشيه بر شرح اشارات را رد مى‏نمايد. تأليف اين اثر در روز 12 ذيقعده 1075 به پايان رسيده است.

[الذريعه: 6/110]

آغاز: قوله لكنه قابل لانقسامات غير متناهية قال المحاكم اعلم انّ معنى قول جمهور الحكماء الخ محتمل لانقسامات غير متناهية ليس انّه.

انجام: المتصلة الى أمر قار الذات لاستحالة البتة انتهى ما أردنا تعليقه على المباحث الطبيعة و...

324 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، سلخ ربيع الثانى 1082 ، در صفحه آغاز حاشيه‏اى به امضاى «هروى الحسينى» ديده مى‏شود ، در اول نسخه تملكى با مهر بيضوى به سجع: «محمد معين 1170» ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى فرسوده ، طبله اول افتاده است ، دانش پژوه: ش 346 ص 461 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3395.

268 برگ ، 19 سطر ، 13×19 سم.

(225)

236. حاشية شرح الاشارات و المحاكمات (فلسفه ـ عربى)

از: آقا حسين بن جمال الدين محمد خوانسارى (م 1098ق)

حاشيه‏اى است بر شرح الاشارات خواجه نصيرالدين طوسى و المحاكمات بين شرحى الاشارات قطب الدين رازى ، تأليف قسم الهيات از اين حاشيه در روز دوشنبه 4 شعبان 1071 به پايان رسيده است. خوانسارى اقوال خواجه را به عنوان «قال الشارح» و اقوال رازى را به عنوان «قال المحاكم» مطرح مى‏نمايد.

[الذريعه: 6/192؛ التراث العربى: 2/296؛ فهرست كتابخانه مجلس: 5/196]

آغاز: قال المحاكم قد عرفت فيما سبق أنّ الاشارة الى آخر أي الحكم المصدر بها فلااشكال حينئذ في تعديتها بإلى في قول الشيخ هذه اشارات الى أصول.

انجام: سواء كان بالنسبة الى الجميع أو البعض المدفوع فافهم هذا آخر ماتيسّر من الكلام على الشرح و شرح الشرح و حاشية المحقق الشيرازي الباغنوي ، تمّت.

(226)

253 ، نسخ ، محمد مؤمن جرفادقانى ، نيمه اول نسخه: 14 محرم 1088 ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى «منه» دارد ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج زرشكى با ترنج و سرترنج زرين ، دانش پژوه: ش 175 ص 463 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3375.

428 برگ ، 23 سطر ، 5/12×5/24 سم.

237. حاشية شرح التجريد الجديد (كلام ـ عربى)

از: عبد الرزاق بن على ، فياض لاهيجى (م 1072ق)

حاشيه‏اى است بر بحث جواهر و اعراض از شرح جديد بر تجريد العقايد.

[التراث العربى: 2/299]

آغاز: يا من تقدّس ذاته عن مشابهة الجواهر والعرض وتنزّه فعله عن مقابلة العرض والعوض.

477 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، انجام: في الوجود الظلي وقائماً بالموضوع في الوجود الأصلي منها لامجال ان يرتاب في استحالته ، الى هنا وجدت من افادات المحشي مولينا عبد الرزاق على شرح الجديد للتجريد ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد از جمله حاشيه‏هايى با امضاى: «جعفر» ، در اول نسخه مهر تملّك عبد اللّه‏ بن محمد صالح به تاريخ 1238 ، و مهر بيضوى به سجع: «يد اللّه‏».

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 341 ص 462 ، ثبت: 3386.

95 برگ ، 19 سطر ، 5/11×20 سم.

238. حاشية شرح حكمة العين (فلسفه ـ عربى)

از: ملا ميرزا جان حبيب اللّه‏ باغنوى شيرازى (م 994ق)

(227)

حاشيه‏اى است با عناوين «قال ـ اقول» بر شرح ميرك بخارى بر «حكمة العين» نجم الدين كاتبى قزوينى در فلسفه. [فهرست آستان قدس رضوى: 11/107 و 4/83]

آغاز: الشارح الحكمة استكمال النفس الانسانية الخ الاستكمال مصدر و المصدر قديطلق و يراد بها معانيها.

351 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1209ق ، از انجام افتادگى دارد ، انجام: لما جار الأخبار عنه أيضاً قيل أقول فيه بحث لأنّ كلّ عدم مضاف هو بعينه ما صدق ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، در ابتداى نسخه يادداشت شروع به استكتاب نسخه در روز چهارشنبه 6 ذيحجه 1209 ، و تعيين بهاى نسخه به مبلغ 150 ريال.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، دانش پژوه: ش 372 ص 462 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3306.

100 برگ ، 15 سطر ، 5/11×5/17 سم.

239. حاشية شرح حكمة العين (فلسفه ـ عربى)

از: شمس الدين محمد گيلانى (قرن 11ق)

حاشيه‏اى است بر شرح ميرك بخارى بر «حكمة العين» نجم الدين كاتبى قزوينى. عناوين كتاب «قال المصنف ، قال الشارح ، قال المحشى الشريف...» است و در مواردى از اشعار فارسى مولوى استفاده مى‏كند.

[الذريعه: 16/122 رقم 658]

365 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 3 رمضان المبارك 1045ق ، آغاز نسخه افتاده است ، آغاز: بمعنى انّه اذا كانت النفس بالقياس الى نظري واحد في مرتبة العقل الهيولايي يكون بالقياس الى جميع النظريات كذلك ؛ انجام: قال المصنف و لكان انضيافه الى المهية موقوفاً على امتيازها عن غيرها... ، قال الشارح فيلزم التسلسل و عيّن المحشي هذا التسلسل بقوله من طرف المبدأ.. ؛ لازم في جانب الموقوف عليه فقط ؛

(228)

عناوين شنگرف ، با حواشى «منه مدظله العالى».

جلد: تيماج قهوه‏اى دورو ، دانش پژوه: ش 104 ص 462 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 4/11/1339 ، ثبت: 2887.

155 برگ ، 18 سطر ، 10×17 سم.

240. حاشية شرح العضدي على مختصر ابن الحاجب (اصول فقه عامه ـ عربى)

از: سعد الدين مسعود بن عمر تفتازانى (م 793ق)

حاشيه‏اى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر شرح عضدى بر مختصر ابن حاجب در اصول فقه اهل سنت. تفتازانى اين اثر را در 20 ذيحجه 775ق به انجام رسانيد.

[التراث العربى : 2/309]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي وفّقنا للوصول الى منتهى أصول الشريعة الغراء وشرح صدورنا بنور الاهتداء الى سلوك... وبعد فكما أنّ المختصر للشيخ الامام جمال الملّة والدين.

انجام: نوعاً بدون الاختلاف حكماً وأمّا مثل أكرم بني تميم وربيعة فظاهر من عطف المفرد لكن المراد وأكرم تمت الكتاب.

34 ، نسخ ، ابن استاد ولى بيك همدانى ، جمادى الثانى 1085ق ، عناوين شنگرف ، با تصحيحات اندكى در حاشيه ، در آخر نسخه فايده‏اى درباره خواب به نقل از روضة الصفا درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج و سر ترنج ضربى ، دانش پژوه: ش 191 ص 468 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3327.

212 برگ ، 19 سطر ، 15×5/26 سم.

241. حاشية شرح العضدي على مختصر ابن حاجب (اصول فقه ـ عربى)

از: ملا ميرزا جان حبيب اللّه‏ باغنوى شيرازى (م 994ق)

حاشيه توضيحى مفصلى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر شرح عضد الدين ايجى بر مختصر الاُصول ابن حاجب در اصول فقه اهل سنت. باغنوى در اين حاشيه از شروح و حواشى ديگر اين كتاب همچون حاشيه سيف الدين ابهرى و مير سيد شريف جرجانى بهره برده است.

(229)

[التراث العربى: 2/308؛ فهرست دانشگاه تهران: 9/951 شماره 2324؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 16 / 139]

آغاز: قوله من لطف اللّه‏ تعالى احداث الموضوعات اللغوية هذا الكلام يدّل بظاهره على أنّ الأصوات والحروف مخلوقة له تعالى ولاينافي ذلك قوله أقدرهم على الصوت.

انجام: كأنّه قال جميع أحكامي مرفوعة حتى معرفة هذا الحكم واللّه‏ أعلم وأحكم.

128 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از انجام افتادگى دارد ، انجام: و لم يرد بعدم الجواز السمع عدم امكانه الذاتى الا انّه مستند الى الدليل السمعى بل ما يرادف ؛ عناوين شنگرف ، جاى برخى عناوين خالى مانده است ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به لفظ «منه مد ظله» دارد ، رطوبت به آسيب زده است.

جلد: تيماج مصنوع قهوه‏اى با ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 40 ص 75 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 1351.

200 برگ ، 23 سطر ، 5/15×5/24 سم.

441 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، انجام نسخه افتاده است ، انجام: قوله و ايضاً لو استلزم وجوبه لامتنع التصريح انه غير واجب ظاهر ... غسل جزء من الرأس يريد انه معلوم من الدين ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى با رمز «منه» دارد.

جلد: تيماج مشكى يك لا ، دانش پژوه: ش 42 ص 75 ، ثبت: 1988.

85 برگ ، 21 سطر ، 5/14×5/20 سم.

189 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1236ق ، شامل: جزء اول ، انجام: و ليس كذلك فان هذه الحالة حصلت في نظر المجتهد... بحث لا يحصل منها القول عند احمد فتامل. قد تمّ الجزء الأوّل ويتلوه الجزء الثاني في المباحث اللغوية ؛ عناوين شنگرف ، با حواشى «منه» و «لمحرره محمد حسين» ، نسخه آب خوردگى دارد ، در اول نسخه اين كتاب با عنوان شرح محقق خوانسارى بر شرح عضد الدين ايجى بر مختصر الاُصول ابن حاجب معرفى شده است.

جلد: گالينگور مشكى با ترنج زرين ، واقف: موسوى ، ثبت: 2889.

(230)

293 برگ ، 21 سطر ، 16×21 سم.

242. حاشية شرح الملخص (هيئت ـ عربى)

از: نظام الدين عبد العلى بن محمد حسين بيرجندى (م 934ق)

متن الملخص في الهيئة از چغمينى (745ق) ، شرح الملخص از قاضى زاده رومى (زنده در 815ق) ، حاشيه بر اين شرح از نظام الدين عبد العلى بيرجندى است.

[التراث العربى: 2/313؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 2/245؛ كشف الظنون: 2/1819؛ الذريعه: 6/135؛ فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/86]

468 ، نسخ ، شريف بن ابراهيم ، آخر صفر 1082ق ، در شيروان قريه همزه لو ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: هى الحركة التقويمية كما هو المشهور وذكر العلامة في النهاية انّه فضل حركة حامل القمر ؛ انجام: والشهر الشمسى الحقيقى قد يزيد عليه وقد يساويه وقد ينقص منه واللّه‏ اعلم بالصواب ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى با امضاى «چلبى» دارد.

جلد: تيماج فرسوده ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 5234.

210 برگ ، 13 سطر ، 5/15×20 سم.

243. حاشية شرح هداية الحكمة (فلسفه ـ عربى)

از: مير فخرالدين محمد بن حسين حسينى استرآبادى (قرن 10ق)

حاشيه‏اى است بر شرح ميبدى بر «هداية الحكمة» اثير الدين ابهرى.

[التراث العربى: 2/314؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 11/112]

آغاز: الحمد للّه‏ العلي الحكيم والصلوة على محمد المنعوت بالخلق العظيم و آله المبعوث لأقامة الدين القويم الشارح اعلم انّ الحكمة اه عرف الحكمة أوّلاً تحصيلاً للبصيرة للشارع.

انجام: عن النفس المنطبعة والحمد للّه‏ على توفيق الفلكيات ومنه الاستعانة لتحقيق الباقية ، تمّت الحاشية الفخرية.

(231)

304 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، يكشنبه 25 ربيع الثانى 1266ق ، با تصحيحات اندك و چند حاشيه كوتاه به امضاى: «عبدالغفار دام ظله».

جلد: مقوا ، عطف پارچه زرد ، دانش پژوه: ش 115 ص 462 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 4/11/1339 ، ثبت: 2905.

187 برگ ، 13 سطر ، 5/12×20 سم.

(232)

244. حاشية الشفاء (فلسفه ـ عربى)

از: آقا حسين بن جمال الدين محمد خوانسارى (م 1098ق)

حاشيه مشهور و مهمى است بر كتاب «الشفاء» ابن سينا در فلسفه. اين كتاب با تحقيق آقاى حامد ناجى در 816 صفحه وزيرى به مناسبت كنگره خوانسارى‏ها ، به سال 1378 ش به چاپ رسيده است.

[فهرست كتابخانه آستان قدس رضوى: 4/87؛ فهرست دانشگاه تهران: 3/ 242؛ الذريعه: 6/142]

341 ، شكسته نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از آغاز افتادگى دارد ، آغاز: هو الموجود لا في الموضوع و لايخفى انّهما بهذا الاعتبار يصيران بمنزلة نوعى الموجود... ، قوله و بعض هذه الاُمور هي كالأنواع لأنّ مفهوم الموجود ليس بالنسبة اليها ذاتياً بل عرضياً ؛ انجام: قوله لأنّ المحدث هو الذي كان بعد ما لم يكن اه لايخفى انّ مراد الشيخ.. ؛ العدم المطلق بان يكون ايجاد أو هو أيضاً كما ترى فتدبّر ، تمّت بعون الملك ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ،بهاى نسخه در ابتداى آن 350 ريال ثبت شده است ، رطوبت به نسخه آسيب رسانده است.

جلد: مقوا ، عطف تيماج سرخ ، دانش پژوه: ش 378 ص 462 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3309.

184 برگ ، 19 سطر ، 12×18 سم.

245. حاشية الشواهد الربوبية (عرفان ـ عربى)

از: ملا هادى بن مهدى سبزوارى (م 1289ق)

حاشيه‏اى است بر كتاب «الشواهد الربوبية في المناهج السلوكية» ملا صدراى شيرازى (1050 ق). اين رساله در هامش «الشواهد الربوبية» به سال 1286 ق ، در ايران به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 6/144؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 285]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي أعيان عالم الامكان شاهد تجليات ذاته وشواهد وجوداتها بجهتها... وبعد فهذه حواش من العبد المحتاج الى رحمة اللّه‏ الباري الهادي بن المهدي السبزواري.

(233)

انجام: فلم يأخذ التردد ونفس عمرو نعم يصدق ان صورة التردد في نفس عمرو بواسطة علمه بزيد و تردّده.

59 ، نستعليق ، ابو القاسم بن محمد على كاشانى ، 1278ق ، سبزوار ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيحات بسيارى مشاهده مى‏شود ، در اول نسخه تملك ابو القاسم كاشانى (كاتب) با مهر بيضوى به سجع: «عبده ابو القاسم بن محمد على».

جلد: تيماج قهوه‏اى ، دانش پژوه: ش 160 ص 463 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3359.

115 برگ ، 23 سطر ، 5/15×22 سم.

246. حاشية عدّة الاُصول (اصول فقه ـ عربى)

از: ملا خليل بن غازى قزوينى (م 1089ق)

حاشيه‏اى است بر عدّة الاُصول شيخ طوسى (460ق) در اصول فقه.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 286؛ الذريعه: 6/148؛ التراث العربى: 2/321]

آغاز: حمدله. والصلاة على سيّدنا ونبيّنا وعدّتنا في شدّتنا محمد وعلي سيّد الأوصياء وسند الأولياء أميرالمؤمنين وآلهما الطيبين.

انجام: لأنّ له ان يقول انّما استدلّ به على أصل الحجية لا على القطعية أيضا.

544 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، عصر مؤلف ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ مقابله دارد ، با حواشى: «منه دام ظله» و «منه سلمه اللّه‏ تعالى».

جلد: تيماج سرخ لولادار ، درون جلد نقوش اسليمى ، ثبت: 211خ.

131 برگ ، 15 سطر ، 5/13×20 سم.

564 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: حيث قال ماحاصله انّ تعلّق المدح أو الذم في مجاري العقول و العادات لانزاع في أنّه عقلي ؛ انجام: عدم جواز التمسّك به كما فيما نحن

(234)

فيه فلايتمّ لأنّ حاصل ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و متن نيز خط خوردگى دارد ، با حواشى به لفظ: «منه سلمه اللّه‏» ، نسخه كرمخوردگى دارد.

فاقد جلد ، ثبت: 231خ.

144 برگ ، 16 سطر ، 5/12×19 سم.

حاشية فرائد الاُصول ، محمد كاظم بن حسين خراسانى

عليه‏السلام درر الفوائد في حاشية الفرائد

247. حاشية الفوائد الضيائية (نحو ـ عربى)

از: عصام الدين ابراهيم بن محمد بن عربشاه سمرقندى (م 951ق)

حاشيه‏اى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر «الفوائد الضيائيه» جامى (898ق) در شرح «الكافية» ابن حاجب (646ق) در نحو.

[التراث العربى: 2/329؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/68]

آغاز: يا هادياًلسالك مسالك محامدك و يا سامعاً لجامع مسائل حامدك... هذه حواشٍ‏كالشمس لنجوم درر الزبر غواش ما فيه للفوائد الضيائية.

انجام: ذخراً لى و موجباً لجزيل جزائك و صل عليه بدوام أرضك و سمائك.

169 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى بسيار ، برگهايى از اول و آخر نسخه نونويس است.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5226.

157 برگ ، 21 سطر ، 16×21 سم.

466 ، نسخ ، محمد ابراهيم بن محمد على اصفهانى ، پنجشنبه 22 محرم 1227ق ، از آغاز اندكى افتاده است ، آغاز: فيه مجاز أو لأنّ المحمود عليه ليس بمحمود عليه حقيقة بل جعل... قوله لوليه في الصحاح الولى ضدّ العدو ؛ عناوين شنگرف ، حواشى اندكى دارد.

(235)

فاقد جلد ، دانش پژوه: ش 311 ص 463 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2488.

148 برگ ، 22 سطر ، 15×5/20 سم.

حاشية القواعد ، شيخ بهايى

عليه‏السلام حلّ عبارة قواعد الأحكام

248. حاشية قواعد الأحكام (الحاشية النجارية) (فقه اماميه ـ عربى)

از: جمال الدين احمد بن نجار (قرن 9ق)

حاشيه مختصر و مهمى است بر «قواعد الأحكام» علامه حلى (726ق) با عناوين «قوله ـ قوله» ، محشى از شاگردان شهيد اوّل بوده و پيش از 835 ق وفات يافته است ، بخشى از اين حاشيه در هامش قواعد الأحكام به عنوان «الحواشى النجارية» به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 6/169؛ فهرست دانشگاه تهران: 6/2194 انجام برابر با نسخه حاضر؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 290]

آغاز: قال قدس سره في أوّل خطبة القواعد الحمد للّه‏ الحمد هو الثناء لجميل على جهة التعظيم والتبجيل على الأفعال الحسنة الاختيارية... قوله ارشاد الدهماء الارشاد الدلالة على ما يوصل الى المطلوب.

انجام: قوله وقد لخصت لك لبّ فتاوى أبي خالصة التلخيص بعد هو الشرح والايضاح وقد يقال على حذف الزوايد والاتيان بالفوائد...قوله عليك ملازمة العلماء روي انّ اللّه‏ تعالى أوحى الى الأرض ... أو ضعه على اللسان خاصة فهذا آخر ما وجد من هذه الحواشي المباركة والحمد للّه‏ رب العالمين.

236 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، يكشنبه 14 رمضان المبارك 1083ق ، كامل است ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، پس از اتمام حواشى مسأله‏اى فقهى درباره طلاق حامله در دو برگ درج شده به امضاى «ابى القاسم على بن بحر» ، همو مدحى كه درباره ابن فهد گفته را متذكّر شده كه متأسفانه نسخه از اينجا افتادگى دارد.

(236)

جلد: تيماج ضربى مشكى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 194 ص 463 ، خريدارى 1/6/1342 ، ثبت: 3330.

342 برگ ، 22 سطر ، 18×5/25 سم.

249. حاشية القوانين المحكمة (اصول فقه ـ عربى)

از: ميرزا ابو القاسم بن حسن گيلانى قمى (م 1231ق)

حاشيه‏اى است توضيحى و مختصر با عناوين «قوله» بر «قوانين الاُصول» مؤلف كه همراه با اصل كتاب به چاپ رسيده است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 16/170]

آغاز: قوله الماهيات المراد بالماهيات هي الماهيات الشرعية كالصلوة.

انجام: ذكره الفاضل السيد نعمة اللّه‏ في رسالة منبع الحيوة ، تمّت حواشي المجلدين من كتاب القوانين المحكمة.

676 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 39ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1227ق ، عناوين شنگرف ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

39 برگ ، 24 سطر ، 5/14×5/20 سم.

250. حاشية الكشاف (تفسير ـ عربى)

از: سعد الدين مسعود بن عمر تفتازانى (م 793ق)

حاشيه توضيحى است بر تفسير كشّاف جار اللّه‏ زمخشرى ، كه بيشتر به جنبه ادبى مى‏پردازد. اين حاشيه از سوره بقره تا يونس و پس از آن از سوره ص تا فتح در سال 789ق نگاشته شده و به گفته كشف الظنون تلخيصى از حاشيه طيّبى است.

[التراث العربى: 2/341؛ فهرست مخطوطات دارالكتب قاهره ، فؤاد سيد: 1/267؛ كشف الظنون: 2/1478]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي أنزل الكتاب على عبده ولم يجعل له عوجاً وبيّن فيه لأولى الألباب.

31 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 10ق ، شامل: آغاز كتاب تا اواسط

(237)

تفسير سوره نساء ، انجام: احديهن كما قرى فلتم عليه فان قلت يعضلوهنّ ما وجه اعرابه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه يادداشتى مبنى بر تملّك نسخه از اردشير ميرزا (پسر فتحعلى شاه و پدر مرحوم شيخ هادى مجتهد اسكويى) ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 222 ص 470 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال 1372 ، ثبت: 2515.

130 برگ ، 27 سطر ، 19×27 سم.

251. حاشية الكشاف (تفسير ـ عربى)

از: مير سيد شريف على بن محمد جرجانى (م 825ق)

حاشيه‏اى ادبى است بر اوائل تفسير كشّاف زمخشرى.

[كشف الظنون: 2/1475؛ فهرست كتابخانه مجلس: 25/246؛ التراث العربى: 2/341؛ معجم المطبوعات العربية والمعرّبة ، سركيس: 1/679]

آغاز: قال جار اللّه‏ العلامة أحسن اللّه‏ اكرامه في دار المقامة الحمد للّه‏ الذي أنزل القرآن كلاماً مؤلفاً منظماً دل بلامي الجنس والملك.

554 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از انجام افتادگى دارد ، انجام: سورة البقرة التهجي تعداد الحروف بأسمائها... منه الفعل للمفعول بواسطة كما في قوله ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده ، با حواشى به امضاى «مولانا خليل» و «ق» و «م ح مد ظله العالى» و «منه رحمه» ، در اول نسخه فايده‏اى است در شرح مقدمه حاشيه جرجانى بر كشّاف ، بهاى نسخه هزار دينار تعيين شده و برگهاى پايانى وصالى شده است.

جلد: تيماج سبز مجدول ، ثبت: 221خ.

56 برگ ، 23 سطر ، 13×24 سم.

252. حاشية لوامع الأسرار في شرح مطالع الأنوار (منطق ـ عربى)

(238)

از: مير سيد شريف على بن محمد جرجانى (م 825ق)

حاشيه مهمى است بر لوامع الاسرار قطب الدين محمد رازى (766ق) ، كه آن نيز شرح بر قسم منطق از مطالع الانوار قاضى سراج ارموى (682ق) است. جرجانى اين حاشيه را به اسم وزير غياث الدين محمد نگاشته است. [التراث العربى: 2/343]

آغاز: قال وحيد زمانه تغمده اللّه‏ بغفرانه: الحمد للّه‏ فيّاض ذوارف العوارف الفيّاض الوهّاب من فاض الماء فيضاً وفيضوضة اذا كثر حتى سال عن جانب الوادي.

انجام: المرتب على الاستعداد الحاصل من الاحساسات المتعلقة أقرب فيكون الحرف وهذا جار في الذاتي والعرضي اذا كان أفراده محسوسة واللّه‏ الموفق للصواب.

579 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، يكشنبه رمضان المبارك 1101ق ، از آغاز اندكى افتاده است ، آغاز: قاموا مقامه في ذلك بأفضل الوسايل أعني الصلوة عليه أصالة وعليهم تبعاً... قوله أراد بالعلم ههنا ادراك المركبات سواء كان باعتبار تصوّر ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ مقابله دارد ، با حواشى به امضاى: «عبد الرحيم» و «مسعود».

جلد: مقوا ، عطف و گوشه تيماج قهوه‏اى ، روى جلد نقوش اسليمى ، ثبت: 246خ.

131 برگ ، 21 ـ 28 سطر ، 12×5/18 سم.

683 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 206ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1300ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

206 برگ ، 17 سطر ، 5/12×19 سم.

253. حاشية المختصر في الصرف (صرف ـ عربى)

از: نظام الدين عبد العلى بن محمد حسين بيرجندى (م 934ق)

شرح مزجى است بر متنى مختصر در علم صرف. نويسنده متن ، كتاب مفصّلى در اين باره نگاشته و متن مورد شرح را از آن مختصر كرده است. چنانكه خود گفته: لمّا

(239)

رأيت قصر أمد المراد أقرب الى نهاية الارشاد رأيت عنان جواد القلم أولى بالصرف نحو قصارى مختصر في الصرف... ، نام ماتن به تصريح شارح ، احمد خجندى است چنانكه شارح مى‏گويد: «مع قوله احمد هو المشهور باحمد البرهان الخجندي صاحب هذه الرسالة» ، تاج الدين احمد بن محمود خجندى (700ق) داناى در ادبيات عرب بوده و الاقليد در شرح المفصل في النحو زمخشرى و المقاليد در شرح المصباح في النحو مطرزى و شرح كافيه در نحو ، و عقود الجواهر في علم الصرف از تأليفات اوست. بيرجندى شرح حاضر را در 903 ق به پايان رسانده است. نسخه‏اى از رساله متن در همين فهرست معرفى مى‏شود.

[معجم المؤلفين 2/172؛ كشف الظنون: 2/1155 و 1376 و 1708 و 1775؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/239؛ طبقات أعلام الشيعة ، احياء الداثر من القرن العاشر: 125]

355 ، نسخ معرب ، عبد الزاق بن جاى لده بن شيخ جمال عباسى هاشمى قادرى ، اواخر جمادى الاول 991ق ، در لاهور ، اندكى از آغاز افتاده است ، آغاز: والجار والمجرور يتعلّق بيحمد قدم عليه... قوله احمد هو المشهور باحمد البرهان الخجندي صاحب هذه الرسالة... مصلّياً الصلوة في اللغة الدعاء ؛ انجام: والحمد للّه‏ تعالى على ما أيّدني في أولاه وأخراه...أولى ذلك الكتاب وهي التي اختصر هذا المختصر منها والاضافة لأدنى ملابسة وفي نسخة أخراه و هي هذا المختصر والاضافة بيانيّة قد جمعت هذه الحواشي على هذه النسخة الشريفة من الكتب المعتبرة في هذا الفن وأضفت اليها ماسنح على الخاطر الفاتر... سنة ثلاث وتسعمائة وأنا العبد... عبد العلي بن محمد بن حسين البيرجندي... الحمد للّه‏ الكريم على الاتمام واستغفر اللّه‏ العليم من الآثام ؛ نسخه نفيس ، تمامى صفحات مجدول مذهب و شنگرف و لاجورد ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيحات اندكى دارد و در آخر نسخه «تمّت المقابلة» به چشم مى‏خورد ، به نسخه رطوبت رسيده است ، در اول نسخه تملّك ضياء لشگر تقى دانش و نمره كتاب در كتابخانه وى در شيراز مربوط به قرن 14ق ثبت است ، بهاى نسخه 300

(240)

ريال درج شده است.

جلد: تيماج مشكى مجدول فرسوده ، دانش پژوه: ش 373 ص 463 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3380.

130 برگ ، 13 سطر ، 13×5/17 سم.

(241)

254. حاشية مدارك الأحكام (فقه اماميه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد اكمل وحيد بهبهانى (م 1206ق)

حاشيه استدلالى مختصرى است با عناوين «قوله» بر كتاب «مدارك الأحكام» سيّد محمد موسوى عاملى (1009ق) با ردّ و ايرادها.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/489؛ التراث العربى: 2/350]

آغاز: حمدله وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين اللّهم وفقني لما تحب وترضى واهدنى للطريقة المثلى وأيّدني... قوله واعلم انّ المعروف من مذهب اه بل نقل جمع من الفقهاء الاجماع.

انجام: هذا النص مع فتوى الفقهاء وما يشعر به في النص عن قوله فأصابته.

663 ، رساله دوم مجموعه «15پ ـ 26پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به لفظ «منه دام ظله العالى» دارد ، دو برگ ابتداى رساله در نسخه تكرار شده است.

12 برگ ، 21 سطر ، 14×21 سم.

255. حاشية المطوّل (بلاغت ـ عربى)

از: مير سيد شريف على بن محمد جرجانى (م 825ق)

حاشيه معروفى است بر «المطول في شرح التلخيص» سعدالدين تفتازانى ، كه در هامش مطول به چاپ رسيده است. [التراث العربى: 2/354]

آغاز: حمدله. والصلاة... فهذه حواشٍ على الشرح المشهور لتلخيص المفتاح كنت قد قيدتها عليه مجملةً حين.

انجام: ومثل الرقطا الرقط سواد يشعر به لفظ بياض يقال زجاجة رقطا.

653 ، رساله دوم مجموعه «2پ ـ 156ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11 و 12 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به لفظ «منه قدس سره».

(242)

155 برگ ، 19 سطر ، 5/13×5/19 سم.

465 ، نسخ ، احمد بن حاجى محمد سرخه اى ، جمعه 9 ربيع الاول 1223ق ، اصفهان مدرسه مباركيه ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و در جايهاى مختلف علامت بلاغ دارد ، با حواشى به امضاى «م ن» ، در اول نسخه تملك محمد صادق حسينى به تاريخ 1227ق.

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 262 ص 464 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى ، ثبت: 1431.

139 برگ ، 22 سطر ، 5/13×5/20 سم.

256. حاشية معالم الأصول (اصول فقه ـ عربى)

از: ميرزا محمد بن حسن شيروانى (م 1098ق)

حاشيه استدلالى و تحقيقى دقيقى است بر «معالم الاُصول» حسن بن زين الدين عاملى (1011ق) كه تا اواخر مبحث عام و خاص نگاشته شده و به همراه معالم چاپ شده است.

[التراث العربى: 2/358؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 1/38؛ الذريعه: 6/210 رقم 1171؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 16/185]

آغاز: قوله الفقه في اللغة الفهم الخ انّما ابتدأ بتعريف الفقه دون أصول الفقه كما هو المعروف في كتب الأصول لأنّ وضع الكتاب انّما هو في الفقه والتعرض لبعض المباحث الأصولية من باب المبادي و تتميم الكتاب كذا قيل قوله خرج بالتقييد بالأحكام الخ قد يطلق الحكم.

انجام: قوله يقتضي الغاء الخاص هذا مبني على عدم جواز النسخ قبل حضور وقت العمل بالمنسوخ والّا يكون سنخاً على التقديرين كذا قيل و لعلّه أجمل اعتمادا.

651 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ91ر» ، نستعليق ، اكبر بن عبد اللطيف ، 1094ق ، عناوين نانوشته است.

91 برگ ، 20 سطر ، 5/12×5/19 سم.

60 ، نسخ ، على محمد بن كربلايى على اكبر دامغانى دهملايى ،

(243)

شوال 1259ق ، در تبريز ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخ استكتاب از طرف اردشيره در تبريز در شوال 1259ق با مهر بيضوى وى و نيز وقف از طرف مرحوم شيخ هادى در شوال 1372ق به وسيله حسين حسينى به چشم مى‏خورد.

جلد: تيماج زيتونى مجدول گرهى با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 259 ص 464 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى 17/2/1333 ، ثبت: 1447.

83 برگ ، 22 سطر ، 5/14×5/21 سم.

257. حاشية معالم الأصول (اصول فقه ـ عربى)

از: حسام الدين محمد صالح بن احمد مازندرانى (1081 يا 1086ق)

حاشيه توضيحى است بر «معالم الاُصول» حسن بن زين الدين عاملى كه به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/361؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 296؛ الذريعه: 6/207]

آغاز: نحمدك اللهم يا من خلقنا ولم نك شيئاً مذكوراً ونشكرك يا من رزقنا بمشاهدة جلاله.

انجام: مراعات حسن التركيب في النظم أيضاً ونظم هذه القصص منه سبحانه لامنهم.

394 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 8 ربيع الثانى 1231ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج زرد مجدول با ترنج و سر ترنج ، دور جلد و عطف تيماج مشكى ، واقف: سيد ابو الفتوح علوى خلخالى 25/9/1342 ، ثبت: 3513.

180 برگ ، 16 سطر ، 5/14×21 سم.

258. حاشية معالم الأصول (اصول فقه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد اكمل وحيد بهبهانى (م 1206ق)

حاشيه‏اى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر معالم الاُصول ، كه بدرخواست فرزندش

(244)

آقا عبدالحسين ، به هنگام تدريس كتاب معالم به وى ، نگاشته است. وحيد بهبهانى حواشى متعدّدى بر معالم دارد. [التراث العربى: 2/360؛ فهرست مرعشى: 14/314]

آغاز: قوله بالافعال اه ان قلت من جملة الأفعال فعل المعصوم و هو حجة كقوله والعلم به في الأحكام الشرعية الفرعية فكيف يخرج عن تعريف الفقه قلت فعله كقوله من جملة الأدلّة.

انجام: فلابدّ في الحكم بعدم كونه كذلك من الثبوت من الشرع بلاشبهة نعم في الموقتة أو الاني الذي مثل الموقت ليس كذلك ووجهه واضح.

463 ، نسخ ، محمد ولى بن مهدى هزارجريبى ، يكشنبه شعبان 1243ق ، در مدرسه سعادت آباد ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه وقف بر كافه مسلمين و توليت آن با محمد ولى و پس از او به اولاد ذكورش با مهر مربعى به سجع: «لا اله الا اللّه‏ الملك الحق المبين محمد تقى».

جلد: تيماج مشكى مجدول ، واقف: سيد ابو الفتوح علوى خلخالى 7/11/1342 ، ثبت: 3531.

94 برگ ، 15 سطر ، 11×21 سم.

259. حاشية معالم الأصول (اصول فقه ـ عربى)

حاشيه استدلالى مفصلى است بر «معالم الاُصول» با عناوين «قوله ـ قوله» كه در آن به حاشيه شيروانى بر معالم نظر داشته است و به نظر مى‏رسد رساله حاضر تقريرات درس وحيد بهبهانى باشد كه از او بادعاى «دام ظله» ياد مى‏شود. حاشية حاشية الشيروانى على معالم الاُصول از وحيد بهبهانى را در همين فهرست معرّفى نموديم.

آغاز: الفقه اه قال انّما عرف المصنّف الفقه مع أنّ المقصد الشروع في أصول الفقه والشارع في كلّ علم يجب ان تعرف ذلك العلم قبل الشروع فيه لاغيره فكان المناسب ان يعرف أصول الفقه لأنّ مقصود الطلاب.

676 ، رساله چهارم مجموعه «102ر ـ 237پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام افتاده است ، انجام: ولو كان مراده من علو

(245)

الاسناد ما هو المرادف لقلّة الوسايط لما كان له وجه لأن ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

135 برگ ، 25 سطر ، 5/14×5/20 سم.

260. حاشية معالم الأصول (اصول فقه ـ فارسى)

از: ميرزا محمد بن حسن شيروانى (م 1098ق)

حاشيه فارسى شيروانى است بر معالم الاُصول.

[الذريعه: 6/210 و 14/71؛ فهرست آستان قدس رضوى: 16/193؛ فهرست كتابخانه مجلس: 16/303]

332 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: پس اين دليل مفصّل نباشد خلاصه آنچه منصف فرموده اند همين است و درين كلام چند جاى موضع سؤال است اوّل اينكه چرا تعريف فقه كرد و تعريف اصول فقه نكرد جواب كه اينست كه وضع اين كتاب در فقه است و چند مقدمه در اوّل كتاب به جهت تمهيد و تسهيل مطلب از اصول فقه آورده... ؛ انجام: جمعى مى‏گويند كه اصالة البراءة و اصالة اباحة بعد از ورود خبرى كه دال است بر... و اين معنى از جمله فرقها است كه بين القولين از اين جهت كه احتياج به قرينه در قول به اشتراك بواسطه ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى «منه» دارد.

فاقد جلد.

225 برگ ، 19 سطر ، 12×5/18 سم.

261. حاشية معالم الأصول (اصول فقه ـ عربى)

بخشى از حاشيه بر معالم الاُصول است با عناوين «قوله ـ قوله» ، در نسخه حاضر تنها حاشيه بر مقدمه معالم موجود است و ظاهراً تقريرات درس يكى از اساتيد باشد ، در اين رساله از ميرزاى قمى و علامه كرباسى نام برده شده است.

(246)

آغاز: قوله الفقه في اللغة الفهم أقول اختلف في معنى لغوي لفظ الفقه واطلاقات لفظه في اللغة على معان كثيرة... ذهب اليه الفاضل القمي وكذا العلامة الكرباسي والفاضل القزويني.

708 ، رساله‏اول مجموعه «1ر ـ 16ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از انجام افتاده است ، انجام: قوله ومرتبة هذا العلم متأخرة عن غيره بالاعتبار الثالث اه روى في بعض النسخ بالاعتبار الثلث فنقول أمّا المراد... الى كل فرد فرداً وبالنسبة الى الكل فحصل الأقسام ستة الأوّل أن يكون ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده و متن خط خوردگى دارد.

16 برگ ، 19 سطر ، 18×22 سم.

262. حاشية منهج المقال (رجال شيعه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد اكمل وحيد بهبهانى (م 1206ق)

حواشى و نكات مهمى است كه مرحوم وحيد بهبهانى بر كتاب «منهج المقال في تحقيق أحوال الرجال» ميرزا محمد استر آبادى (1028ق) با عناوين «قوله ـ قوله» نگاشته و در ابتداى آن پنج فايده رجالى مهم افزوده است.

[التراث العربى: 12/62؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 195]

آغاز: حمدله. و صلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين وبعد يقول الأقل الأذل محمد باقر بن محمد أكمل انّى لماتنبّهت بفكري الفاتر على تحقيقات في الرجال.

انجام: البزيعيّة فرقة من الخطابية يقولون بامامة بزيع... وادعوا معانيه أمواتهم بكرة وعشية ، تمّ.

413 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ مقابله دارد ، با حواشى به لفظ: «منه» ، در اول نسخه بهاى آن 300 ريال تعيين شده و تملّك كتابخانه آرامگاه آقا سيد حسينا ثبت شده است.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 144 ص 464 ، خريدارى

(247)

26/1/1342 ، ثبت: 3342.

180 برگ ، 18 سطر ، 5/16×21 سم.

الحاشية النجارية ، جمال الدين احمد بن نجار

عليه‏السلام حاشية قواعد الأحكام

263. حاشية الوافية (اصول فقه ـ عربى)

از: سيد صدر الدين محمد بن محمد باقر رضوى قمى (بعد از 1160ق)

حاشيه مشهور و مهمى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر «الوافية» ملا عبداللّه‏ بشرويى تونى (1071ق) ، خطبه اين حاشيه را يكى از شاگردان صدر الدين قمى نگاشته است.

[التراث العربى: 2/366؛ الذريعه: 14/166؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 16/306]

آغاز: قلت انكار التبادر معنى كون التبادر من أمارات الحقيقة هو ان يتبادره المعنى من اللفظ المجرد.

انجام: انما يعيد من لايدري ما صلى ، هذا آخرماأردناه والحمد للّه‏ أولاً وآخراً... والمرجو ممّن نظر الى هذا التعليق ان يمنّ على هذا الضعيف المعترف... والمؤمنات انه غفور رحيم.

666 ، رساله چهارم مجموعه «136پ ـ 327پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، در آخر نسخه چند تاريخ تولد مربوط به سالهاى 1210 و 1213 و 1214ق ثبت شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

191 برگ ، 21 سطر ، 15×21 سم.

232 ، نسخ ، محمد تقى بن محمد على جرفادقانى ، جمعه 23 صفر ؟ ، در مدرسه نيماورد اصفهان ، عناوين و نشانيها شنگرف ، متن «الوافية» در بالا و هامش صفحات درج شده است ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه تملّك محمد مهدى بن مير سيد على حسينى حسيناوى در 1227ق با مهر بيضوى و تملّك حسين بن محمد طباطبايى.

جلد: تياج مشكى با ترنج و سرترنج ، واقف: سيد ابو الفتوح علوى

(248)

خلخالى ، ثبت: 3610.

186 برگ ، 24 سطر ، 18×27 سم.

حب و بغض ، خواجه نصير الدين طوسى

عليه‏السلام تولا و تبرا

264. الحبوة (فقه اماميه ـ عربى)

از: زين الدين بن على عاملى (م 965ق)

در اين رساله استدلالى ، از مختصّات ارثى پسرِ بزرگ بحث شده و حاوى شش عنوان است: 1. ما مفهوم الحبوة 2. كم أعيان الحبوة 3. هل هي واجبة أم لا 4. مَن المحبور مِن الورثة 5. كيف يختصّ مجاناً أم لا 6. لم يحبى هو خاصة. تأليف اين رساله در روز سه شنبه 25 ذيحجه 956 به پايان رسيده است.

[التراث العربى: 2/372؛ فهرست آستان قدس رضوى: 21/504]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي حبانا بدينه القويم وهدانا الى الصراط المستقيم والصلوة على نبيه محمد الذي هو بالمؤمنين رحيم وعلى آله وأصحابه الغر اللهاميم وبعد فهذا تحقيق لمسألة مهمة يعمّ بها البلوى للمكلّفين.

انجام: بحيث لايكاد يسلم منها فرداً من أفرادها كما عرفت والحمد للّه‏ وحده وصلوته على خير خلقه محمد وآله وصحبه وسلم و فرغ منها مؤلفها الفقير الى اللّه‏ تعالى وجوده وكرمه زين الدين بن علي بن أحمد الشامي العاملي عامله اللّه‏ تعالى برحمته وتجاوز عن سيئاته بمغفرته يوم الثلثا الخامس والعشرين من شهر ذى الحجة...

701 ، رساله چهارم مجموعه «60پ ـ 76پ» ، نستعليق ، زين الدين بن على عاملى (مؤلف) ، سه‏شنبه 25 ذى حجه 956ق ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد.

17 برگ ، 20 سطر ، 5/13×5/19 سم.

(249)

265. الحثّ على صلاة الجمعة (فقه اماميه ـ عربى)

از: زين الدين بن على عاملى (م 965ق)

[التراث العربى: 2/373؛ الذريعه: 6/248]

آغاز: مقالة في الحثّ على صلوة الجمعة أرسلها الى المؤمنين بالتماس بعض الاخوان اعلم ان صلاة الجمعة من أعظم فرايض الاسلام وأفضل العبادات بعد الايمان خص اللّه‏ تعالى بها.

انجام: وها أنا قد أدّيت الأمانة ونصحت بما يجب عليّ وما عليّ الا الاصلاح مااستطعت وما توفيقي الا باللّه‏ عليه توكلت واليه اُنيب والحمد للّه‏ وحده وصلى اللّه‏ على محمد وآله.

701 ، رساله دوم مجموعه «52پ ـ 54ر» ، نستعليق ، زين الدين بن على عاملى (مؤلف) ، قرن 10ق ، در حاشيه تصحيحات اندكى به چشم مى‏خورد.

3 برگ ، 19 سطر ، 5/13×5/19 سم.

266. حجية أدلة الفقه (اصول فقه ـ عربى)

از: محمد بن حسن (قرن 13ق)

گويا بخشى از أنوار البصائر محمد بن حسن است ، اين بخش در بيان حجيت ادله فقه است و مؤلف به فنِّ كلام از كتاب خود ارجاع مى‏دهد. اين بخش شامل مقدمات و ابواب و خاتمه است.

آغاز: حمدله والصلوة والسلام على خير خلقه محمد وآله الطاهرين سيما على أميرالمؤمنين أمّا بعد فيقول تراب أقدام العلماء حسن بن محمد عفي عنهما انّ هذه وجيزة حررتها اجابة لجماعة من اخوانى المؤمنين... في بيان أدلة الفقه مشتملة على مقدمات وأبواب و خاتمة... اعلم انا قررنا بفضل اللّه‏ تعالى في فن الكلام.

انجام: وتفصيل المسأله يستحق افراد رسالة لها وليكن هذا آخر ما أورده العالم الفاضل... شيخ محمد حسنا... حيث جعلت جميع ما أوردته سلسلة واحدة يلزم آخرها بأوّلها وجائت بحمد اللّه‏ كالدر المنظوم في سلك مختوم...

612 ، رساله پانزدهم مجموعه «214پ ـ 225پ» ، نستعليق ، باقر بن محمد خراسانى ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه

(250)

تصحيح شده است.

12 برگ ، 21 سطر ، 15×5/21 سم.

267. حجية المظنة (اصول فقه ـ عربى)

از: سيد محمد تقى بن عبد الحى پشت مشهدى كاشانى (قرن 13ق)

رساله استدلالى است درباره حجيّت ظن شامل سه مطلب:

المطلب الاوّل: في بيان امكان أقسام اللفظ ووجودها ؛

المطلب الثانى: في اصالة حجية كلّ ظنّ من حيث هو ؛

المطلب الثالث: في ردّ حجّية خبر الواحد.

[التراث العربى: 2/379]

667 ، رساله پنجم مجموعه «102پ ـ 129پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از انجام افتاده است ، آغاز: بسمله. المطلب الثاني في أصالة حجية الظن من حيث هو من دون اعتبار خصوصية من الجزئية ونحوها من الأسباب المفيدة للظن فانّ للظنّ خصوصيات باعتبارات شتّى ؛ انجام: سيمامن مثل الرب الكريم الجواد الذي يبدأ بالنعم قبل استحقاقها ومن غير استحقاقها فتأمّل وبما حقّقنا ظهر مراد القوم من قولهم كلّما ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

28 برگ ، 24 سطر ، 5/15×5/21 سم.

268. حجية الظن (اصول فقه ـ عربى)

از: سيد مجاهد محمد بن على طباطبايى حائرى (م 1242ق)

رساله استدلالى است در اثبات حجيّت ظن و ردّ ادله قائلين به عدم جحيّت آن. نسخه‏هاى ديگرى از اين رساله در كتابخانه دانشگاه تهران (فهرست: 5/1676) و كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى (التراث العربى: 2/380) موجود است ، ولى در فهرست نام مؤلف رساله مشخص نشده است. در فهرست آستان قدس رضوى اين رساله از سيد

(251)

محمد مجاهد بن مير سيد على طباطبايى (1242ق) دانسته شده است و شواهدى بر اين انتساب بيان شده از جمله اينكه مؤلف در جايى مى‏گويد: «جدّي العلامة البهبهاني» ، دانسته است كه سيد مجاهد نوه دخترى وحيد بهبهانى بوده است ، مؤلف در چند جاى رساله از پدرش با اين عنوان ياد مى‏كند: «والدي العلامة في رسالته في الشهرة» و متن رساله مذكور را مى‏آورد ، مى‏دانيم كه سيد على طباطبايى صاحب رياض (پدر سيد مجاهد) رساله‏اى در حجيت شهرت دارد. اما مرحوم دانش پژوه در نشريه نسخه‏هاى خطى (3/76) احتمال داده كه اين رساله از ابو المعالى بن محمد ابراهيم كلباسى (1315ق) باشد ، و يادآور شده كه مؤلف در جايى مى‏گويد: «عائدة في ردّ استدلال سيّد مشايخنا من مصنفات مولانا... النراقى قدبيّنا في الكتب الاُصولية كالمناهج واساس الأحكام وشرح تجريد الاُصول ومفتاح الأحكام فساد ما يظهر بين الطلبة...». گفتنى است نسخه‏اى از رساله كلباسى در كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى موجود است كه در آغاز با رساله حاضر متفاوت است (نك: التراث العربى: 2/379). در مجموع انتساب رساله به سيد مجاهد قوى تر به نظر مى‏رسد.

[التراث العربى: 2/380؛ الذريعه: 6/276 ـ 278؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 16/235]

آغاز: اذا علم المجتهد بحكم من الأحكام الشرعية الفرعية بعد استفراغ وسعه وبذل جهده فيه فلا اشكال في اعتبار علمه وكونه حجة شرعية يجوز الاعتماد عليها.

انجام: ومنها ما لم يكن مظنون الصدق ولاموافقاً ومنجبراً بمثل أحد المذكورة فيبقى الباقى وهو المطلق ، تمّت الرسالة.

261 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، شنبه 26 شوال 1249ق.

جلد: تيماج مشكى سوخت با ترنج و سرترنج زرين ، دانش پژوه: ش 76 ص 44 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2697.

80 برگ ، 19 سطر ، 15×23 سم.

269. حدائق الحقائق في شرح كلمات كلام اللّه‏ الناطق (حديث شيعه ـ عربى)

(252)

از: سيد علاء الدين محمد بن ابى تراب گلستانه اصفهانى (م 1110ق)

شرح صغير گلستانه بر نهج البلاغه بهجة الحدائق نام دارد و شرح كبير وى موسوم به «حدائق الحقائق ...» است كه سه جلد از آن را نگاشته ولى به پايان نرسيده است. جلد اوّل آن از آغاز نهج البلاغه تا ابتداى خطبه شقشقيه ، و جلد دوم تنها شرح خطبه شقشقيه ، و جلد سوم پس از خطبه مذكور تا شرح خطبه چهاردهم نهج البلاغه را در بردارد و ختم تأليف جلد سوم در 1082 ق بوده است. اين كتاب به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/381؛ الذريعه: 6/284؛ فهرست كتابخانه سپهسالار: 2/60 ـ 63؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/227]

368 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: جزء اول و دوم ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: في ذلك المختار من كلامه جاري مجرى الخطب في المقامات المحصورة و المواقف المذكورة و الخطوب الواردة الظاهر من كلام.. ؛ لايبلغ مدحته القائلون الحمد على المشهور هو الثناء على الجميل الاختيارى من نعمة أو غيرها و المدح هو الثناء ؛ انجام: الأصل و من خطبة له (ع) في تخويف أهل النهر فأنا نذير لكم الى آخر الخطبة و هو.. ؛ يخرجون على حين فرقة من الناس يحتضر صلاتكم في ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج مجدول گرهى ، دانش پژوه: ش 370 ص 470 ، واقف: حسنعلى شاهرخى 2/4/1334 ، ثبت: 1618.

368 برگ ، 16 سطر ، 10×17 سم.

270. الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة (فقه اماميه ـ عربى)

از: يوسف بن احمد درازى بحرانى (م 1186ق)

كتاب معروفى است در فقه شيعى به شيوه استدلالى و مفصّل كه با دوازده مقدمه شروع شده و مؤلف تا اواسط «ظهار» را نگاشته و پس از آن اجل او را از ادامه كار بازداشت و بقيه تا پايان «لعان» توسط برادرزاده‏اش شيخ حسين آل عصفور ـ كه شاگرد او نيز بود ـ نگاشته شد. اين كتاب را انتشارات جامعه مدرسين قم به چاپ رسانده است.

[الذريعه: 6/289 ـ 291؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 305؛ مقدمه‏اى بر فقه شيعه: 296؛

(253)

فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/506]

221 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1231ق ، شامل: كتاب الطهارة ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ مقابله دارد ، در اوّل نسخه يادداشتى از عبد الحسين بن محمد على كه به تاريخ 1231ق نسخه را استكتاب نموده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 271 ص 464 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2432.

353 برگ ، 35 سطر ، 20×5/30 سم.

14 ، نستعليق ، محمود بن حاج على بن كربلائى ملك محمد خوينى ، محمود بن على خوينى ، سه‏شنبه 8 جمادى الاول 1249ق ، شامل: كتاب الصلاة ، آغاز: بسمله. حمدله. و صلى اللّه‏ على خير خلقه [...] و فيه أبواب [...] في المقدمات [...] في فضل الصلوة اليومية ؛ انجام: من جانب الامام الى هذا بل الى غير ذلك فيما هو مذكور في مظانه من أراده فليطلبه منها ؛ جاى عناوين خالى مانده است ، حاشيه‏اى از استاد آخوند خوينى در يكى از صفحات درج شده است.

جلد: تيماج ضربى زيتونى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج و لچكى ، دانش پژوه: ش 416 ص 464 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 26/1/1342 ، ثبت: 3416.

215 برگ ، 27 سطر ، 21×30 سم.

271. حدوث الحروف (فلسفه ـ عربى)

از: شيخ الرئيس حسين بن عبد اللّه‏ ابن سينا (م 428ق)

رساله «اسباب حدوث الحروف» در 20 صفحه به سال 1332ق در قاهره و به سال 1348 و 1332ش در تهران به چاپ رسيده است.

[فهرست آثار ابن سينا (مجله معارف ، دوره نهم شماره 2)]

آغاز: الحمد للّه‏ حمداً يستحقّه بعظمته ذاته وسعة رحمته وفضل جوده وصلوته على محمد وآله وبعد فليس كلّ قابل هدية محتاجاً اليها ولاكلّ طالب تحفة فاقة اليها بل وربما أثر الغنى في

(254)

ذلك.

انجام: وأظنّ أنّي قد بلغت الكفاية وعبّرت عن المقدار الذي يبلغه منّي المعرفة تقرّباً الى الشيخ الكريم الأستاد جعلني اللّه‏ فداه وههنا اختم الرسالة متوكلاً على اللّه‏ ...

620 ، رساله چهارم مجموعه «227پ ـ 234ر» ، شكسته نستعليق ، يد اللّه‏ كجورى نظر پاك ، 1352ق ، در تهران ، عناوين شنگرف.

8 برگ ، 12 سطر ، 17×5/22 سم.

(255)

272. حديقة الشيعة (عقائد ـ فارسى)

از: ملا احمد بن محمد مقدس اردبيلى (م 993ق)

كتاب مشهورى است در اثبات نبوّت خاصّه و امامت در دو جلد. اين كتاب بارها به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 6/385؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/934؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 2/1734]

آغاز: زيب و آرايش آغاز و انجام نعوت و صفات أنبياى عظام و اوصياى كرام حمد و سپاس ملك علام كه در هر ورقى از اوراق حديقه صنعش.

انجام: هر مطلبى را درين مختصر كرديم تا بر نويسنده و خواننده و شنونده كار بطول نكشد ، تمام شد كتاب حديقة الشيعة.

202 ، نسخ ، ابو طالب بن ملا عليار روضه خوان ديلمقانى ، 1259ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در آخر نسخه تملّك عباسقلى دباغ بن رضا دباغ در 1308 با مهر بيضوى ، در اول و آخر نسخه يادداشتهاى پراكنده درج شده از جمله اسامى اصحاب كهف.

جلد: تيماج مشكى سوخت مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 103خ.

231 برگ ، 25 سطر ، 20×30 سم.

حديقة المؤمنين ، سيد على طباطبائى حائرى

عليه‏السلام شرح المختصر النافع

273. حساب (ميزان الحساب ، زبدة الحساب) (رياضيات ـ فارسى)

از: علاء الدين على بن محمد قوشچى (م 879ق)

در سه مقاله:

1 ـ حساب اهل هند ، در يك مقدمه و دو باب ؛

(256)

2 ـ حساب اهل تنجيم ، در يك مقدمه و شش باب ؛

3 ـ مساحت ، در يك مقدمه و سه باب.

اين كتاب چند بار چاپ شده است.

[الذريعه: 7/5؛ فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/2651]

660 ، رساله چهارم مجموعه «136ر ـ 168ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: كردن بر جاى بنويسم و ابتدا از جانب يمين كرده... فصل دويم در تنصيف عدد يعنى بدو نيم ساختن عددى ؛ انجام: باب ششم در اعمال حسابى كه در بروج باشد بدانكه منجمان دور فلك را بدوازده قسم... وضع كنند بر وجهى كه بروج در محاذات ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

33 برگ ، 13 سطر ، 5/12×5/19 سم.

274. حساب ضرب (رياضيات ـ فارسى)

رساله مختصرى است در يك مقدمه و ده فصل و يك خاتمه در قواعد ضرب و تقسيم

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/2666؛ فهرست كتابخانه مرعشى: 3/329]

آغاز: بدان كه انواع حساب چهار است آحاد و عشرات ومآت والوف و بعد از اين مذكور شود كه چون عشرات الوف و مآت الوف و الوف... واما چهار مرتبه حساب را كه ذكر كرده شد در فصل شرح دهم... ضرب الاول آحاد در آحاد.

انجام: يا ضعف اين دو عدد يا اضعاف اين دو عدد بر همان نسبت و مابقى عدد كبوتر باشد ، والسلام.

692 ، رساله دوم مجموعه «110ر ـ 124ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

14 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

(257)

حسن و عشق ، محمد بن سليمان فضولى بغدادى

عليه‏السلام صحّت و مرض

حسنيه ، ابراهيم بن ولى اللّه‏ گرگين استرآبادى

عليه‏السلام ترجمه رساله حسنيه

275. حفظ صحت (پزشكى ـ فارسى)

از: نجم الدين اسكندر مشهور به داراى انوار

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 5/3415]

آغاز: حمدله. والصلاة والسلام على أشرف الأولين والآخرين محمد وعلى عبادك الصالحين وآله الطاهرين... بنده احقر نجم الدين سكندر مشهور به داراى انوار بر ارباب هنر عرضه مى‏دارد كه جميع حكما را كه مفتاح ابواب.

انجام: روغن كنجد جوشانيده بر موضع لكه بايد ريخت و به صابون و آب گرم بايد شست.

667 ، رساله هفتم مجموعه «141پ ـ 215پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

75 برگ ، 19 سطر ، 5/15×5/21 سم.

276. حق اليقين (عقائد ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

اصول و ضروريات دين خصوصاً بحث امامت را بطور مفصّل بيان مى‏نمايد و نيز مباحثى در پيرامون موضوعات اخلاقى وشماره گناهان كبيره دارد. اين كتاب از آخرين تأليفات علامه مجلسى است كه بنام شاه سلطان حسين صفوى نگاشته و در آخر شعبان 1109 تأليف آن را به انجام رسانده است و بارها چاپ شده است.

(258)

[الذريعه: 7/40؛ كتابشناسى مجلسى: 216؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/937؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 3/201]

آغاز: الحمد للّه‏ الواحد الأحد الفرد الصمد القديم الذي ليس كمثله شيء و هو السميع.

270 ، نسخ ، پير محمد بن كربلايى خالق ويردى ، غرّه شعبان 1118 ، از مقصد هفتم در امامت تا آخر كتاب ، آغاز: مقصد هفتم در بيان امامت ساير ائمه است صلوات اللّه‏ عليهم بدانكه لفظ شيعه را بر كسى اطلاق مى‏كنند كه ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج مشكى دورو مجدول با ترنج و سرترنج و لچكى ، دانش پژوه: ش 21 ص 67 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2699.

193 برگ ، 23 سطر ، 18×28 سم.

158 ، نستعليق ، محمد حسين بن شمس الدين محمد مشهور به آقا گل انجدانى ، 23 رجب 1128ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، كاتب اين نسخه را حسب الامر آخوند شيخ الاسلام انجدان و فراهان كتابت نموده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج و سرترنج ، ثبت: 6637.

266 برگ ، 22 سطر ، 5/16×5/23 سم.

150 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: حضرت راه مى‏رفت هر چند حضرت از او بلندتر بود... اما معجزات ديگر آن حضرت پس چند قسمست قسم اول معجزه ولادت ؛ انجام: كسى كه تأخير كند گناهكار است و بعضى گفته‏اند كه بر ذمه او مى‏ماند مانند ساير حقوق ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج زرين ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5230.

182 برگ ، 26 سطر ، 5/17×5/24 سم.

23 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از انجام افتادگى دارد ، انجام:

(259)

هر گاه مستغرق نگردد در نفس و به سبب آن شكى در عدل و حكمت حق تعالى ؛ نشانيها شنگرف و مشكى.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 106خ.

257 برگ ، 30 سطر ، 20×30 سم.

277. الحقايق (اخلاق ـ عربى)

از: محمد محسن بن مرتضى ، فيض كاشانى (م 1091ق)

عنوان تفصيلى اين اثر الحقايق في أسرار الدين يا الحقايق في محاسن الأخلاق است. اين كتاب از آخرين تأليفات فيض و كتابى است جامع و مختصر در بيان اخلاق حميده و ذميمه و اعمال نيك و بد ، مبنى بر قواعد عقلى و مأثورات شرعى ، شامل شش مقاله و هر مقاله داراى ابواب و فصولى است. فيض اين گزيده را از اثر معروف خود المحجة البيضاء در سال 1090 ق تلخيص نموده است. الحقائق بارها به چاپ رسيده و چند ترجمه فارسى دارد.

[التراث العربى: 2/408؛ فهرست‏هاى خود نوشت فيض كاشانى: 167؛ الذريعه: 7/28]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي نّور قلوبنا وعرفنا من أسرار الحديث والقرآن.

انجام: والحمد للّه‏ أوّلاً وآخراً وظاهراً وباطناً وكتب مصنّفه بيده الجانية وصار تاريخ ختمه ختمنا الى هنا...

422 ، نسخ ، آقا ميرزا محمد بن محمد ابراهيم ، چهارشنبه ذى قعده 1259ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى به نقل از «محجة البيضاء» ، در آخر نسخه چند يادداشت از محمد مهدى ، قيمت نسخه در ابتداى آن 150 ريال درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، دانش پژوه: ش 142 ص 464 ، ثبت: 3340.

134 برگ ، 22 سطر ، 14×5/21 سم.

حقيقت ادراك ، محمد بن محمود دهدار عيانى

عليه‏السلام نسبت افراد

(260)

الحكمة الخالدة ، ابوعلى مسكويه احمد بن محمد رازى

عليه‏السلام جاويدان خرد

حل البحث ، شيخ بهايى

عليه‏السلام حلّ عبارة قواعد الأحكام

278. حلّ عبارة قواعد الأحكام (فقه اماميه ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

رساله تحليلى و تحقيقى كوتاهى است درباره مسأله‏اى از كتاب قواعد الأحكام علامه حلى درباره اينكه اگر كسى پنج وضو بگيرد و با هر يك از آنها نماز بخواند ، بعد معلوم شود دو وضو از وضوهاى پنجگانه باطل بوده حكم چيست.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/564؛ التراث العربى: 2/426]

آغاز: حمداً لك يا معين و صلوة على نبيك وآله اجمعين أمّا بعد فيقول ... هذا حلّ لطيف لعبارة معضلة في قواعد الأحكام ... قال طاب ثراه ولو كان الاخلال بعضو من الطهارتين.

619 ، رساله سوم مجموعه «210ر ـ 211ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، نشانيها مشكى ، با حواشى «منه ره».

2 برگ ، 33 سطر ، 5/19×5/28 سم.

279. حلّ مشكلات الاشارات و التنبيهات (فلسفه ـ عربى)

از: خواجه نصير الدين محمد بن محمد طوسى (م 672ق)

شرح مهم و مشهورى است بر كتاب «الاشارات و التنبيهات» ابن سينا (427ق) ، خواجه در اين شرح ايرادات فخر رازى بر ابن سينا را پاسخ مى‏دهد. تأليف شرح در اواسط صفر 644 به پايان رسيده و بارها به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 2/427؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 540]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي وفّقنا لافتتاح المقال بتحميده وهدانا الى تصدير الكلام بتمجيده وألهمنا الاقرار بكلمة توحيده.

(261)

انجام: حسبما ذكره وختم به وصيته وهو آخر فصول الكتاب فهذا ما تيسّر لي من حلّ مشكلات كتاب الاشارات والتنبيهات... منه المبدأ والمعاد...

277 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 10ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه تملّك محمد جعفر بن صادق به تاريخ جمادى الثانى 1125 با مهر مربعى ، و تعيين قيمت نسخه به مبلغ 450 ريال.

جلد: تيماج سرخ مجدول با ترنج و سرترنج ، درون جلد سبز ، دانش پژوه: ش 169 ص 464 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3368.

276 برگ ، 21 سطر ، 15/23 سم.

555 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1120ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، ثبت: 222خ.

276 برگ ، 21 سطر ، 14×24 سم.

542 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از النمط الرابع را شامل است ، از انجام افتادگى دارد ، آغاز: النمط الرابع في الوجود و علله الوجود هيهنا هو الوجود المطلق ؛ انجام: شيئاً غير الحق على العرفان لانّ غير العارف ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه تملّك ملا خليل ، نسخه كرمخوردگى دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى فرسوده ، طبله دوم افتاده است ، ثبت: 209خ.

167 برگ ، 19 سطر ، 14×22 سم.

280. حمله حيدرى (تاريخ معصومين ـ فارسى)

از: ميرزا محمد رفيع خان بن محمد باذل مشهدى شاهجهان آبادى (م 1124ق)

سرگذشت پيامبر(ص) و خلفا تا پايان كار عثمان را در پيرامون 28000 بيت از روى معارج النبوة في مدارج الفتوة معين الدين مسكين هروى (907ق) سروده است ، سپس كسانى ديگر كار او را دنبال كرده اند.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 4/2775؛ الذريعه: 7/91 و 19/162]

(262)

آغاز:

بنام خداوند بسيار بخش	خرد بخش و دين بخش و دينار بخش
همه كام دنيا و دين كردگار	از اين سه نعمت نمود آشكار

انجام:

ولى چون بود شرط اسلام و دين	كه خواهند خوبى همه مسلمين
بكن غور از انصاف در اين سخن	وز آن پس تو دانى بكن يا نكن

213 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، سه‏شنبه 4 صفر 1243ق ، صفحات مجدول شنگرف چهار ستونى ، عناوين شنگرف.

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ضربى ، ثبت: 104خ.

270 برگ ، 22 سطر ، 5/20×5/30 سم.

281. الحميات (پزشكى ـ عربى)

از: نورالدين محمد بن جمال الدين محمد طبيب

رساله كوتاهى است در بيان اقسام حميات مركبه ، ناظر بر مباحث كرمانى در شرح الاسباب والعلامات كه بدرخواست يكى از برادران نگاشته است.

آغاز: حمدله. والصلوة على خير خلقه محمد وآله اجمعين الطاهرين فيقول الفقير المحتاج الى رحمة اللّه‏ المجيب محمد بن جمال الدين محمد الملقب بنور الدين الطبيب قد سألني بعض اخواني أن أبيّن له أقسام الحميات المركبة التي ذكرها الفاضل الكرماني في شرحه لكتاب الأسباب والعلامات بياناً واضحاً... تركيب الحميات.

انجام: ومن عرف ما ذكرناه معرفة شافية سهل عليه استخراج الخماسي وما فوقه ، تم.

713 ، رساله دوم مجموعه «275پ ـ 277ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق.

3 برگ ، 18 سطر ، 11×5/18 سم.

282. حيات القلوب (تاريخ معصومين ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

(263)

در احوال پيامبران و امامان ، در 3 جلد:

جلد يكم: پيامبران ، شامل 38 باب و فصل‏هايى ؛

جلد دوم: پيامبر اسلام ، شامل 65 باب و فصل‏هايى ؛

جلد سوم: امامان و خلفا ، شامل دو باب و فصل‏هايى.

اين كتاب بارها به چاپ رسيده است.

(264)

[كتابشناسى مجلسى: 225؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى: 6/4455؛ فهرستواره كتابهاى فارسى: 3/1631؛ فهرست مشترك پاكستان: 10/284؛ الذريعه: 7/121؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 2/1827]

171 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: جلد دوم ، آغاز: الحمد للّه‏ والصلوة على عباده الذين اصطفى محمد وآله خيرة الورى اما بعد اين كتاب دويم است از كتابهاى حيات القلوب... باب اول در بيان نسب شريف و خلقت با كرامت آن جناب ؛ انجام: سؤال مى‏كنند اى محمد از تو حكم غنيمتهاى كافران بگو كه آنها از خدا و رسول است چون ؛ تمامى صفحات مجدول مذهب ، سر لوح صفحه اول بريده شده است ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، در اول نسخه وقف نامه نسخه بر كافه شيعه اثنا عشريه كه به قدر احتياج از مطالعه آن بهره مند گردند و توليت آن با هر كسى كه قابليت داشته و شيعه اثنا عشرى و عادل باشد به تاريخ ربيع الاول 1158.

جلد: تيماج قهوه‏اى سوخت مجدول با ترنج و سرترنج ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 108خ.

326 برگ ، 20 سطر ، 20×28 سم.

(265)

283. خسرو و شيرين (شعر ـ فارسى)

از: نظام الدين الياس بن يوسف نظامى گنجوى (حدود 611)

دومين مثنوى از پنج گنج نظامى است كه به سال 576 ق در بحر هزج مسدس ، در 6500 بيت ، به نام اتابك شمس الدين محمد جهان پهلوان ايلدگز (568 ـ 581ق) ساخته است. مثنوى است بزمى ، در داستان عشق خسرو و شيرين ، از داستانهاى پايان روزگار ساسانى ، كه در المحاسن و الاضداد جاحظ و غرر أخبار ملوك الفرس ثعالبى و شاهنامه فردوسى آمده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 4/2790؛ الذريعه: 7/159 و 9 /1209؛ فهرست مشترك پاكستان: 7/88]

آغاز:

خداوندا در توفيق بگشاى	نظامى را ره تحقيق بنماى
دلى ده كو يقينت را بشايد	زبانى كافرينت را سرايد

انجام:

سخن را با سعادت ختم كردم	ورق كآنجا رساندم درنوردم
روانش باد جفت شادكامى	كه گويد باد رحمت بر نظامى

269 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين لاجورد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 27 ص 67 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2678.

231 برگ ، 14 سطر ، 5/17×29 سم.

(266)

284. الخصال (حديث شيعه ـ عربى)

از: محمد بن على ابن بابويه قمى (م 381ق)

احاديثى كه درباره خصلت‏هاى پسنديده و ناپسند وارد شده و در آن از شماره و عدد سخن رفته ، در اين كتاب گردآورى شده و از باب خصلت‏هاى يگانه و دوگانه تا باب خصلتهاى چهارصدگانه منظم شده است. اين كتاب بارها چاپ شده و ترجمه فارسى آن نيز به طبع رسيده است.

[الذريعه: 7/162؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 331؛ التراث العربى: 2/449]

456 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، چهارشنبه 25 ذى قعده 1075ق ، از خصال هفتگانه تا آخر كتاب ، آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين أبواب التسعة ورد الأمر بدفن سبعة أشياء قال الشيخ... بن بابويه القمى الفقيه مصنّف هذا الكتاب رحمة اللّه‏ عليه حدّثنا محمد بن جعفر البندار ؛ انجام: ألف ألف آدم أنت في آخر تلك العالم واولئك الآدميّون الحمد للّه‏ رب العالمين... ؛ صفحات مجدول شنگرف ، عناوين شنگرف ، نسخه بدلها در حاشيه ذكر شده است ، در آخر نسخه فايده‏اى با عنوان «باب الكرّات وحالاتها وما جاء فيها» به نقل از «مختصر البصائر» سعيد بن عبد اللّه‏ بن ابى خلف قمى ، پس از آن 12 بيت عربى در توسل به چهارده معصوم (ع) با مطلع: بحسيب حسبي وحبيب نسبي * وطبيب أدبي ولبيب نجبي.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول لولادار با ترنج و سرترنج ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5225.

167 برگ ، 17 سطر ، 13×20 سم.

285. خطبات (ادب ـ عربى)

از: علم الهدى محمد بن محمد محسن فيض كاشانى (م 1115ق)

بيش از 180 خطبه عربى است كه در مناسبت‏هاى مختلف خواند مى‏شود شامل نصايح و مواعظ ، برگرفته از كلمات حضرات معصومين عليهم السلام.

(267)

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل الألسنة اللافظة مفاتيح للعظة الخافظة والأفئدة اللاحظة مصابيح لليقظة الواعظة... محمد المدعو علم الهدى ابن محمد المحسن عفا اللّه‏ عما اجترح وجنى... هذه مائة ونيف وثمانون خطبة موقظة لمن راقب مواسم الاتعاظ.

624 ، رساله دوم مجموعه «31پ ـ 120پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12 و 13ق ، از انجام افتاده است ؛ انجام: يعلم أسراركم وأخرجوا من الدنيا قلوبكم من قبل يخرج منها أبدانكم ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

89 برگ ، 17 سطر ، 5/15×22 سم.

الخطبة التوحيدية ، ابن سينا

عليه‏السلام الخطبة الغراء

286. الخطبة الغراء (فلسفه ـ عربى)

از: شيخ الرئيس حسين بن عبد اللّه‏ ابن سينا (م 428ق)

الخطبة الغرّاء كه آن را تسبيحيّه ، التمجيد ، خطبة في الالهيات ، العطيّة الالهيّة ، الحكمة الالهيّة ، الخطبة التوحيدة نيز مى‏خوانند ، خطبه‏اى است در حمد و ثناى بارى تعالى و ذكر صفات ثبوتى و سلبى خداوند كه به سبب احتواى آن برچكيده فلسفه مشايى ابن سينا مورد توجه قرار گرفته و ترجمه‏ها و شروحى به فارسى و عربى دارد. مشهورترين ترجمه آن منسوب به عمر خيام است كه به همراه متن به چاپ رسيده است.

[معجم التراث الكلامى: 3/196 و 199؛ الذريعه: 7/204]

آغاز: سبحان الملك القهار الاله الجبار لاتدركه الأبصار ولايمثله الأفكار لا جوهر يقبل الأضداد.

انجام: وافاضة الهداية وكشف الشبهة انّك وليّ ذلك ومبدئه وأوّله وآخره وان تصلّي على صاحب الشريعة الشريفة والسلام ، تمّت الرسالة.

(268)

620 ، رساله پنجم مجموعه «234ر ـ 236ر» ، نسخ ، يد اللّه‏ كجورى نظر پاك ، 1352ق.

3 برگ ، 12 سطر ، 17×5/22 سم.

287. خلاصة الأقوال (رجال شيعه ـ عربى)

از: حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 726ق)

اسامى روات احاديث را همراه با گوشه‏اى از شرح حال آنان به ترتيب الفبا در دو قسم آورده است:

1 ـ كسانى كه بر آنان اعتماد كامل داشته است ، در 26 فصل و هر فصل در چند باب ؛

2 ـ ضعفا ، در 27 فصل و هر فصل در چند باب.

در پايان ، خاتمه‏اى در 10 فائده آمده است.

[التراث العربى: 2/455؛ الذريعه: 7/412؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى ، مشار: 344]

آغاز: الحمد للّه‏ مرشد عباده الى سبيل السداد وهاديهم الى طريق النفع في المعاش والمعاد.

انجام: والحمد للّه‏ وحده وصلى اللّه‏ على سيدنا محمد وآله الطاهرين فرغ من تصنيفه كثر اللّه‏ فوايده ثالث عشر شهر ربيع الآخر سنة ثلاث وتسعين وستمائة والحمد للّه‏ رب العالمين...

714 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 129ر» ، نسخ ، ابراهيم بن مرمران حسينى رازى ، چهارشنبه 22 رجب 1069ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، با حواشى به امضاى «زين» ، در موارد اندكى نسخه بدلها ذكر شده است.

129 برگ ، 18 سطر ، 13×5/19 سم.

288. خلاصة الحساب (رياضيات ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

رساله مختصر و بسيار معروفى است در رياضيات شامل يك مقدمه و ده باب و يك خاتمه:

المقدمه: في تعريف الحساب و موضوعه ؛

(269)

الباب الأوّل: في حساب الصحاح ؛

الباب الثاني: في حساب الكسور ؛

الباب الثالث: في استخراج المجهولات بالأربعة المتناسبة ؛

الباب الرابع: في استخراج المجهولات بعمل الخطائين ؛

الباب الخامس: في استخراج المجهولات بالعمل بالعكس ؛

الباب السادس: في المساحة ؛

الباب السابع: في ما يتبع المساحات ؛

الباب الثامن: في استخراج المجهولات بالجبر و المقابلة ؛

الباب التاسع: في قواعد لابد للمحاسب منها ؛

الباب العاشر: في مسائل متفرقه.

شروح و حواشى بسيارى بر اين رساله نگاشته‏اند و بارها به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 7/224 و 6/84 و 13/227 ـ 234؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 334]

آغاز: نحمدك يا من لايحيط بجميع نعمه عدد.

621 ، رساله اول مجموعه «9پ ـ 32ر» ، نسخ زيبا ، ابو القاسم بن محمد غريب تبريزى قراجه داغى ، جمادى الاول 1253ق ، در مدرسه طالبيه تبريز ، عناوين و نشانيها شنگرف ، حواشى توضيحى بسيارى در بين سطور و هامش صفحات درج شده است.

24 برگ ، 15 سطر ، 5/14×22 سم.

629 ، رساله ششم مجموعه «132پ ـ 153پ» ، نستعليق ، حسين قلى بن ابوعلى بن كربلايى حسين قلى پازوارى مشهور به بابا ، ذى قعده 1279ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، از روى نسخه‏اى كه به خط محمد هادى بن شيخ بهاء الدين محمد معمار اصفهانى بوده كتابت شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

22 برگ ، 13 سطر ، 18×22 سم.

الخلاصة في النحو ، ابن مالك طايى جيانى

(270)

عليه‏السلام الألفية

289. خلاصه منهج الصادقين (تفسير ـ فارسى)

از: فتح اللّه‏ بن شكراللّه‏ شريف كاشانى (م 988ق)

گزيده‏اى است از تفسير بزرگ او «منهج الصادقين» ، كه هر دو تفسير به چاپ رسيده است. كاشانى تفسيرى ديگرى به زبان عربى نگاشته موسوم به زبدة التفاسير ، كه در همين فهرست معرفى مى‏شود.

[الذريعه: 7/233؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/45]

آغاز: حمدى چون كلمات ربانى بى غايت شايسته لطيفى است كه از محض لطف ابدى بواسطه جود.

237 ، نستعليق ، آيات نسخ معرب ، جلال الدين محمد بن محمد باقر حسينى مشهدى ، 2 جمادى الثانى 1074ق ، از سوره أنبياء تا آخر سوره زمر ، آغاز: سورة الانبيا عليهم السلام مائة و اثنى عشر آية و ركوعها سبعة و اختلافها اثنى عشر ؛ انجام: شكر و سپاس مرخداى راست كه بر وفق فضيلت از براى ما مقامى و مرتبه‏اى تعيين فرمود ، تم المجلد الثالث ؛ عناوين شنگرف ، در اول نسخه تاريخ تولد فرزندان باقر بن محمد باقر هرندى ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول لولادار با ترنج زرين ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2688.

321 برگ ، 19 سطر ، 5/18×25 سم.

196 ، نستعليق ، محمد هاشم بن محمد سعيد دهوى ، جمعه 15 محرم 1115ق ، شامل: جلد اول ، انجام: نزد خوابيدن آخر سورة الكهف بخواند مگر كه بيدار شود در آن ساعتى كه خواسته باشد واللّه‏ اعلم بالصواب ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با سرترنج و لچكى زرين ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 101خ.

(271)

440 برگ ، 21 سطر ، 5/23×5/35 سم.

الخمس

عليه‏السلام كتاب الخمس

(272)

الدر المكنون ، امين الاسلام طَبَرسى

عليه‏السلام نثر اللآلى

290. درّ يتيم (عرفان ـ فارسى)

از: محمد بن محمود دهدار عيانى (م 1016ق)

در خويشتن شناسى و مراتب نفس انسانى به شيوه عرفانى است و بر پايه ذوقيات عرفانه استدلالات حكما و اهل قال.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1145؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 19/171]

آغاز: حمد و سپاس ازلى الأساس مر آفريدگارى را كه شأن الوهيتش مقوّم موجوداتست وشكر و ستايش ابدى الاقتباس پروردگارى را كه...

انجام: و به توفيق خداى تعالى از نعم الهى محظوظ باشد و از شر نفس و شياطين الانس والجن محفوظ باشد واللّه‏ يقول الحق وهو يهدى السبيل وصلى اللّه‏ على محمد وآله وصحبه اجمعين.

616 ، رساله هفتم مجموعه «92پ ـ 108پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

17 برگ ، 14 سطر ، 5/17×5/21 سم.

291. درج مضامين (لؤلؤ درج مضامين) (تجويد ـ فارسى)

از: ملا مختار اعمى اصفهانى (زنده در 949ق)

(273)

منظومه‏اى است در تجويد كه در دهم صفر 949 در هفتاد و دو بيت سروده است. اين منظومه به فارسى و عربى شرح شده و غير از مختار القراء اوست.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/87]

آغاز:

اى كلام از اعظم نام تو زيور يافته	وز صفات و از سپاست زيب ديگر يافته
بر روان مصطفى و آل او بادا سلام	گر نبودى ذاتشان نگرفتى افلاك انتظام

انجام:

زلزلت با قارعه از عصر تا كوثر ، لهب	عوذتين الحمد للّه‏ شد تمام اين منتخب ...
قاريا زين نظم موجز بهره چون يابى نما	در حق مختار اعمى اصفهانى دعا

687 ، رساله سوم مجموعه «133ر ـ 135ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

3 برگ ، 14 سطر ، 11×15 سم.

292. درر الفوائد في حاشية الفرائد (حاشية فرائد الاُصول) (اصول فقه ـ عربى)

از: محمد كاظم بن حسين خراسانى (م 1329ق)

مؤلف را بر فرائد الاُصول (= رسائل شيخ انصارى) دو حاشيه است ، نخست حاشيه قديمه و ديگر حاشيه جديده كه حاشيه‏اى است تحقيقى و به نام درر الفوائد به چاپ رسيده است. نسخه حاضر حاشيه جديده است كه با عناوين «قوله ـ قوله» برگزار شده و در تاريخ‏هاى مختلف تحرير شده است.

[الذريعه: 6/160 و 8/132؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 16/156؛ التراث العربى: 3/31؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 351]

آغاز: قوله قدس سره اعلم انّ المكلّف اذا التفت الى حكم شرعى الخ مراده بالمكلّف من وضع عليه القلم من البالغ العاقل لاخصوص من تنجّز عليه التكليف.

انجام: حركة واحدة واجباً وحراماً هذا آخر ما أردنا ايراده في هذه المسألة والحمد للّه‏ أولاً وآخراً... قد تمّت على يد مؤلّفه الآثم محمد كاظم الخراساني.

(274)

273 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد ، با حواشى به لفظ «منه دام ظله العالى» ، در اول نسخه مهر كتابخانه مدرسه علميه برهان شهر رى درج شده است.

جلد: تيماج سرخ مجدول گرهى با ترنج و سرترنج.

242 برگ ، 21 سطر ، 5/18×27 سم.

293. الدرر النجفية من الملتقطات اليوسفية (اصول فقه ـ عربى)

از: يوسف بن احمد درازى بحرانى (م 1186ق)

شصت و دو مسأله از مسائل مشكل فقه و حديث را با عناوين «درة نجفية» با بحث‏هايى مفصّل و سودمند در اين كتاب گرد آورده و تأليف آن را در 20 ذيقعده 1177 به انجام رسانده است.

[التراث العربى: 3/34]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي هدى أبصار بصائرنا بأنوار الولاية الحيدرية وفتح مسامع قلوبنا بأخبار الصفوة المصطفويّة... فلذا سمّيته كتاب الدرر النجفيّة من الملتقتات اليوسفيّة... الدرة الأوّل روى المشايخ.

انجام: وبهذا الحديث الشريف نختم درر هذا الكتاب... أصلح اللّه‏ تعالى أحواله الدارين وأذاقه حلاوة النشأتين بتاريخ يوم العشرين من شهر ذى القعدة الحرام من السنة السابعة والسبعين بعد المائة والالف...

210 ، نسخ ، على بن كاظم ، چهارشنبه محرم 1239ق ، در مدرسه اصطهبانات ، فهرست مطالب كتاب در اول نسخه درج شده است ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: گالينگور مشكى ترنجدار ، دانش پژوه: ش 407 ص 465 ، ثبت: 3408.

318 برگ ، 25 سطر ، 18×29 سم.

(275)

294. الدرة الفاخرة (فلسفه ـ عربى)

از: نور الدين عبد الرحمن بن احمد جامى (م 898ق)

رساله مختصرى است در اثبات واجب الوجود به روش فلاسفه و صوفيه و متكلمين. در اين رساله درباره اثبات واجب و صفات و علم و اراده و قدرت خداوند متعال بحث مى‏شود.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 359؛ التراث العربى: 3/21]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي تجلى بذاته لذاته فتعيّن في باطن علمه مجالي ذاته وصفاته ثمّ انعكست آثار تلك المجالي الى ظاهره من الباطن.

انجام: بقدرة يخلقها اللّه‏ تعالى في العبد اذا قارنت حصول الشرائط وارتفاع الموانع ، تمّت الرسالة.

478 ، نستعليق ، حسين حسينى نعمت اللهى ، سه‏شنبه 22 رجب 1311ق ، تمامى صفحات مجدول محرر مشكى ، با حواشى به لفظ: «منه قده» ، بهاى نسخه در ابتداى آن 50 ريال ثبت شده است.

جلد: مقوا ، عطف و گوشه تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 360 ص 465 ، ثبت: 3390.

33 برگ ، 10 سطر ، 13×20 سم.

295. الدرة النجفيّة في الاُصول الدينية (عقائد ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

كتابى است در اصول دين ، تأليف آن در روز پنج شنبه ذيقعده 1294 به انجام رسيد و در دو جلد در تهران به سال 1300 چاپ شده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/942؛ الذريعه: 8/113 رقم 414 ؛ فهرست دانشكده الهيات تهران: 1/299]

آغاز: حمد خداى را كه راه او واضح ترين راههاست اگر رو به او برويم... چنين گويد اين

(276)

بنده خاكسار... محمد باقر...كه چون بعضى از شبهات.

انجام: كه در اين زمان امام عصر خود را عجل اللّه‏ فرجه شناخته‏اند غيبت او را مانع ... پس به همين قدر اكتفا كردم در اين جزو. ان شاء اللّه‏ تمام مطلب را در جزو دويم از رساله دره به عون خداوندى خواهم نوشت اگر خداوند عالم جل شانه به واسطه آيات خود خواسته باشد.

601 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 183پ» ، نستعليق ، براتعلى بن گداعلى همدانى ، نيمه اول: سه شنبه 26محرم 1293 ، به جهت سيد محمد بن هاشم حسينى ، نيمه دوم به خط ديگر در تاريخ پنج شنبه ذيقعده 1294 ، شامل: جلد اول ، انجام: امام عصر خود را عجل اللّه‏ تعالى فرجه شناخته‏اند غيبت او را ... همين قدر اكتفا كردم در اين جزو ، انشاء اللّه‏ تمام مطلب را در جزء دويم از رساله دره به عون خداوندى خواهم نوشت اگر خداوند عالم جلّ شأنه به واسطه آيات خود خواسته باشد ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

183 برگ ، 16 سطر ، 5/10×5/17 سم.

الدرة النظيمة ، رجايى

عليه‏السلام دره منظومه

296. الدرّة السنيّة على شرح الألفيّة (نحو ـ عربى)

از: ابويحيى زكريا بن محمد انصارى (م 926ق)

حاشيه مفصلى است بر شرح ابن ناظم (بدر الدين محمد) بر الفيه ابن مالك.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/97؛ التراث العربى: 3/29]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي منحنا علم اللسان وغمز ... وبعد فهذه حاشية وضعتها على شرح الخلاصة نظم العلامة أبي عبداللّه‏ محمد جمال الدين بن مالك الطائي لابنه.

انجام: وأحصى كل شيء عدداً قوله بلاخصاصة. الخصاصة الفقر وسوء الحال والحمد للّه‏ وحده وصلى اللّه‏ على سيدنا محمد...الا باللّه‏ العلي العظيم.

(277)

637 ، رساله دوم مجموعه ، نستعليق ، محمد حسين بن محمد على حاجى رجب شولستانى فهليانى ، 1105ق ، اين رساله در هامش شرح الفيه ابن ناظم كتابت شده است.

238 برگ ، سطور چليپايى ، 5/15×5/24 سم.

297. دره منظومه (مفتاح خزاين ، الدرة النظيمة) (تجويد ـ فارسى)

از: رجايى (قرن 13ق)

منظومه‏اى است در تجويد ، در 136 بيت ، از سراينده‏اى با تخلص رجائى كه به نام فتحعلى شاه قاجار سروده است. اين رساله در فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى با عنوان «مفتاح خزائن الكلام» معرّفى شده و فوت ناظم پس از 1245ق دانسته شده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/88؛ فهرست دانشگاه تهران: 2/704 و 11/2208 و 13/3501؛ فهرست كتابخانه مرعشى: 29/180]

آغاز:

اى نام ناميت شده مفتاح هر كلام	وى از كلامت اين عالم در انتظام
حمد ثنايت چون بكند اين زبان لال	بر عجز معترف ز ثنايت رسول و آل

632 ، رساله سوم مجموعه «10پ ـ 15ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از انجام افتاده است ، انجام: آن چه عارض مظهر است وقف در دلان اى ذوفنون * چون نهاد مؤمنين درد از جهت خالدون ، عناوين و نشانيها شنگرف.

6 برگ ، 9 ـ 17 سطر ، 16×21 سم.

298. [دفاع از شيخيه] (عقائد شيخيه ـ فارسى)

دفاع از عقايد شيخيه و ردّ گفتار منكرين آنهاست و تأليف آن در روز يك شنبه 2 صفر 1288 در همدان به انجام رسيده است. اين كتاب در ردّ يكى از علماى همدان نگاشته شده كه در نقد و رد شيخيه كتابى نگاشته بود ، چنانكه كاتب در اختتام نسخه مى‏نويسد: «... في احقاق الحق وابطال الباطل در رد مصنف همدانى...» ، گفتنى است كه محمد باقر

(278)

شيخى همدانى ردّى بر ملا رضا دارد كه نسخه‏اى از آن را در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى در قم به شماره 1882 فهرست نمودم و در فهرست الفبايى آستان قدس رضوى ص 173 جواب شبهات از همين محمد باقر همدانى معرّفى شده و در فهرست مذكور صفحه 181 كتاب چهار فصل در ردّ ذريعة الورى محمد باقر همدانى نيز معرّفى شده است.

همچنين نگاه كنيد به فهرست كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى تأليف آقاى عرب زاده صفحات 225 و 403 جواب اعتراضات مير محمد على و سؤال و جواب از محمد باقر همدانى.

آغاز: حمدله. و صلى اللّه‏ على محمد وآله الطيبين... و جوابى در تفريق ميان آن الفاظ نوشته شده بود كه تفريق بين مؤمنين... و آن نوشته اين است و ببايد دانست كه معرفت اصول خمسه معرفت اجمالى كافى است.

انجام: و سلب اختيار را از آنها نخواهد فرمود يهلك من هلك عن بيّنة... وآخر تابع على ذلك تمام شد اين مختصر در روز يكشنبه دويم ماه صفر المظفر از شهور سنه 1288 حامداً مصلياً مستغفراً.

589 ، نستعليق ، على اكبر بن عبد اللّه‏ آشتيانى ، 1288ق ، برگ اول نسخه پاره شده است ، عناوين و نشانيها شنگرف و لاجورد ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى.

198 برگ ، 14 سطر ، 5/11×5/17 سم.

299. دفتر ثبت كتابخانه آستانه حضرت عبد العظيم (ع) (فهرست ـ فارسى)

از: محمد جواد بن رضا مؤذنى (1371 ش)

دفتر بزرگى است كه در آن نام كتابها به ضميمه برخى از مشخصات آنها به ترتيب زمان ورود به كتابخانه ثبت شده است. تنظيم اين دفتر از خدمات مرحوم مغفور آقاى محمد جواد مؤذنى مدير سابق كتابخانه است كه در آن از تاريخ 24/8/1324 تا 26/10/1371 تعداد 9636 جلد كتاب و نشريه چاپى و خطى را به ثبت رسانده و علاوه

(279)

بر نام كتاب و مؤلف ، به موضوع ، ناشر ، تاريخ طبع ، تعداد صفحات ، تعداد تصاوير و محلّ تهيه و قيمت خريد كتاب اشاره نموده است ، پس از ايشان ورود كتابهاى بعدى از آن تاريخ تا مورخه 5/2/1380 و تا شماره 11000 توسط جناب آقاى حسين مؤذنى مدير فعلى كتابخانه به ثبت رسيده و كتابهاى بعدى در برنامه كامپيوترى كتابخانه به ثبت مى‏رسد.

آغاز: 1 ـ 24/8/24 اصول علم حساب ل 17 ـ 19 موسى مفتاح الملك ، رياضى ، مرتضى نجم آبادى ، طهران ، چاپى ، 309 ، ندارد ، 1 جلد ، خريدارى آستانه 5 ريال.

انجام: 11/2/80 ادعيه و زيارات امام (ع) ، عزيز اللّه‏ ادعيه ، عطارد ،1379 ، 176ص ، 1 جلد ، اهدايى مؤلف.

588 ، نستعليق ، محمد جواد مؤذنى (مؤلف) ، از 24/8/1324 تا 5/2/1380 ش ، تمامى صفحات داراى جداول 16 ستونى است.

جلد: گالينگور آبى ، عطف گالينگور قرمز.

178 برگ ، 36 سطر ، 5/35×5/43 سم.

300. دقائق الأخبار في ذكر الجنّة والنار (حديث ـ عربى)

از: ابى ليث نصر بن محمد سمرقندى (م 373ق)

پنجاه و چهار باب كوتاه است در بيان آيات و احاديث وارده درباره بهشت و نعيم آن و جهنم و عذابهاى آن و كيفيت خلقت انسان و ملائكه و ساير مخلوقات و مرگ و حشر و نشر و جزاء اعمال صالحه و طالحه و مسائلى از اين قبيل. اين كتاب در مصر به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 3/41]

آغاز: قد جاء في الخبر انّ اللّه‏ تعالى خلق شجرة ولها أربعة أغصان فسمّاها شجرة اليقين ثمّ خلق نور محمد صلى اللّه‏ عليه وسلم من درّة بيضاء.

678 ، رساله ششم مجموعه «58پ ـ 138پ» ، نسخ ، بدون نام

(280)

كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

80 برگ ، 14 سطر ، 5/13×21 سم.

دوازده امام ، محمد طاهر بن محمد حسين قمى

عليه‏السلام التوسل الى المعصومين (ع)

301. ديو نامه (هفتاد و دو ديو و ديوانه) (علوم غريبه ـ فارسى)

در اين رساله آمده است كه در زمان حضرت سليمان عليه السلام مردم مبتلا به دردهايى مى‏شدند كه منشأ آن را نمى دانستند ، حضرت جبرئيل به سليمان نبى اطلاع داد كه 72 ديواند كه هر يك منشأ دردى هستند ، آنانرا بخصوص بخواه ، جناب سليمان از آصف بن برخيا و برادرش كبيرة الجن براى احضار ديوها كمك مى‏گيرد ، در اين رساله داستان مذكور همراه با خصوصيات هر يك از ديوها و علاج دردى كه از آنها صادر مى‏شود ، درج شده است.

آغاز: روايتى است كه در ايام حضرت سليمان عليه السلام مردمان از يك ناله رنجور مى‏شدند و اعضاى ايشان درد مى‏نمودند و علاجش نمى دانستند در آن وقت پيش حضرت سليمان آمدند.

انجام: ديو گفت موى كفتار در زير دامن دود كند و اين دعا را بنويسد در ران راست ببندد... ولايزيد الظالمين الا خساراً باسم فلان بن فلان ، تمام شد اين ديونامه.

658 ، رساله هفتم مجموعه «82ر ـ 93پ» ، نستعليق ، خليفه آقا بابا بن خليفه دده خان مصرقانى ساوجى ، پنجشنبه 29 صفر 1236ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، پس از اتمام رساله چند حكايت و همچنين احكام كسوف و خسوف به نقل از قصص الانبياء راوندى درج شده است.

12 برگ ، 24 سطر ، 17×5/20 سم.

ديوان المراثى ، عبد اللّه‏ ميرزا بن فتحعلى شاه قاجار

(281)

عليه‏السلام ديوان داراى قاجار

302. ديوان حكيم سوزنى سمرقندى (شعر ـ فارسى)

از: شمس الدين ابوبكر محمد بن على سوزنى سمرقندى (م 569ق)

ديوان اشعار سوزنى سمرقندى است شامل مدايح ، هجويات ، غزليات و قطعات.

[فهرست مشترك پاكستان: 7/64 و 9/2127؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى: 3/2364؛ الذريعه: 9/476؛ فرهنگ سخنوران: 279؛ فهرست مجلس: 37/117 آغاز برابر با نسخه حاضر]

آغاز: در مدح نور الدين فرمايد:

نور دين نور عين و مهر و وفا	آفريده شده ز لطف و صفا
باب تو مهر چرخ مكرمت است	تو هم از مهر زاده‏اى هم ز وفا

354 ، شكسته نستعليق ، بدون نام كاتب ، 8 صفر 1246ق ، نام كاتب سياه شده است ، عناوين شنگرف و لاجورد ، اشعار در متن و حاشيه صفحات نگاشته شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 137خ.

70 برگ ، 14 سطر ، 11×17 سم.

303. ديوان داراى قاجار (ديوان المراثى) (شعر ـ فارسى)

از: عبد اللّه‏ ميرزا بن فتحعلى شاه قاجار (م 1270ق)

شاعر فرزند فتح على شاه قاجار است كه روزگارى دراز پيش از مرگ و پس از مرگ پدرش فرمانرواى خمسه و زنجان بوده است. از او دو ديوان در دست هست ، يكى داراى: قصيده ، غزل ، مثنوى ، قطعه ، تك بيت ، رباعى. ديگرى ديوان مرثيه كه به چاپ رسيده است. نسخه حاضر هر دو ديوان را در بردارد.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2324؛ الذريعه: 9/319؛ فهرست كتابخانه مجلس: 8/126]

آغاز:

(282)

اى نام تو بخشنده بخشنده جانها

اى خالق سبحان و خداوند توانا

انجام:

دارا خون دل چكان	از چشم خونفشان
بر فلك از تو شد روان	ناله و آه و شور و شين

515 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1242ق ، به ضميمه ديوان المراثى ، تمامى صفحات مجدول محرر مذهب و شنگرف و لاجورد ، دو صفحه اول نقش گل و بوته در حاشيه و طلا اندازى دندان موشى بين سطور ، صفحه اول سرلوح مذهب ، عناوين شنگرف ، متن خط خوردگى دارد.

جلد: تيماج روغنى فرسوده دورو ، روى جلد جدول زر با ترنج و سرترنج مزين به نقش گل و بوته الوان ، داخل جلد زمينه سرخ جدول زر با نقش گل الوان ، ثبت: 182خ.

191 برگ ، 17 سطر ، 20×5/29 سم.

304. ديوان سنايى غزنوى (شعر ـ فارسى)

از: حكيم ابو المجد مجدود بن آدم سنايى غزنوى (م 525ق)

به كوشش مدرس رضوى در تهران بسال 1320ش به چاپ رسيده است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 7/427؛ الذريعه: 9/471؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/1872 و 2361]

آغاز:

اى در دل مشتاقان از عشق تو بستانها	از حجّت بيچونى و از صنع تو برهانها
در ذات لطيف تو حيران شده فكرتها	بر علم قديم تو پيدا شده پنهانها

انجام:

تا يكى طبل را بناى گلو	چوب تيره كنند شش پهلو
پدر هر كرا رزه بردند	پسر و زنش را بيفشردند

(283)

450 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

جلد: تيماج مشكى مجدول ، واقف: سيد ابو الفتوح علوى خلخالى ، ثبت: 3485.

247 برگ ، 17 سطر ، 5/14×21 سم.

305. ديوان مجنون (أخبار المجنون وأشعاره) (شعر ـ عربى)

از: ابوبكر والبى

ديوان اشعار قيس بن ملوح مجنون عامرى است كه ابو بكر والبى گرد آورده است.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى ، مشار: 387؛ تاريخ التراث العربى ، سزگين: 2/389 ـ 392؛ فهرست كتابخانه مجلس: 37/72؛ كشف الظنون: 1/807؛ معجم المطبوعات العربية ، سركيس: 2/1537؛ مخطوطات الادب في المتحف العراقى: 286]

آغاز: حدّث أبو بكر الوالبي قال حدّثني أبو جعونة الذهلي عن أبي العالية عن رجل من عجل والحديث رجع الى أبي بكر الوالبي لأنّه هو الذي جعل شعره...

مضى زمن والناس يستشفعون في

فهل لي الى ليلى الغداة شفيع

انجام: حتّى مات ودفن الى جنبها قال أبو بكر الوالبي هذه جملة ما تناهى الينا من أخبار المجنون وأشعاره خارجاً عمّا لم نكتبه وما كان منحولاً من قصيدة أو خبر أعرضنا عن كتابته.

662 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 43ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، شنبه غره رجب 1254 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، برخى از كلمات در حاشيه و زير سطور ترجمه شده است.

43 برگ ، سطور مختلف ، 5/15×21 سم.

(284)

306. ذخيرة المعاد في شرح الارشاد (فقه اماميه ـ عربى)

از: محمد باقر بن محمد مؤمن ، محقق سبزوارى (م 1090ق)

شرح استدلالى مفصلى است بر «ارشاد الاذهان الى احكام الايمان» علامه حلى (726ق) ، شارح قسم عبادات را به تفصيل شرح كرده و قسم معاملات را به اختصار برگزار نموده است ، شرح كتاب الصوم آن در رجب 1055ق به پايان رسيده است.

[التراث العربى: 3/63؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 392؛ مقدمه‏اى بر فقه شيعه: 241]

آغاز: كتاب الطهارة أي هذا كتاب الطهارة والكتاب اسم مفرد وجمعه كتب بضمّ التاء.

16 ، نسخ ، فضل اللّه‏ 1236ق ، از آغاز تا انتهاى جزء ثانى ، انجام: و ان كان ضعيفا للمسامحة في أدلة السنن. انتهى الجزء الثاني من كتاب ذخيرة المعاد في شرح الارشاد... ؛ نشانيها مشكى.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 95 ص 465 ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2331.

271 برگ ، 26 سطر ، 31×21 سم.

111 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، شامل: كتاب الصلاة ، آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين و الصلوة على سيدنا و نبينا محمد و آله الطيبين الطاهرين. كتاب الصلوة لغة الدعاء قال اللّه‏ تعالى و صلّ عليهم ؛ انجام: انه لم يقل احد بالوجوب. انتهى الجزء الثاني من كتاب ذخيرة المعاد في شرح الارشاد و يتلوه في الجزء الثالث كتاب الزكوة ان شاء اللّه‏ تعالى ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده است.

(285)

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى مجدول با ترنج و لچكى زرين ، دانش پژوه: ش 14 ص 76 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2672.

312 برگ ، 23 سطر ، 5/20×30 سم.

307. ذكرى الشيعة في أحكام الشريعة (فقه اماميه ـ عربى)

از: شهيد اول محمد بن مكى عاملى (م 786ق)

فقه استدلالى متوسطى است شامل مقدمه و چهار قطب ، مقدمه حاوى هفت اشاره در قواعد اصولى و فقهى ، و اقطاب چهارگانه عبارتند از : عبادات ، عقود ، ايقاعات و سياسات تنها طهارت و صلات از اين كتاب نگاشته شده و در روز سه شنبه 21 صفر 784 به پايان رسيده است و همراه با تمهيد القواعد شهيد ثانى در تهران به سال 1271 ق چاپ سنگى شده است.

[التراث العربى: 3/68؛ الذريعه: 10/40؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/631؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 395]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي شرع الاسلام فسهل شرايعه للواردين وأوضح أعلامه.

96 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، جمادى الثانى 1236ق ، شامل: جلد اول ، انجام: فيكون انتفاء الزائد بطريق الاولى و ليكن هذا آخر المجلد الأوّل من كتاب ذكرى الشيعة و يتلوه انشاء اللّه‏ تعالى في المجلد الثاني كتاب الزكوة ؛ تمامى صفحات مجدول مذهب محرر ، صفحه اول داراى كتيبه مذهب زيبا كه در ميانش نام كتاب و مؤلف درج شده است ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 405 ص 465 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3406.

255 برگ ، 27 سطر ، 21×5/30 سم.

(286)

الربع المجيب ، ابو العباس شهاب الدين احمد مجيدى شافعى

عليه‏السلام أعمال الأوقات في استخراج السموت والجهات

308. ربيع الأبرار (في المزار و سائر الأعمال) (ادعيه و زيارات ـ عربى)

از: شيخ درويش بن محمد حلى

زيارات و اعمال مخصوص ايّام را در يك مقدمه و دو مقصد شامل فصول ، از كتب ادعيه و زيارات از جمله تأليفات علامه مجلسى گرد آورى نموده است. مقصد اوّل در زيارات شامل 12 فصل و مقصد دوم در اعمال شامل 12 فصل.

[الذريعه: 10/73 رقم 123]

362 ، نسخ معرب زيبا ، حسن بن محمد حسين دزفولى ، 1209ق ؟ ، برگ اول كتاب افتاده است ، آغاز: سيّد الأنبياء والمرسلين اللهم صلّ عليه محمد وآله محمد... الفصل الثاني في زيارة فاطمة عليها السلام على قرب أو بعد قال ابن طاوس ؛ انجام: وافعل بى ما أنت أهله يا أرحم الراحمين انتهى ما أردناه وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، فهرست مطالب كتاب در آخر نسخه درج شده است ، در ميان نسخه يادداشتى درباره تأسيس كتابخانه آستانه حضرت عبد العظيم در 1314 ، قطع نسخه حاضر بياضى است.

جلد: تيماج سرخ مجدول ، واقف: سيد رضا مصطفوى تفرشى 8/10/1368 ، ثبت: 6835.

(287)

320 برگ ، 15 سطر ، 8×17 سم.

رجال وسيط ، ميرزا محمد حسينى استرآبادى

عليه‏السلام تلخيص المقال في تحقيق أحوال الرجال

رجعت ، عبد الرزاق قزوينى اصفهانى حائرى همدانى

عليه‏السلام علماى اماميه و رجعت

309. رجعت (ترجمه چهارده حديث) (حديث شيعه ، عقايد ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

ترجمه چهارده حديث است كه دو حديث آن درباره پيش بينى پيدا شدن صفويان است. براى شاه سليمان صفوى ، در 19 رجب 1072 به انجام رسيده و بارها چاپ شده است.

[الذريعه: 13/68؛ كتابشناسى مجلسى: 237؛ فهرست كتابخانه آيت اللّه‏ مرعشى: 1/209؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/871]

آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين والصلوة على اشرف الانبياء... اما بعد چنين گويد... كه چون بر كافه ارباب فطنت وذكا و عامه اصحاب بصيرت و اهتدا ظاهر وهويدا است كه اداى شكر نعمت سلسله عليه صفويه.

انجام: پس دست را بر ران راست خود سه مرتبه مى‏زنى و سه مرتبه مى‏گويى العجل العجل يا مولاى صاحب الزمان . تمام شد.

716 ، رساله چهارم مجموعه «89پ ـ 140ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد.

52 برگ ، 17 سطر ، 5/14×19 سم.

رد بر رد شيخيه

(288)

عليه‏السلام دفاع از شيخيه

(289)

310. رساله جاماسب حكيم (كيميا ـ عربى)

از: جاماسب حكيم

رساله مختصرى است در كيميا كه گويند اصل آن تأليف جاماسب حكيم است كه براى اردشير بن بهمن ملك نگاشت.

آغاز: اللهم انّي أسألك الصدق قولاً وفعلاً وتمام النعماء وتمام الشكر اعلم ايّها الملك المؤيد بالخيرات اندلست ببالغ شيئاً ممّا تطلبه من العلم والعمل الذي جعله اللّه‏ تعالى سرّاً الحكماء من مفاتيح الخزاين.

انجام: وقد شرحت لك أيّها الملك عمل الحكماء تامّاً وفككت ما لم يخبّر عليه أحد و أخاف أن أكون ملعوناً عند الحكماء وللّه‏ الحمد قد تمت الرسالة.

634 ، رساله سوم مجموعه «48پ ـ 57پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1 صفر 1283ق.

10 برگ ، 16 سطر ، 5/11×18 سم.

رساله در احكام وضو وغسل و تيمم و نماز و روزه ، بهرام خلج خرقانى

عليه‏السلام منتخب منهج المهمات

311. رساله در تجويد (تجويد ـ فارسى)

رساله كوتاهى است در بيان احكام تجويد ، از شيخ عز الدين عاملى در اين رساله مطلبى نقل شده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 1/78]

آغاز: بعد از [حمد] خالق جسم و جان و رازق انس و جان و درود و ثنابر بهتر و مهتر عالميان و خلاصه آدميان محمد صلى اللّه‏ عليه وآله في كل اوان ومكان بدانكه ... كه چون تنوين بانون ساكنه بحروف حلق بر سند اظهار.

انجام: از درون حالت غنه است از خيشوم تنوين ميم نون مخارج الحروف سبعة ... تمّت هذا الأحكام القرائة على قانونية الشريعة النبوية المصطفوية.

(290)

629 ، رساله دوم مجموعه «89ر ـ 91ر» ، نستعليق ، حسين قلى بن ابوعلى بن كربلايى حسين قلى پازوارى مشهور به بابا ، 1276ق ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

3 برگ ، 15 سطر ، 18×22 سم.

312. رساله در حلّ قسمت هفده شتر (شرح حديث ، معما ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

نسخه‏اى ديگر از اين رساله در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى به شماره 1336 (رساله سيزدهم مجموعه) موجود است.

آغاز: الحمد للّه‏ والسلام على الذين اصطفى. و بعد چنين گويد اين بنده قاصر ... كه اين چند كلمه‏اى است در جواب يكى از برادران ايمانى ... سوءال به عرض عالى مى‏رساند كه مرحوم مجلسى عليه الرحمه روايت كرده كه روزى سه نفر آمدند.

انجام: كه قسمت به طور عدل است و هيچ يك از صاحبان سهام اربعه زياد از سهم خود و كمتر نبوده‏اند و صلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين و لعنة اللّه‏ على اعدائهم اجمعين وقد كتبت...

602 ، رساله دهم مجموعه «92ر ـ 96پ» ، نسخ ، محمد بن احمد مازندرانى ، محرم 1298ق ، مقابله شده و علامت بلاغ دارد.

5 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

313. رساله در صرف (صرف ـ فارسى)

رساله مختصرى است در صرف عربى.

671 ، رساله اول مجموعه «2ر ـ 5ر» ، نستعليق ، محمد ابراهيم ، چهارشنبه 23 ذى حجه 1190ق ، در دارالسلطنه سارى ، آغاز افتاده است ، آغاز: ليضربوا شد و آن سه كه مؤنث را بود لتضرب يعنى بايد بزند او يكزن غائبه صيغه واحد ؛ انجام: آيا مى‏زنيم ما صيغه متكلم

(291)

واحده والغير است از فعل استفهام صحيح و مجرد و معلوم ، تمام؛

4 برگ ، 21 سطر ، 14×20 سم.

314. رساله در كيميا (اكسير) (كيميا ـ فارسى)

رساله مختصرى است در عمل كيميا كه در آن از رساله شيخ حسين و قصيده شيخ جلال الدين محمد رومى ياد شده است ، عناوين موجود در رساله يك فصل و يك فائده است ، فصل در معرفت عميا و ذات الانبوت وحضان الطير وطبخ تسعه واقسام اربعه وتمامى اعمال قمر.

آغاز: بايد دانست كه اين سر قويم و امر عظيم را قادر حكيم و سلطان عليم در چه شى قرار داده و بعد بايد نفس و روح را ... فصل در معرفت عميا و ذاق الانبوب وحضان الطير.

انجام:

جمله اسرار حق كردم عيان

نكته‏اى نگذاشتم ديگر نهان

الحمد للّه‏ رب العالمين والصلوة والسلام على خير خلق محمد وآله الطاهرين تمت الرسالة الشريفة.

599 ، رساله دوم مجموعه «10پ ـ 13ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف ، صفحه آخر نونويس است.

4 برگ ، 15 سطر ، 5/14×22 سم.

رساله در معرفت ادويه و اغذيه

عليه‏السلام ادويه و اغذيه

315. رساله در وقف (فقه اماميه ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

رساله‏اى فقهى است در بيان احكام وقف مطابق با فتواى مشهور بين فقهاء. مؤلف گويد: چون در اين زمان نزاعى بود فيما بين ورثه مرحوم حاج محمد شريف همدانى در

(292)

موقوفاتى چند كه آن مرحوم وقف بر اولاد كرده بود و هر يك از طرفين خود را به طرفى كشيده و استفتايى از كسى گرفته و به جهت اختلاف فتاوى نزاع در ميان ايشان واقع بود خواستم در اين باب چيزى بنويسم به طور وضوح ... و آنچه را كه مى‏نويسم محلّ اتفاق جميع فقهاى اثنا عشريه است .. ؛ تأليف رساله در روز سه شنبه 2 جمادى الثانى 1295 به پايان رسيده است.

آغاز: حمدله ... و بعد چنين گويد اين بنده محتاج الى ربه الغافر محمد باقر كه چون در اين زمان محنت اقتران نزاعى بود فيما بين ورثه مرحوم حاج محمد شريف همدانى در موقوفاتى چند.

انجام: پس طرفين بعد از تحقيق امر خود را به زحمت نيندازند و بعد از اين نزاع را موقوف كنند والسلام على من اتبع الهدى.

602 ، رساله سيزدهم مجموعه «123پ ـ 131پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

9 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

رساله سير و سلوك ، سيد بحر العلوم نجفى

عليه‏السلام تحفة الملوك في السير والسلوك

316. رساله عمليه (كتاب الصلاة والصوم) (فقه اماميه ـ فارسى)

از: شهيد ثالث محمد تقى بن محمد برغانى قزوينى (م 1264ق)

فقه فتوايى است شامل كتاب الصلاة و كتاب الصوم كه براى هر كدام خطبه‏اى قرار داده و هر يك شامل فصول و فوائد است ، تأليف كتاب الصلاة در 25 شعبان 1226 به پايان رسيده است. نسخه‏اى از رساله ديات محمد تقى برغانى در كتابخانه امام صادق(ع) قزوين به شماره 118 موجود است. (نك: فهرست كتابخانه امام صادق(ع) قزوين 1/135) و رسالة في الطهارة والصلاة از وى در الذريعه: 15/190 معرّفى شده است.

آغاز: حمدله. والصلوة... اما بعد بر ناهجين منهج رشاد و سالكين مسلك سداد مخفى و

(293)

مستور نماناد كه صلاة افضل اعمال فرعيه است.

انجام: كراهت سفر كردن منتفى مى‏شود و كراهتى نيست هر چند سفر بغير ضرورت باشد والحمد للّه‏ رب العالمين...

(294)

405 ، نستعليق ، لطف اللّه‏ بن زين العابدين اشتهاردى ، شنبه 11 رمضان المبارك 1228ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، در چند جاى نسخه مهر و تملّك كاتب در مدرسه حسين خان قزوين به تاريخ 1233ق ، در آخر نسخه يادداشت قبض منوب الزيارة در حج به تاريخ شنبه ذيحجه 1230.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 298 ص 432 ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2368.

243 برگ ، 16 سطر ، 15×21 سم.

317. رسالة في الصلاة(فقه اماميه ـ فارسى)

از: محمد اشرف بن محمد حسيب حسينى علوى (م 1145ق)

فقه فتوايى است در بيان احكام نماز شامل چند فصل و هر فصل شامل چند مسأله:

فصل 1 ـ مبطلات نماز ؛

فصل 2 ـ احكام سهو ؛

فصل 3 ـ فضيلت و شرافت اولاد امير المؤمنين(ع) ؛

فصل 4 ـ در بيان شك ؛

فصل 5 ـ در شك متعلق به شش ؛

فصل 6 ـ احكام صلاة احتياط ؛

فصل 7 ـ در بيان سجده سهو ؛

فصل 8 ـ در بيان آنچه باعث ترك سهو مى‏شود ؛

خاتمه: در بيان سجده تلاوت قرآن.

مؤلف از سروده‏هاى خود به مناسبت ، ابياتى مى‏آورد و از ميرداماد به عنوان جدّ اوسط خود ياد مى‏كند.

[طبقات أعلام الشيعة ، الكواكب المنتشرة في القرن الثاني بعد العشرة: 68]

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام على خير خلقه محمد وآله الطاهر وأصحابه التابعين سيما

(295)

مولانا أميرالمؤمنين وبعد هذه وجيزة ألّفها في الصلوة السيد... محمد أشرف بن محمد حسيب حسيني قدس سره قال فها أنا شرعت فيه متوكلاً على اللّه‏ الودود... لمؤلفه: صد شكر كه نيست غير او دوست ترا.

انجام:

چون خلق شدى زخاك پس روى به خاك

بگذار به سجده نزد خالق افلاك

قد خطر ببالي حين فرغت من تسويد هذا الوجيزة الشريفة المنسوبة الى... السيد محمد أشرف بن محمد حسيب حسينى...

612 ، رساله هفتم مجموعه «147پ ـ 161پ» ، نسخ ، باقر بن محمد خراسانى ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

15 برگ ، 26 سطر ، 15×5/21 سم.

318. رسالة في العقائد الشيخية (عقائد شيخيه ـ عربى)

نامه‏اى است از يكى از اقطاب شيخيه كه براى مريدان خود نگاشته و در آن مطالب ضرروى كه اعتقاد بدان لازم است ، را متذكر گرديده است.

آغاز: قد وصل الى كتابكم الكريم وخطابكم الجسيم واحطت بما فيه واطلعت على ظواهره وخوافيه ولا قيتك نصيف الملاقات... وأحبّ أن أذكّرك بعض الذكرى التي تنفعك انشاء اللّه‏ ... فاعلم انّ الطبيعة تغلب على الانسان غالبا.

انجام: أو من حضر الى سفر أو من سفر الى حضر الى غير ذلك مما يتيسر ولا يتعسّر واللّه‏ ولي التوفيق بيده الخير وهو على كل شيء قدير ولا حول ولا قوة الا باللّه‏ ... وقد تم.

602 ، رساله ششم مجموعه «38پ ـ 52ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، دوشنبه 21 ذى قعده 1292ق.

15 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

319. رسالة في الكيمياء (كيميا ـ عربى)

رساله مختصرى است در كيميا شامل چند فصل از جمله:

(296)

فصل 1 ـ في ذكر الحل وأسراره ؛

فصل 2 ـ في العقود وأسرار ؛

فصل 3 ـ في التصعيد ؛

فصل 4 ـ في التطهيرات ؛

فصل 5 ـ في الاستنزالات ؛

فصل 6 ـ في تدبير الكبريت والزرنيخين ؛

فصل 7 ـ في التكليسات والاحراقات ؛

فصل 8 ـ في ميزان النار ؛

فصل 9 ـ في مقادير الأوزان ؛

فصل 10 ـ في تطهير الأركان ؛

فصل 11 ـ في الشمع ؛

فصل 12 ـ في سير الأكاسير ؛

فصل 13 ـ في أسماء الأجساد والأرواح ؛

فصل 14 ـ في امتزاج الكواكب بعضها ببعض ؛

فصل 15 ـ في الزيبق وأسراره ؛

فصل 16 ـ في معرفة الأملاح وعملها ؛

فصل 17 ـ في تحليلات الأرواح والأجساد والأحجار والأملاح ؛

فصل 18 ـ في التبيضات ؛

فصل 19 ـ في عمل الجواهر.

آغاز: الحمد للّه‏ الولي الحمد والصلوة على صاحب لواء الحمد محمد وآله أجمعين. اعلم يا أخي ان هذه الصنعة على الحل والعقد والمزاج والتشميع واعلم ان مدار الحلّ على التقطير.

انجام: في وسط دردى الذيت شهراً ثم يغسل بماء الاثنان الأخضر أو تجعله في الية الحمل الذي يشوي حتى يتشوى ثمّ تأخذ عنه لطيف حسن ، تمت الرسالة.

669 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 23ر» ، نسخ ، افلاطون علايى ، 1092ق ، در اصفهان ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح

(297)

شده است.

23 برگ ، 18 سطر ، 12×5/20 سم.

320. رساله شباح حكيم (كيميا ـ عربى)

از: شباح حكيم بن يوشع بن نون

رساله مختصرى است در كيميا. مؤلف خود را شباح حكيم فرزند يوشع فرزند نون و شاگرد مسيح معرفى مى‏كند.

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام على خير خلقه وآله أجمعين أقول أنا شباح الحكيم ابن يوشع المسيح تلميذ روح اللّه‏ الكريم المثلث بالحكمة والنبوة والتاييد والاجلال والتعظيم وقد عمرت سبعمائة عام.

انجام: فقد أوضحت لك سرّ اللّه‏ الأعظم والكنز الذي مات بحسرته أكثر الأمم وأنا شباح بن يوشع بن نون تلميذ روح اللّه‏ الحكيم.

634 ، رساله چهارم مجموعه «57پ ـ 62ر» ، نسخ ، فضل اللّه‏ يكشنبه 24 صفر 1283ق.

6 برگ ، 16 سطر ، 5/11×18 سم.

321. رشحة الأدب (شعر ـ فارسى)

از: سيد على بن محمد على حسينى رفيعى پور علوى علويجه اصفهانى (بعد از 1394)

ديوان اشعار سيد على علوى رفيعى پور اصفهانى است كه به «دلشده» تخلص مى‏كند. شامل نصايح ، مدايح ، غزليات ، دوبيتى ، رباعيات ، مقطعات و مثنويات و مراثى.

آغاز: الحمد للّه‏ الذي له ما في السموات وما في الأرض وما بينهما ...

اول ديوان بنام خالق يكتا

آنكه نه او را مشابهست و نه همتا

انجام:

در اين مصيبت جانسوز قلب دلشدگان

تمام خون شد و از ديده شد بدامانى

(298)

تمام شد بيد ناظم و قائلش ابن محمد على ، على الحسينى العلوى...

(299)

650 ، رساله دوم مجموعه «63پ ـ 136ر» ، نستعليق ، سيد على بن محمد على حسينى رفيعى پور علوى علويجه اصفهانى (مؤلف) ، 22 محرم 1390 برابر 10/2/ 1349.

74 برگ ، 17 سطر ، 5/11×5/18 سم.

322. رضاعيه (فقه اماميه ـ فارسى)

از: محمد تقى بن مقصود على مجلسى (م 1070ق)

در احكام رضاع و آنانكه با شير دادن ازدواج با آنها حرام مى‏شود و بيان شرايط رضاع حرام كننده ، با اشاره به ادله مسائل.

[فهرست آستان قدس رضوى: 21/651؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 13/188]

آغاز: حمدله. والصلوة على سيد الأنبياء والمرسلين... چنين گويد احوج المربوبين الى رحمة اللّه‏ ربه الغنى محمد تقى ابن مجلسى الاصفهانى كه چون در اين عصر افراط و تفريط بسيار در امر رضاع واقع شده بود.

انجام: حضرت فرمودند كه اين فعل مكروه است و شير و گوشت آن باكى ندارد و الحمد للّه‏ رب العالمين والصلوة على اشرف النبيين وعترته المعصومين.

668 ، رساله سوم مجموعه «155پ ـ 166ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، حواشى اندكى دارد.

11 برگ ، 19 سطر ، 5/14×21 سم.

323. رقائق الحقائق (عرفان ـ فارسى)

از: محمد بن محمود دهدار عيانى (م 1016ق)

بحث وحدت وجود را در يك فتح و هفت رقيقه و ختمى ، بر پايه بيانات عرفا و حكما ، به طريق عقلى و ذوقى آورده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/793؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 19/172]

آغاز: تبارك اسمك اللهم يا من كلّ يوم في شأن وجلّ ذكرك يا من لا يشغله شأن عن شأن.

(300)

سپاس مر آن خداوندى را كه ظهور كرد سپاس او مر ذات مقدسش را در لباس سپاس بندگان.

انجام: از چشمه ترقى و تصاعد درجات منزلين شاداب و بارور بحق الحق واهله والحمد للّه‏ رب العالمين وصلى اللّه‏ على خير خلقه محمد وآله اجمعين وسلم تسليما كثيراً.

616 ، رساله نهم مجموعه «114پ ـ 134ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

21 برگ ، 14 سطر ، 5/17×5/21 سم.

324. الرواشح السماوية في شرح أحاديث الامامية (درايه ـ عربى)

از: ميرداماد محمد باقر بن محمد حسينى استرآبادى (م 1040ق)

ميرداماد تصميم داشت شرحى بر كتاب الكافي كلينى ره بنويسد ، ابتداءً مقدمه‏اى در مسايل علم حديث و درايه در 39 راشحه نگاشت كه مورد توجّه محقّقين و پژوهندگان در علم حديث واقع شد. الرواشح در بمبئى و تهران و قم چاپ سنگى شده و چاپ تحقيقى آن را مؤسسه دارالحديث در قم منتشر كرده است.

[التراث العربى: 3/132؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 492؛ الذريعه: 11/257؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/265؛ كتابشناسى درايه شيعه چاپ شده در كتاب ماه دين ش 51 ص 93]

آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين حمداً ينبغي لكرم وجهه ويليق بعزّ جلاله زنة عرشه وعدد علمه ومداد كلماته.

انجام: حكم الصدر بحسب اختلاف النسبتين النفسية الخارجية فليتقن و منها مفهوم العدد ، هذا آخر ما صنّف في هذا الباب رضي اللّه‏ عنه.

166 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، 1273ق ، از آغاز تا راشحه 39 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد ، با حواشى «منه ره».

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 356 ص 465 ، ثبت: 1061.

(301)

120 برگ ، 17 سطر ، 16×21 سم.

325. روزنامه (ساعت نامه ، اختيارات) (نجوم ـ فارسى)

از: معين الدين ابو معشر جعفر بن محمد بلخى (م 272ق)

اختيارات منسوب به ابو معشر بلخى است كه به نام پادشاه روزگار سلطان سعيد پسر سلطان بهرامشاه ساخته است. گويا ترجمه‏اى از كارهايش باشد از ناشناس ، نسخه‏ها يكى نيستند.

[نشريه نسخه‏هاى خطى ، دفتر سوم: ص 341؛ فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 4/2930 و 2962]

آغاز: چنين آورده اند كه سلطان سعيد بهرام شاه به خواجه معين الدين ابو معشر بلخى كه حكيم روزگار بود فرمود كه از بهر من روزنامه‏اى بساز ... يوم السبت اول روز زحل نيم چاشت مشترى.

انجام: شب پنج شنبه شمس و شب جمعه قمر. هم بدان منوال كه شرح داده شد مى‏رود تا به مقصود رسد واللّه‏ اعلم بالصواب.

660 ، رساله پنجم مجموعه «168پ ـ 169ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف ، پس از اتمام رساله حسابى درج شده كه با آن مى‏توان فهميد قمر در كدام برج است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

2 برگ ، 17 سطر ، 5/12×5/19 سم.

326. روضة الاذكار (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: حاجى محمد بن محمد تبريزى (قرن 11ق)

كتاب مفصلى است در ادعيه و اعمال ايّام هفته ، ماه و سال ، كه در يك مقدمه (در بيان ترغيب به دعا و آداب متعلق به دعا و داعى و طريق آن و در آن هفت مقام است.) و دوازده باب و يك خاتمه مرتّب شده است. تأليف كتاب در 1081ق به پايان رسيده است.

(302)

[الذريعه: 11/287؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 15/222]

(303)

آغاز:

لك الحمد والشكر يا سامع الدعاء

لك المنّ و الفضل يا معطى الورى

... حمد بى حد و ثناى بى عدد بارگاه جلال قدس كريمى را سزاست كه ساكنان وادى آمال را به خلعت.

انجام: و اين كلمات بگويد پس به درستى كه داده شود او را آن چه طلب كرده باشد. ان شاء اللّه‏

26 ، نسخ زيبا ، ادعيه نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، تمامى صفحات مجدول شنگرف ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدلها ذكر شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى دورو روغنى مجدول ، با ترنج و سر ترنج سوخت زرين ، دانش پژوه: ش 199 ص 432 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3335.

328 برگ ، 22 سطر ، 5/20×5/29 سم.

327. روضة الشهداء (تاريخ معصومين ـ فارسى)

از: كمال الدين حسين بن على كاشفى بيهقى (م 910ق)

يكى از مشهورترين كتابهاى سوگوارى سيدالشهداء عليه السلام است كه گويا اصطلاح «روضه خوانى» از نام اين كتاب گرفته شده باشد ، اين كتاب بارها به چاپ رسيده و نسخه‏هاى خطى بسيار از آن باقى مانده است.

[فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 3/1661؛ الذريعه: 11/294]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي خلق الخلق وأحصاهم عدد وقسم الأرزاق ولم ينسأ أحد و صلى اللّه‏ على محمد... أمّا بعد فضائل سبطين.

474 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، انجام: وفات وى در زمان مستنصر در سرمن رأى قبرش در همان ارض مذكور ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، صفحه اول و آخر نسخه نونويس است.

(304)

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول فرسوده ، واقف: جزايرى 13/5/1351 ، ثبت: 5248.

220 برگ ، 15 سطر ، 13×20 سم.

328. الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية (فقه اماميه ـ عربى)

از: زين الدين بن على عاملى (م 965ق)

شرح متين و بسيار معروفى است بر رساله «اللمعة الدمشقية» شهيد اول ، محمد بن مكى عاملى (786ق) ، كه از عصر شارح تاكنون مورد توجه دانشمندان بوده و حواشى و شروح متعددى بر آن نگاشته شده و از كتابهاى درسى حوزويان است و بارها به طبع رسيده است.

[التراث العربى: 3/143؛ الذريعة: 11/290؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 496]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي شرح صدورنا بلمعة من شرايع الاسلام.

انجام: ان يغفر لنا ما قصرنا فيه من الاجتهاد أو وقع فيه من خلل في ايراد انّه هو الغفور الرحيم. و ليكن هذا آخر اللمعة...شهر جمادي الأوّل سنة سبع و خمسين و تسعمائة من الهجرة النبوية حامداً مصلياً مسلما.

44 ، نسخ ، فاضل بن مير مراد ، 1096ق ، شامل: جزء اول ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى «منه» و «سلطان» و تصحيح در حاشيه.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج و سر ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 119 ص 466 ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2291.

234 برگ ، 20 سطر ، 18×5/27 سم.

156 ، نسخ ، صدر الدين محمد بن سليمان موسوى ، قرن 11ق ، شامل: جلد دوم : كتاب الاجارة تا آخر كتاب ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد با امضاى «زين ره» و «سلطان» و «ميرزا محمد ره» و «ع ل» ، در آخر نسخه تملكى به تاريخ 1231ق كه در كربلا خريده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى سوخت با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 390 ص

(305)

466 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 1604.

185 برگ ، 21 سطر ، 5/18×24 سم.

18 ، نسخ ، على بن عبدالحسن بن احمد بن سليمان بن احمد حسين ، شنبه 27 شعبان 1107ق ، دوره كامل ، عناوين شنگرف ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ مقابله و قرائت و سماع در جايهاى مختلف نسخه به چشم مى‏خورد ، كاتب اهل علم بوده و اين نسخه را براى استفاده خودش كتابت كرده است ، در آخر نسخه فايده‏اى درباره رضاع درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى سوخت مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 94 ص 468 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2437.

191 برگ ، 33 سطر ، 5/20×29 سم.

247 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: جلد دوم ، نام كاتب و تاريخ كتابت سياه شده است ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى «منه» دارد ، فهرست مطالب اين جلد در اول نسخه درج شده است.

جلد: گالينگور قهوه‏اى با ترنج زرين ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2495.

226 برگ ، 22 سطر ، 16×5/25 سم.

2 ، نسخ ، عبداللّه‏ بن مجنون گوهرانى ، جلد اول در 1221 و جلد دوم در 1222ق ، دوره كامل ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى بسيار از جمله با امضاهاى «حسن عفى عنه 1221» و «شيخ جعفر ره» و «لمحرره رضا» و «جم» و «ع ل ره» و تصحيحات اندك و چند تاريخ تولد در سالهاى 1258 و 1262ق ، كاتب اين نسخه را بدرخواست ميرزا ابو القاسم كلانتر استنساخ كرده است.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 412 ص 466 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 26/1/1342 ، ثبت: 3412.

396 برگ ، 23 سطر ، 5/20×30 سم.

522 ، نستعليق ، متن لمعه نسخ درشت ، سيد احمد بن جعفر

(306)

حسينى ، پنجشنبه 21 شعبان 1236ق ، شامل: جلد اول ، عناوين و نشانيها شنگرف ،با حواشى بسيار به امضاى «سلطان» و «ع ل» و «جم ره» ، در اول نسخه چند يادداشت از جمله تاريخ گرفتن آفتاب در 1201 و تاريخ تولد على اكبر در 1203 و نيز وقف نامه از صبح نساء بنت كربلايى رضى شامرزادى (شهميرزادى) ساكن آزاد كله كه نسخه را بر كافه مؤمنين وقف نموده و توليت آن را به آخوند ملا على اكبر آبلويى سپرده است در تاريخ ذيحجه 1241 عام الطاعون.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج و لچكى ، ثبت: 189خ.

178 برگ ، 25 سطر ، 5/20×30 سم.

211 ، نسخ ، ابن حاج محمد تقى موسوى زنجانى ، جمادى الثانى 1237ق ، در مدرسه مباركه اصفهان ، شامل: جلد اول ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى به امضاى «سلط» و «ع ل» و «زين» ، فهرست مطالب كتاب در اول نسخه درج شده و فوايد متفرقه‏اى نيز ثبت شده است.

جلد: گالينگور مشكى ترنجدار ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2444.

178 برگ ، 23 سطر ، 21×30 سم.

108 ، نسخ ، عبد الهاشم بن عبد الحسين دوردكى نورى ، 1244ق ، شامل: جزء اول: طهارت تا آخر مساقات ، كتابت شده در حضور ميرزا محمد تقى نورى ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده ، با حواشى به رمزهاى «منه ره» و «للسيد الاستاد ره» «ق» و «جمال ره» و «سلطان ره» ، اين نسخه از روى نسخه ابن ميرزا محمد حسينى (كتابت شده در 1114ق) استنساخ شده است ، فوايد متفرقه‏اى در اول و آخر نسخه درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج و نقش گل و بوته و پرنده در آن ، دانش پژوه: ش 213 ص 466 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2508.

372 برگ ، 22 سطر ، 5/20×5/29 سم.

492 ، نسخ ، سيد محمد حسن بن محمد مقيم بن محمد رفيع بن

(307)

محمد زكى حسينى خلخا لى ، 1244ق ، در مدرسه جده اصفهان ، شامل: جلد اول ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ مقابله دارد ، با حواشى به رمزهاى: «نعمة اللّه‏» و «جمال» و «سلطان ره» ، در اول نسخه منظومه‏اى عربى از شيخ بهايى در مدح امام زمان (ع) ، در آخر نسخه اسامى برخى از علماى شيعه و تأليفات آنان درج شده است.

جلد: تيماج روغنى دورو ، روى جلد زمينه سرخ مجدول زرين با ترنج و سرترنج مزيّن به گل و بوته الوان ، درون جلد زمينه قهوه‏اى مجدول زرين با نقش گل الوان ، واقف: سيد ابو الفتوح علوى خلخالى ، ثبت: 3633.

258 برگ ، 17 سطر ، 5/18×26 سم.

107 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، دوره كامل ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با تصحيحات اندك و حواشى به امضاى «منه ره» و «سلطان» و «شيخ جعفر» و «ع ل».

جلد: تيماج مصنوعى مشكى ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5202.

326 برگ ، 25 سطر ، 20×5/32 سم.

63 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، شامل: جلد دوم ، آغاز: كتاب الاجارة و هي العقد على تملّك المنفعة المعلومة بعوض معلوم فالعقد بمنزلة الجنس يشمل العقود ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده است ، در آخر نسخه تملكى به تاريخ 1321ق با مهر بيضوى درج شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5244.

370 برگ ، 15×5/21 سطر ، 18 سم.

329. رياض الفتيان (شرح نصاب الصبيان) (لغت ـ فارسى)

از: نظام الدين بن كمال الدين بن جمال بن حسام هروى (قرن 8ق)

(308)

شرحى است بر «نصاب الصبيان» ابونصر فراهى در لغت.

[الذريعه: 11/333؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/1986]

آغاز: سپاس بيقياس مر قادرى را كه اساس حيات اناس بر علم و معرفت نهاد... بدانكه نصاب صبيان نسخه بس پسنديده و پر فايده بود.

انجام: مصدر من باب ضرب يعنى گروه كردن و هى ليست من النظم ، تمّت.

302 ، نستعليق ، محمد امين بن حسين زرگر ، سلخ ربيع الثانى 1082 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، داراى حواشى به نقل از ديگر شروح نصاب الصبيان ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج سرخ ، دانش پژوه: ش 232 ص 433 ، ثبت: 826.

83 برگ ، 18 سطر ، 13×20 سم.

330. رياض المسائل في تحقيق الأحكام بالدلائل(فقه اماميه ـ عربى)

از: سيد على بن محمد على طباطبائى حائرى (م 1231ق)

شرح مزجى مفصلى است بر كتاب المختصر النافع محقق حلى (676ق) در فقه اماميه ، كه به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 3/155؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 501]

آغاز: حمدله. و صلى اللّه‏ على سيدنا ونبيّنا محمد وآله الطاهرين. كتاب الطهارة و أركانه أربعة الأوّل في المياه جمعه باعتبار تعّدد أفراده والمراد بها الأعم من الحقيقة والمجاز والنظر في المطلق والمضاف.

انجام: الثالثة لايعقل العاقلة للانسان جناية بهيمة له على انسان و ان كانت جنايتهما... أحمد اللّه‏ سبحانه على توفيقه وتسهيله التأليف بهذا التعليق وأسأله بجوده وكرمه... ومن اللّه‏ أجراً جزيلاً.

459 ، نسخ ، مؤمن بن محمود خوانسارى ، شعبان 1224ق ، از كتاب العتق تا آخر كتاب المواريث ، آغاز: بسمله. حمدله. و صلى اللّه‏ ... كتاب العتق و هو لغة الخلوص ؛ انجام: فيما سبق الافراد هنا أيضاً و الحمد للّه‏ تعالى ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، تعداد ابيات اين جلد

(309)

12790 بيت شمارش شده است.

جلد: تيماج حنايى روغنى مجدول با ترنج و سرترنج زرين ، دانش پژوه: ش 314 ص 466 ، ثبت: 1049.

231 برگ ، 20 سطر ، 15×20 سم.

(310)

9 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1224ق ، شامل: از ابتداى كتاب النكاح تا آخر احياء الموات ، آغاز: حمدله و صلى اللّه‏ على محمد و آله الطاهرين. كتاب النكاح هو في اللغة الوطي على الأشهر كما نقل بل عليه الاجماع ؛ انجام: و يمكن تنزيلها على ارض عاطلة خربة ... بل جاز ان يكون عارية و هو الظاهر ان تصرف المسلم انما يبتنى في الظاهر على المشروع. انتهى و هو حسن ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى اندك از جمله با امضاى «محمد على عفى عنه» ، رطوبت به نسخه آسيب رسانده است ، در برگ پايانى فايده‏اى درباره ابواب قلب برگرفته از مجمع البحرين درج شده است.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى مجدول با ترنج و سر ترنج و لچكى ، دانش پژوه: ش 281 ص 466 ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2332.

230 برگ ، 25 سطر ، 20×29 سم.

21 ، نستعليق ، محمود بن حاج على بن كربلائى ملك محمد خوينى ، 10 شوال 1235ق ، از كتاب طهارت تا پايان كتاب جهاد ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيحات اندكى دارد و حواشى «منه ره» نيز به چشم مى‏خورد ، فهرست مطالب كتاب در آخر نسخه درج شده است ، در آخر نسخه فايده‏اى از روى خط استاد انصارى ره نقل شده و نيز عمل قرطاس در برگ آخر نسخه آمده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 96 ص 466 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2434.

320 برگ ، 27 سطر ، 21×31 سم.

501 ، نسخ ، يار على مافى ، 1236ق ، شامل: جلد اول ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: تيماج روغنى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 323 ص 466 ، ثبت: 102خ.

238 برگ ، 26 سطر ، 5/21×5/30 سم.

419 ، نسخ ، محمد بن احمد شريف خوانسارى ، روز دوم از هفته چهارم از دهه سوم ربيع الاول1261 ، شامل: كتاب النكاح ،

(311)

آغاز: بسمله. حمدله. و صلى اللّه‏ ... كتاب النكاح هو في اللغة الوطى ؛ انجام: لاستقراره بالموت فلايرفعه اللعان المتجدد ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 359 ص 466 ، ثبت: 1040.

141 برگ ، 29 سطر ، 15×21 سم.

148 ، نسخ ، عبد اللّه‏ بن سعيد ، قرن 13ق ، شامل: كتاب الطهارة ، انجام: و الذكرى و الدروس و المحقق الشيخ على عملاً بظاهر الموثق و لابأس به والحمد للّه‏ ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ مقابله در جايهاى مختلف از جمله در آخر نسخه ثبت شده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار زرين ، دانش پژوه: ش 216 ص 466 ، ثبت: 1343.

73 برگ ، 32 سطر ، 17×24 سم.

242 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از كتاب النذر و العهود تا اول كتاب الحدود ، آغاز: كتاب النذر و العهود هي في اللغة الوعد بالخير أو شر على ما في المهذّب و الدروس ؛ انجام: فلم يحصل منه بالشهادة أمر زايد و الحمد للّه‏ و يليه كتاب الحدود من الرياض ؛ جاى عناوين خالى مانده است.

جلد: تيماج مشكى ترنجدار ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى ، ثبت: 2684.

247 برگ ، 25 سطر ، 5/15×5/26 سم.

392 ، نسخ ، على رضا ، قرن 13ق ، شامل: كتاب التجارة تا كتاب الوصايا ، آغاز: بسمله. حمدله. و صلى اللّه‏ على خير خلقه محمد و آله الطاهرين [كتاب التجارة] و هى في اللغة الكسب و في الشرع على تعريف المصنف ؛ انجام: النصوص المستفيضة المعتضدة بالاجماعات المحكية و الحمد للّه‏ سبحانه ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده است ، فهرست مطالب اين جلد در اول نسخه درج شده است ، در آخر نسخه تملّك على بن ابى القاسم موسوى كه از مؤلف با دعاى «دام ظله» ياد مى‏كند.

(312)

جلد: تيماج سرخ مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 102 ص 466 ، ثبت: 1053.

220 برگ ، 24 سطر ، 15×21 سم.

442 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، شامل: كتاب القضاء تا آخر كتاب الديات ، آغاز: بسمله. كتاب القضاء و هو في اللغة لمعان كثيرة الخلق و منه قوله ؛ در اول نسخه تملّك ابو القاسم بن محمد تقى در 1263ق و تعداد ابيات اين جلد 14643 بيت شمارش شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج مزيّن به گل و بوته زرين ، دانش پژوه: ش 266 ص 466 ، ثبت: 1050.

289 برگ ، 20 سطر ، 5/15×5/20 سم.

556 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از كتاب الزكات تا كتاب الحج ، از انجام افتادگى دارد ، آغاز: بسمله. حمدله. و صلى اللّه‏ ... كتاب الزكوة و هي لغة الزيادة و النمو و الطهارة ؛ انجام: واعلم انّه لم يذكر الاسباب الاخر هل تكرر الكفارة فيها بتكررها أم لا ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، در ابتداى نسخه وقف بر مدرسه اكبريه ابرقو ثبت شده است.

جلد: تيماج مشكى روغنى مجدول زرين ، دانش پژوه: ش 75 ص 77 ، ثبت: 223خ.

262 برگ ، 23 سطر ، 15×21 سم.

98 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، شامل: تجارت تا آخر ديات ، آغاز: الحمد للّه‏ رب العالمين و صلى اللّه‏ على خير خلقه محمد و آله الطاهرين. كتاب التجارة هى في اللغة الكسب و في الشرع على تعريف المصنف و جماعة عقد المفاوضة بقصد الاكتساب ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 403 ص 467 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 26/1/1342 ، ثبت: 3401.

271 برگ ، 27 سطر ، 5/21×30 سم.

(313)

203 ، نسخ ، لطف على بن محمد تهرانى ، دوشنبه رجب ؟ ، انجام: و لا ريب ان الأوّل ان لم نقل بكونه أقوى فهو أحوط و أولى الحمد للّه‏ تعالى ... ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و با امضاى «منه ره» حواشى دارد ، در اول نسخه تملكى در 1249ق با مهر بيضوى: «الراجى على الرضوى».

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ضربى ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 3404.

337 برگ ، 30 سطر ، 21×30 سم.

(314)

331. زاد المعاد (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

كتاب مشهورى ست در ادعيه و زيارات شيعى شامل چهارده باب و خاتمه كه به نام شاه سلطان حسين صفوى در ماه رمضان 1107 در اصفهان به انجام رسيده است. نسخه‏هاى خطى زادالمعاد فراوان است و بارها به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 12/11؛ كتابشناسى مجلسى 243 ـ 247؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 2/1817؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 15/234]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل العبادة وسيلة لنيل السعادة في الاخرة والأولى.

انجام: بدعاى رحمت و مغفرت اين مستحق دعا ياد كند و ختم بفضل اللّه‏ سبحانه و تاييده.

246 ، نسخ زيبا ، ادعيه معرب ، محمد محسن ، 1124ق ، حسب الامر ميرزا محمد ، تمامى صفحات مجدول محرر مذهب ، دو صفحه اول نقش گل و بوته در حاشيه ، صفحه اول كتيبه مذهب ، عناوين شنگرف ، در آخر نسخه دعاى جوشن كبير و دعاى سهم الليل و دعاى سمات و عديله و چند دعاى ديگر به نسخه افزوده شده است.

جلد: تيماج روغنى دورو مجدول با نقش گل و بوته رنگين در حاشيه و لچكى ، ثبت: 3326.

330 برگ ، 17 سطر ، 5/15×25 سم.

190 ، نسخ زيبا ، ادعيه معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: اعمال ماه رجب تا جمادى الاول ، از آغاز و انجام افتادگى دارد ، آغاز: قيامت گواهان او باشند در نزد حق تعالى و در آن روز منادى از افق اعلى

(315)

ندا كند كه اى رجب و شعبان و ماه رمضان چگونه بوده است عمل اين بنده در شماها ؛ انجام: فصل دويم در اعمال ماه جمادى الاول است. سيد بن طاوس رضى اللّه‏ عنه از بعضى كتب معتبره نقل كرده است كه روز اول اين ماه ... السلام عليك يا بنت نبى اللّه‏ ؛ عناوين شنگرف ، در صفحات آخر نسخه چند دستور العمل طبى و خواص داروها يادداشت شده است ، به نسخه آسيب رسيده و چند برگ پايانى نونويس است.

جلد: گالينگور قهوه‏اى ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 119خ.

241 برگ ، 17 سطر ، 5/21×5/15 سم.

161 ، نسخ ، ادعيه معرب ، بدون نام كاتب ، 28 صفر 1232ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، نسخه بدلها در حاشيه ذكر شده است ، در اول و آخر نسخه مهر بيضوى با سجع: «محمد حسن بن رحيم 1248».

جلد: تيماج مصنوعى مشكى ، ثبت: 118خ.

237 برگ ، 19 سطر ، 17×5/22 سم.

434 ، نسخ زيبا ، ادعيه معرب ، ملا لطفعلى بن محمد طهرانى ، 1249ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، نسخه بدلها در حاشيه ذكر شده است ، در آخر نسخه يادداشت ورود به قم در صفر 1253.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج سوخت ، واقف: سيد رضا مصطفوى تفرشى ، ثبت: 6837.

225 برگ ، 22 سطر ، 5/12×5/20 سم.

488 ، نستعليق ، ادعيه نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين شنگرف ، چند برگ از اول و آخر نسخه نونويس است.

جلد: تيماج مشكى با ترنج و سرترنج ، واقف: حفيظ اللّه‏ پير هادى 29/4/1376 ، ثبت: 10862.

164 برگ ، 24 سطر ، 13×22 سم.

332. زبدة الاخبار (حديث ـ فارسى)

از: عادل بن على خراسانى (قرن 10ق)

ترجمه منظوم چهل حديث است كه هر حديث را در دو بيت فارسى ترجمه كرده

(316)

است. زبدة الاخبار را در دفتر اول ميراث حديث شيعه به چاپ رساندم.

645 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 5پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 6 شوال 1227ق ، آغاز افتاده است ، آغاز: هست دنيا مثال قنطره ... منهومان لايشبعان منهوم للعلم ومنهوم للمال ، گرسنه دوست در جهان پيوست * كه نگردند سير در همه حال ؛ انجام: قلوب المؤمنين بين اصبعين من اصابع الرحمن تقلبها كيف يشاء ، دل مؤمن هميشه پنهانست * در دو انگشت قدرت رحمن / گاه در خير و طاعتش دارد * گاه افتد به سهو در عصيان ؛ نشانيها شنگرف ، صفحات مجدول شنگرف ، با حواشى.

5 برگ ، 10 سطر ، 5/12×5/21 سم.

333. زبدة الاُصول (اصول فقه ـ عربى)

از: بهاءالدين محمد بن حسين عاملى (م 1030ق)

متن مختصر و بسيارى مشهورى است در اصول فقه كه قواعد مهمه علم اصول را در پنج منهج داراى مطالب (و هر مطلب داراى فصول) بدين شرح آورده است: منهج اول: در مقدمات ، منهج دوم در ادله شرعيه ، منهج سوم: در مشتركات كتاب و سنّت ، منهج چهارم: در اجتهاد و تقليد ، منهج پنجم: در ترجيحات. تأليف اين رساله در 12 محرم 1002 به انجام رسيده و شروح و حواشى متعدّدى دارد و بارها چاپ شده است.

[التراث العربى: 3/160؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 504]

آغاز: انّ أبهى أصل يبتنى عليه الخطاب وأولى قول فصل ينتمى اليه أولو الألباب حمد من تنزّه عن وصمة التحديد.

انجام: فاتّبع منها الأقوى وألزم ما هو أقرب الى التقوى والحمد للّه‏ على نعمائه والصلوة على سيّدنا أنبيائه وأشرف أوليائه محمد وآله ، تمّت.

454 ، نسخ ، على محمد بن جعفر كمره‏اى ، شوال 1052ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى «منه رحمه اللّه‏» ، در اول و آخر نسخه تملّك عبد المحمد بن حاجى حسين طبيب بروجردى كه از احمد على

(317)

ورثه ملا على نقى در قصبه بروجرد به مبلغ دو قروش عين سفيدى در 1211ق خريده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى ، واقف: احمد طاهرى 10/3/1349 ، ثبت: 4972.

65 برگ ، 9 سطر ، 14×5/20 سم.

607 ، رساله دوم مجموعه «144پ ـ 169پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از انجام افتادگى دارد ، انجام: فصل مفهوم الغاية حجة عند الأكثر... والمخالف نادر واختلف في انّما ونحو العالم زيد... ؛ نشانيها شنگرف ، با حواشى «منه» و به نقل از شروح و حواشى زبدة‏الأصول ، در جاهاى بلاغ مقابله دارد.

26 برگ ، 12 سطر ، 16×25 سم.

334. زبدة البيان في براهين أحكام القرآن (آيات الأحكام ـ عربى)

از: ملا احمد بن محمد مقدس اردبيلى (م 993ق)

آياتى را كه مشتمل بر احكام فقهى بوده ، به ترتيب كتب فقهى از طهارت تا ديات آورده و تفسير نموده است ، مؤلف در ضمن مباحث استدلالى خود ، نظرات فقها و مفسرين را نيز نقل مى‏كند.

[التراث العربى: 3/162؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 6]

آغاز: اعلم انّ هنا فايدة لابدّ قبل الشروع في المقصود من الاشارة اليها وهو انّ المشهور بين الطلبة انّه لايجوز تفسير القرآن بغير نصّ.

انجام: لايبعد التعميم لفهم العلة فيستخرج الباقي فتأمل ، قد تمّ هذا الكتاب.

243 ، نسخ ، محمد على بن حاجى نظر ابهرى ، چهار شنبه دهه اول شوال 1080 ؟ ، در مشهد ، براى حاج محمد صحّاف ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد به امضاى «فيض» و «منه» ، در اول نسخه چند مهر و تملّك من جمله از: محمد تقى بن فتاح‏موسوى حسينى كه به تاريخ 1249ق در اصفهان نسخه را خريده ، ابو القاسم بن

(318)

محمد مهدى بن سيد محمد موسوى در ربيع الثانى 1290 و قاسمعلى بن حسن على سبزوارى.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 285 ص 467 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2494.

400 برگ ، 22 سطر ، 5/13×5/25 سم.

(319)

زبدة الحساب ، علاء الدين على بن محمد قوشچى

عليه‏السلام حساب

335. زبدة التصانيف (كشكول ـ فارسى)

از: حيدر بن بن محمد خوانسارى (م 1078ق)

كشكولى است شامل مطالب متفرقه علمى ، مذهبى در تفسير ، حديث ، فقه ، كلام ، اخلاق ، تاريخ و ادب ، در يك مقدمه و دوازده باب (هر باب شامل 12 فصل) و يك خاتمه. اين كتاب به شاه عباس اول صفوى تقديم شده و تأليف آن در بين سالهاى 1030 تا 1038ق انجام پذيرفته است.

[الذريعه: 12/22؛ فهرست دانشگاه تهران: 3/2267؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 2/2755؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 28/86]

35 ، نسخ ، حافظ محمد ابراهيم شيرازى ، 1081ق ، از اول نسخه يك برگ افتاده است ، آغاز: النبيين وشافع المذنبين وحبيب ربّ العالمين... و اين مجموعه مسمّى است به زبدة التصانيف زيرا كه از هر جا و سخنان اهل هر فقره ؛ انجام: نگه دار از من بد روزگار * ز هر بد كه باشد مرا دور دار/ بحقّ سيد الابرار و ائمة الاطهار صلوات اللّه‏ الملك الجبار... احسنت احسنت پى تاريخش گفت ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيحات اندكى دارد ، در اول نسخه وقف نامه از طرف ملا محمد مهدى نورى يوشى كه محمد صادق نورى در محرم 1333 نگاشته است.

جلد: تيماج سوخت قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج و لچكى ، واقف: محمد صادق نورى 10/5/1366 ، ثبت: 5972.

303 برگ ، 38 سطر ، 5/15×29 سم.

336. زبدة التفاسير (تفسير ـ عربى)

از: فتح اللّه‏ بن شكراللّه‏ شريف كاشانى (م 988ق)

(320)

تفسير مزجى متوسطى است شامل مباحث ادبى كه پس از دو تفسير فارسى موسوم به منهج الصادقين و خلاصة المنهج آن را نگاشته و در نيمه ذيقعده 977 به پايان رسانده است. روش اين تفسير نخست بيان محلّ نزول و عدد آيات و ثواب قرائت سوره‏ها و ربط سوره بعدى به سوره ما قبل و سپس ذكر مدلول آيات و بيان نكات مختلف و تمسّك به اخبار وارده از ائمه اطهار عليهم السلام است.

[التراث العربى: 3/163؛ الذريعه: 12/23؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 11/632]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي نزّل القرآن هدىً للناس و بيّنات و تبياناً لكلّ شيء و كشّافاً للمعضلات ومجمعاً لبيان الأصول الدينية وجامعاً لفروع الشرعيات.

126 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1120ق ، شامل: جلد اول از آغاز تا پايان سوره كهف ، انجام: فمن الواجب على المكلف ان يمتثل أمره و نهيه وثيق وعده و يتّقى وعيده. تمت هذه المجلدة بحمد اللّه‏ و حسن توفيقه في قرية قمصر ... تحريراً في ربيع الاول سنة احدى و ثمانين و تسعمأئه ؛ حسب الامر استاد محمد باقر ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه وقفنامه از محمد على مستوفى كه اين نسخه را با 99 نسخه ديگر به آستانه حضرت عبدالعظيم وقف نموده در 1216ق ، رطوبت به نسخه آسيب رسانده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 221 ص 467 ، واقف: محمد على مستوفى 1216ق ، ثبت: 1348.

361 برگ ، 27 سطر ، 5/17×5/24 سم.

337. زبدة الحقايق (تمهيدات) (عرفان ـ فارسى)

از: عين القضات همدانى ابو المعالى عبد اللّه‏ بن محمد ميانجى (م 525ق)

اصول عرفان را در ده تمهيد بدين شرح آورده است: 1 ـ در ظاهر و باطن 2 ـ در طلب 3 ـ در سه گونه خلق 4 ـ معرفت 5 ـ علم اسلام و ايمان 6 ـ عشق 7 ـ روح قدس و جسم 8 ـ حقيقت قرآن 9 ـ ايمان و كفر 10 ـ غرض و مقصود.

اين كتاب در شيراز به سال 1342 چاپ شده است.

(321)

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1097؛ الذريعه: 4/434 و 12/24؛ فهرست دانشگاه تهران: 7/2646]

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام على خير خلقه محمد وآله الطيبين الطاهرين اما بعد بدانكه در حق صورت بينان و ظاهر جويان.

انجام:

اى سالكى كه طالب راهى تو گوش دار	كاندر طريق سالك رهرو مضايق است
برخورد رو بكام دل و نوش كن مدام	زيرا بمردن عاشق عيّار لايق است

426 ، نستعليق ، لطفعلى بن عبد اللّه‏ ساوجى ، 1233ق ، در تهران ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در آخر نسخه فوايد عرفانى درج شده از جمله در شرح حديث «من أخلص للّه‏ أربعين صباحاً ...» و حديث قدسى «اذا كان الغالب على قلب عبدي ذكري ...» و... ، در آغاز نسخه بهاى آن 300 ريال درج شده است.

جلد: تيماج زيتونى مجدول ، دانش پژوه: ش 143 ص 432 ، ثبت: 3341.

128 برگ ، 12 سطر ، 15×21 سم.

338. زراعت (كشاورزى ـ فارسى)

رساله متوسطى است در كشاورزى و زراعت شامل چند روضه ، عناوين موجود در نسخه:

روضه سيم: در بيان زراعت نمودن غله و اجناس گندم ؛

روضه ششم: در بيان بذر نمودن اشجار و گل و ريحان ؛

روضه هفتم: در بيان اشجار و تاك پيوند نمودن.

مؤلف قصيده‏اى را كه در تعريف باغ شمال سروده آورده ، وى در اين قصيده از شاه طهماسب تجليل مى‏كند ، و در جايى از كتاب مى‏گويد: «اين دستور را عاليجاه سيادت پناه نقابت و منقبت افادت... مخدومى امير سيد نظام الدين سلطان محمود المشهور

(322)

بميرك سيادت سيد غياث پيدا كرده‏اند». در اين رساله اوصاف ميوه‏ها و گلها و چگونگى زراعت آنها ذكر شده و در خاتمه مطالبى در حساب ـ كه كشاورزان را بكار آيد ـ در يك مقدمه و ده فصل و خاتمه آمده است

658 ، رساله اول مجموعه «1ر ـ 61پ» ، نستعليق ، خليفه آقا بابا بن خليفه دده خان مصرقانى ساوجى ، ربيع الاول 1239ق ، آغاز: آن زمين نيك بود و اگر خاك بآن حفره برابرى كند آن زمين ميانه بود... و در صفت اراضى گل و رياحين و اثمار و اشجار و غله و اجناس جهت... ؛ انجام: چهل زرع عمارت و پنج زرع و نيم عرض شرع چهار ذرع عمارت مكران بكرمن صد و شصت ذرع باشد واللّه‏ اعلم بالصواب ؛ پس از اتمام رساله چند تاريخ تولد درج شده است.

61 برگ ، 15 سطر ، 17×5/20 سم.

زكات

عليه‏السلام كتاب الزكاة

339. زندگى نامه خودنوشت على علوى اصفهانى (تراجم ـ فارسى)

از: سيد على بن محمد على رفيعى پور علوى علويجه اصفهانى (بعد از 1394)

زندگى نامه مختصرى است شامل تاريخ و محل تولد و گزارش كوتاهى از شرح حال پدر و مادر و خانواده مؤلف و نيز سير تحصيلى وى و اساتيدش و نيز جريان ازدواج و حوادث ديگرى كه در زندگى او رخ داده و همچنين ذكر برخى از تأليفات و اسامى فرزندان و تعداد مسافرتها و.. ؛ تولد مؤلف در روز دوشنبه 6 جمادى الاول 1333 در دهكده علوى از دهستان عربستان بخش پانزدهم اصفهان رخ داده است و مؤلف در حين نگارش اين رساله در حدود 57 سالگى بوده است.

آغاز: الحمد للّه‏ الذي خلق فسوّى والذي قدّر فهدى ... اين مختصريست در تاريخچه زندگى و زندگانى خود كه آن را مى‏نگارم تا براى آيندگان سبب عبرتى بلكه موجب حيرتى باشد.

انجام: و اگر به تفصيل نوشته مى‏شد ، مثنوى هفتاد من كاغذ مى‏شد.

(323)

يك كف گندم ز انبارى ببين

كن قياس باقيش را اين چنين

والحمد للّه‏ على كلّ حال والسلام عليكم ورحمة اللّه‏ وبركاته.

(324)

638 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 15پ» ، نسخ ، سيد على بن محمد على حسينى رفيعى پور علوى علويجه اصفهانى (مؤلف) ، غرّه ذيقعده 1389 برابر با 19 دى 1348.

15 برگ ، 20 سطر ، 15×24 سم.

340. زواهر الحكم (فلسفه ـ عربى)

از: حسن بن عبد الرزاق لاهيجى (م 1121ق)

رساله فلسفى مختصرى است شامل يك مقدمه و سه باب ، بدين تفصيل:

مقدمه: در تعريف حكمت و موضوع و اقسام آن ؛

باب اول: در تقسيم وجود ؛

باب دوم: در طبيعيات ؛

باب سوم: در الهيات.

تأليف اين رساله در 8 ربيع الاول 1085 به پايان رسيده است.

[التراث العربى: 3/170؛ الذريعه: 12/62]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي أنزل من سماء وجوب وجوده ماء فيض فضل وجوده فسلك ينابيع مسالك الاحسان في أرض ماهيات عالم الامكان.

308 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از انجام افتادگى دارد ؛ انجام: في اثبات نبوّة نبيّنا وسيّنا ومولانا محمد بن عبداللّه‏ خاتم النبيين... وافرة والعنايات الى نقل أمثال هذه الحكايات ؛ جاى عناوين خالى مانده ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه وقف بر آستانه حضرت معصومه (ع) با مهر مربعى به سجع «افوض امرى الى اللّه‏ عبده... 1137» ، و چند يادداشت از كتابدار آستانه حضرت معصومه به تاريخ 1140ق با مهر مربعى به سجع «محمد رحيم بن محمد مهدى الحسينى».

جلد: تيماج سرخ ، دانش پژوه: ش 111 ص 467 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 29004.

(325)

59 برگ ، 18 سطر ، 14×5/19 سم.

341. زهر الرياض (فقه اماميه ـ فارسى)

از: ابوعلى محمد بن اسماعيل حائرى (م 1216ق)

رساله‏اى به فارسى در احكام طهارت ، نماز و روزه است كه به درخواست مؤمنين و به دستور سيد على طباطبايى نوشته شده است. اين كتاب برگرفته از رياض المسائل و مشتمل بر چند باب و هر بابى در چند فصل و يك خاتمه مى‏باشد.

[الذريعه: 12/71؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 30/440]

آغاز: حمدله والصلوة والسلام على خير خلقه... اما بعد مخفى نماند كه جمعى از فارسى زبانان كه در پى تحصيل مسائل دينيه و معارف يقينيه بودند استدعا نمودند از جناب... مير سيد على طباطبايى...

انجام: واحوط مبادرت نمودن است به روزه روز سيم بعد ايام مذكور واللّه‏ العالم بأحكامه ورسوله واهل بيته الطاهرين...

687 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 106پ» ، نسخ و نستعليق ، اسماعيل بن شيرزاد ترك دونائى ، 1219ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

106 برگ ، 13 سطر ، 11×15 سم.

342. زهر الحديقة (شرح لغز النحو) (نحو ـ عربى)

از: محمد صادق بن محمد على سركانى (قرن 11ق)

شرحى است بر رساله «لغز النحو» شيخ بهايى ، مؤلف معماى مذكور را براى شارح فرستاده و از او خواسته كه آن را شرح نمايد ، سركانى نيز اين شرح را به شيخ بهايى تقديم داشته است ، متن معما چنين است: (بسمله اما بعد الحمد والصلوة فيقول الفقير الى رحمة ربّه الغني محمد المشتهر ببهاء الملة والدين العاملي عفى اللّه‏ يا من صرف في مطالعة النحو أيّاماً وخاض فيه شهوراً وأعواماً أخبرني عن اسم ثنايي الآحاد ثلاثي العشرات وباللّه‏ التوفيق). اين شرح با عناوين (قوله مدّظله ـ اقول) برگزار شده است.

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 23/247 و 26/95 و 30/480]

(326)

آغاز: الحمد للّه‏ الذي ألهمنا حقايق الألغاز ودقايق الايجاز والصلوة والسلام على رسوله المؤيد بالاعجاز... هذه تعليقة علقتها على رسالة لغز النحو التي ألّفها بل الدرر واللآلي.

انجام: عدد جميع التكبيرات كما عدّه المصنّف في اثنى عشرية الصلوتيه زاده اللّه‏ وايّانا علماً نافعاً وعملاً صالحاّ والحمد للّه‏ أولاً وآخراً.

714 ، رساله دوم مجموعه «130پ ـ 140پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق.

11 برگ ، 15 سطر ، 13×5/19 سم.

343. زيارات المعصومين (زيارات ـ عربى و فارسى)

كتاب مختصرى است در زيارات ائمه اطهار (ع) شامل زيارت اميرالمؤمنين(ع) به نقل صفوان از امام صادق(ع) و زيارت امام حسين(ع) در كربلا و فصلى در زيارت كاظمين(ع) و فصلى در زيارت عسكريين(ع) و زيارت امام حسين(ع) در روز عرفه. متن زيارات به عربى و توضيحات به فارسى است.

آغاز: در بيان زيارت حضرت امير المؤمنين (ع) گفت صفوان كه پرسيدم از حضرت صادق (ع) كه چگونه زيارت مى‏كنى.

انجام: السلام عليك يابن رسول اللّه‏ السلام عليك يابن الحسين الشهيد.

293 ، نسخ ، حيدر بن مهدى بن حسين بن محمد موسوى رازى ، 25 شعبان 1286ق ، تمامى صفحات مجدول محرر شنگرف و لاجورد و زرد رنگ ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 59 ص 77 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 28/10/1339 ، ثبت: 2716.

133 برگ ، 5 سطر ، 13×22 سم.

344. زيارات معصومين (زيارات ـ عربى)

چند زيارت شيعى است از جمله بخشى از زيارت جامعه كبيره و زيارت

(327)

اميرالمؤمنين(ع).

آغاز: السلام عليكم يا أهل بيت النبوة وموضع الرسالة ومختلف الملائكة.

انجام: ولاجعله اللّه‏ آخر العهد منّي لزيارتكما ولافرّق اللّه‏ بيني وبينكما.

583 ، نسخ معرب ، ابوتراب موسوى ، 1306ق ، از وسط افتادگى دارد ، عناوين شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى.

13 برگ ، 9 سطر ، 5/8×14 سم.

345. زيارات معصومين و امامزادگان (زيارات ـ فارسى و عربى)

رساله مختصرى است شامل چند زيارت نامه كه در حرم امامان و امامزادگان خوانده مى‏شود از جمله زيارت حضرت معصومه(ع) در قم و زيارت امام موسى كاظم و امام محمد تقى در كاظمين و عسكريين و امام زمان(ع) و زيارت سيد الشهداء مشهور به زيارت وارث و زيارت اميرالمؤمنين(ع) و...

آغاز: زيارت حضرت فاطمه عليها السلام در قم و قف على قبرها بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم السلام عليك أيّتها السيّدة الزكيّة السلام عليك أيّتها الطاهرة الحفيّة السلام عليك أيّتها السيّدة الرضيّة.

انجام: يا مولاى يا أباعبد اللّه‏ و على الملائكة الحافّين بحرمك الشريف المستغفرين لزوّارك و رحمة اللّه‏ و بركاته.

350 ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، 1272ق ، عناوين شنگرف.

جلد: تيماج حنايى مجدول ، ثبت: 983.

64 برگ ، 9 سطر ، 11×18 سم.

346. الزيارة الجامعة الكبيرة (زيارات ـ عربى)

از: امام على النقى (ع)

از زيارات صحيحه معتبره مروى از امام على النقى عليه السلام و مشتمل بر مضامين

(328)

عاليه و معانى دقيقه در توحيد و ولايت است. اين زيارت در مفاتيح الجنان درج شده و بسيارى از علما و متدينين شيعه ملتزم به قرائت آن بوده و هستند. شروح متعددى دارد.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 15/282]

آغاز: السلام عليكم يا أهل بيت النبوة وموضع الرسالة ومختلف الملائكة.

انجام: وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين وسلّم تسليماً كثيراً وحسبنا اللّه‏ ونعم الوكيل.

364 ، نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، تمامى صفحات مجدول محرر شنگرف و لاجورد ، در ابتداى نسخه بهاى آن 2000 تومان ثبت شده است.

جلد: مقوا ، عطف و گوشه پارچه ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 135خ.

16 برگ ، 9 سطر ، 12×5/17 سم.

(329)

ساعت نامه ، ابو معشر جعفر بن محمد بلخى

عليه‏السلام روزنامه

347. سرمايه ايمان (عقائد ـ فارسى)

از: عبد الرزاق بن على ، فياض لاهيجى (م 1072ق)

گزيده‏اى است از گوهر مراد خود او و دوره‏اى است مختصر و استدلالى از اصول عقايد شيعه ، در يك مقدمه (منطق) و پنج باب و بسال 1058ق به انجام رسانده و بارها به چاپ رسيده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/801؛ الذريعه: 12/172؛ فهرست مجلس: 38/615]

آغاز: حمدله. والصلوة والسلام على محمد وآله الطاهرين. چنين گويد العبد الملتجى عبدالرزاق اللاهجى تجاوز اللّه‏ عنه كه يكى از اجلاّى اخلاّى عظام... موسوم است به سرمايه ايمان شروع افتاد و بعد از تمهيد مقدمه.

انجام: و حق وجوب آنست كه بر هر كه عالم به حسن معروف و قبح منكر و تجويز تأثير و انتفاى مفسده كند. هذا آخر ما اردنا ايراده في هذه الرسالة.

651 ، رساله دوم مجموعه «92پ ـ 133ر» ، نستعليق ، اكبر بن عبد اللطيف ، 20 ربيع الثانى 1094ق ، عناوين شنگرف.

42 برگ ، 24 سطر ، 5/12×5/19 سم.

(330)

348. السعديّة (كلام و فقه ـ عربى)

از: حسن بن يوسف بن مطهر حلى (م 726ق)

اصول اعتقادى و مسائل فقهى را به طور خلاصه در پنج مقدمه و چند مسأله و مبحث آورده است. علامه حلى اين كتاب را به نام سعد الدين محمد ساوجى (711ق) وزير سلطان محمد خدابنده تأليف كرده است.

[التراث العربى: 3/197]

آغاز: الحمد للّه‏ المتفضل بجعل الأنبياء واسطة بينه وبين عباده المنعم بارداف الأوصياء لتهذيب طرق هدايته وارشاده ... أمّا بعد فان اللّه‏ تعالى لم يخلق العالم عبثاً بل لغاية مقصودة.

انجام: وقال عليه السلام الصدقة بعشرة والقرض بثمانية عشر وصلة الاخوان بعشرين وصلة الرحم بأربعة وعشرين وليكن هذا آخر الرسالة فانّ الأخبار في ذلك أكثر من أن تحصى والحمد للّه‏ أولا وآخرا والصلوة على رسوله باطناً وظاهرا.

643 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 26پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

26 برگ ، 20 سطر ، 5/13×5/22 سم.

سوانح سفر حجاز ، شيخ بهايى

عليه‏السلام نان و حلوا

349. سؤال و جواب (عقائد شيخيه ـ فارسى)

از: محمد كريم خان كرمانى (م 1288ق)

سى سؤال درباره عقايد شيخيه پيرامون مسائل مختلف است رساله حاضر از تأليفات حاج محمد كريم خان كرمانى (1288ق) است. وى در اين رساله از فصل الخطاب خود ياد مى‏كند.

(331)

490 ، تحريرى ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، طرفين نسخه افتادگى دارد ، آغاز: و خلق باشد كه خدمت امام رسيده احكام را از امام اخذ كرده بخلق رسانده و آن باب يومنا هذا ؛ انجام: مى‏گفتند كه فلانى مى‏گويد شيخيه معراج مى‏روند بارى.

جلد: مقوا ، ثبت: 139خ.

35 برگ ، 20 سطر ، 5/10×16 سم.

(332)

350. الشافى في شرح الكافي(حديث شيعه ـ عربى)

از: ملا خليل بن غازى قزوينى (م 1089ق)

شرح مزجى مبسوطى است بر «الكافى» ثقة الاسلام كلينى كه به دستور خليفه سلطان حسينى مرعشى آملى نگاشته است و تنها بخش اصول و كتاب الطهارة از فروع را شرح نموده است. قزوينى شرح كتاب التوحيد را در آخر ذيحجه 1057 در مكه به انجام رسانده است.

[الذريعه: 13/5 و 14/27؛ التراث العربى: 3/223]

آغاز: الحمد للّه‏ على ما وفّقنا للتمسّك بالثقلين و لم يجعلنا من الذين نسوا عترة نبيّهم.

508 ، نستعليق ، احاديث نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، كتاب دعا: جمعه 5 ذيحجه 1088 ؛ فضل القرآن: سه شنبه 6 صفر 1089 ، در دارالموحدين قزوين ، شامل: كتاب الدعاء و كتاب فضل القرآن و بخشى از كتاب العشرة ، آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل الدعاء سبب النجاح ؛ انجام: سواء كان في المسجد الحرام أم في بيت مفتوح الباب الى الكعبة ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد ، متن خط خوردگى دارد ، در اول نسخه تملّك محمد اسحاق بن ملا احمد با مهر مربعى.

جلد: تيماج سرخ مجدول ، پشت جلد نقوش اسليمى ، طبله دوم افتاده است ، ثبت: 175خ.

161 برگ ، 23 سطر ، 20×26 سم.

(333)

529 ، نسخ ، على رضا بن محمد حسين الموتى ، سلخ شعبان 1089 ، از آغاز كتاب تا پايان كتاب التوحيد ، انجام: طائعاً أو كارهاً عبارة عن التوفيق تمّ كتاب التوحيد من الكتاب الكافي و يتلوه كتاب الحجة... الفراغ منه على يد مؤلفه في سلخ ذى الحجة سبع و خمسين و الف... ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، با حواشى «منه دام ظله» ، از روى نسخه مؤلف كتابت شده است.

جلد: تيماج سرخ دورو مجدول لولادار ، ثبت: 196خ.

400 برگ ، 25 سطر ، 14×5/24 سم.

531 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، يكشنبه 6 ذى حجه 1109ق ، شامل: كتاب التوحيد ، آغاز: حمدله. و الصلوة على محمد و آله المعصومين أمّا بعد فيقول... خليل بن الغازي القزويني عفي عنه... قد شرعت في شرح كتاب التوحيد من جملة الشرح المسمّى بالشافي ؛ انجام: مانند نسخه شماره 529 ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در آخر نسخه مهر كروى كه نام على رضا و تاريخ 1112 در آن نقش بسته است.

جلد: تيماج سرخ لولادار مجدول با ترنج و سرترنج و لجكى ، درون جلد نقوش اسليمى ، ثبت: 198 خ.

232 برگ ، 22 سطر ، 5/12×5/24 سم.

351. الشافية (صرف ـ عربى)

از: عثمان بن عمر ، ابن حاجب (م 646ق)

رساله مختصر و بسيار معروفى است در صرف زبان عربى ، از كتابهاى درسى بوده ، شروح و حواشى بسيار دارد. بارها به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 3/223؛ معجم المطبوعات العربية والمعرّبة ، سركيس: 1/71؛ كشف الظنون: 2/1020؛ الذريعه: 13/313]

آغاز: حمدله. والصلوة... أمّا بعد فقد سألني من لايسعني مخالفته أن ألحق بمقدمتي في الاعراب مقدمة في التصريف... تصريف علم بأصول تعرف بها أحوال أبنية الكلم.

انجام: وأمّا الحروف فلم يكتب منها بالياء غير بلى و الى و على و حتى.

(334)

479 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، جمعه 995ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى «سيد عبد اللّه‏» و «سيد على».

جلد: مقوا ، عطف تيماج قهوه‏اى ، دانش پژوه: ش 313 ص 467 ، واقف: على اصغر خان يمين 2/4/1334 ، ثبت: 1647.

74 برگ ، 9 سطر ، 15×20 سم.

563 ، نسخ ، عبد الوهاب حسينى ، اواخر ذيحجه 1115 ، عناوين شنگرف ، در اول نسخه تملّك على اشرف بن محمد در 1141ق و نيز وقف نامه از حاجى محمد على مستوفى بر امامزاده واجب التعظيم حضرت عبد العظيم (ع) همراه با 99 كتاب ديگر در 1216 با مهر بيضوى واقف.

جلد: تيماج سرخ مجدول ، واقف: محمد على مستوفى 1216 ق ، ثبت: 230 خ.

87 برگ ، 7 سطر ، 5/12×5/18 سم.

352. شرايع الاسلام (فقه اماميه ـ عربى)

از: جعفر بن حسن بن يحيى بن سعيد حلى (م 676ق)

فقه فتوايى بسيار مشهورى است كه در برخى موارد به ادله نيز اشاره مى‏كند ، اين كتاب به چهار بخش عبادات ، عقود ، ايقاعات و احكام تقسيم و در 52 كتاب تنظيم شده است و بارها در ايران و لبنان به چاپ رسيده است. شرايع الاسلام از نظر لفظ و معنى و ترتيب و جامعيّت از بهترين كتابهاى فقه شيعه است كه از زمان تأليف تا عصر حاضر مورد توجّه مجتهدين قرار گرفته و محور تدريس آنان است و شروح و حواشى و ترجمه‏هاى بسيارى بر آن نوشته‏اند كه جواهر الكلام نمونه‏اى از آنهاست.

[التراث العربى: 3/230؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 537؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/820]

آغاز: اللهم انّي أحمدك حمداً يقلّ في انتشاره حمد كل حامد و يضمحلّ باشتهاره جحد كلّ جاحد.

(335)

249 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، سه‏شنبه 23 شوال 1072ق ، عناوين شنگرف ، مقابله شده است ، محمد هادى بن سلطان محمد در 1121 حواشى لغوى و حاشيه‏هايى به نقل از كتابهاى فقهى در نسخه نگاشته است ، در اول نسخه فهرست مطالب كتاب درج شده است ، و تملّك ملا محمد حسين مازندرانى و تملّك كمال الدين بن سيد اسماعيل موسوى به تاريخ 1309 مشاهده مى‏شود.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج و سرترنج ، واقف: على اصغر خان يمين ، ثبت: 1627.

394 برگ ، 15 سطر ، 21×5/25 سم.

136 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: جزء اول ، انجام: ترثه في ثبوت مهر المثل تردد و على القول الآخر تصح الجميع ، قد تمّت الجزو الأوّل من كتاب شرايع الاسلام ؛ برابر با نسخه شماره 40 ، عناون شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و با امضاى «ع ل» حواشى دارد.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج زرين ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2397.

142 برگ ، 18 سطر ، 20×25 سم.

151 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از انجام افتاده است ، انجام: قال فيالخلاف اذا ادّعى انّه باع نصيبه من أجنبي فأنكر الأجنبي ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى بسيار دارد خصوصاً به نقل از شهيد ثانى و محقق كركى ، فهرست مطالب كتاب در اول نسخه درج شده است ، در اول نسخه تاريخ اجراى صيغه عقد جهت محمد ابراهيم در ربيع الاول 1087 و تولد فاطمه خانم در 24 محرم 1268 و تملّك اردشيره با مهر بيضوى ثبت شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى سوخت مجدول با ترنج و سرترنج زرين ، دانش پژوه: ش 293 ص 467 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى 1372ق ، ثبت: 2524.

283 برگ ، 18 سطر ، 5/13×24 سم.

(336)

460 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1205ق ، از آغاز كتاب تا آخر كتاب الوصايا ، انجام: ثمّ أصدقها الثلث للآخر و دخل ثمّ مات... و على القول الاخر يصح الجميع ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج حنايى مجدول ، دانش پژوه: ش 361 ص 467 ، واقف: على حميدى ، ثبت: 2373.

113 برگ ، 19 سطر ، 15×5/20 سم.

40 ، نسخ ، محمد رحيم بن سليم طالشى ، ذى قعده 1226ق ، شامل: جزء اول ، انجام: برابر با نسخه شماره 136 ؛ عناوين شنگرف.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى با ترنج و سرترنج زرين ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5203.

114 برگ ، 16 سطر ، 19×30 سم.

شرح ابن ناظم ، بدرالدين محمد بن محمد بن مالك طائى جيانى

عليه‏السلام شرح الفية ابن مالك

353. شرح أبيات تميز الأعداد (نحو ـ عربى)

از: ملا محسن بن محمد طاهر قزوينى (قرن 12ق)

شرح ابياتى در قاعده نحوى اعداد و بعض قواعد ديگر است

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 29/609]

آغاز: قال المفتقر الى اللّه‏ القادر محمد حسن بن طاهر رضي عنهما وعن جميع المؤمنين الحمد للّه‏ رب العالمين والصلوة والسلام على أفضل المصلحين محمد وعترته الطاهرين. قوله ره ثماناً مفعول مقدم على فميز في آخر القافية أي ثماني كلمات.

انجام: وألف رجلاً وامرأة وألفا رجلاً وامرأة وآلاف رجلاً وامرأة وأمّا باقي الأحكام التعبير وغيره فليطلب في غير هذا الكتاب لانّه لايليق به الاطناب واليه المرجع والمآب.

613 ، رساله سوم مجموعه «162ر ـ 166پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، دوشنبه 1 ربيع الثانى 1229ق ، نشانيها شنگرف و مشكى.

(337)

5 برگ ، 15 سطر ، 17×21 سم.

622 ، رساله سوم مجموعه «81ر ـ 84ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1266ق ، نشانيها شنگرف ، حاشيه نويسى دارد.

4 برگ ، 17 سطر ، 5/16×5/22 سم.

شرح ارشاد الأذهان ، محقق سبزوارى

عليه‏السلام ذخيرة المعاد في شرح الارشاد

شرح ارشاد الأذهان ، شهيد اول محمد بن مكى عاملى

عليه‏السلام غاية المراد في شرح نكت الارشاد

الشرح الصغير ، سيد على طباطبائى حائرى

عليه‏السلام شرح المختصر النافع

354. شرح العقائد النسفية (عقائد ـ عربى)

از: سعد الدين مسعود بن عمر تفتازانى (م 793ق)

شرح مزجى مختصرى است بر رساله «عقائد النسفى» از نجم الدين عمر بن محمد نسفى (537ق) ، اين شرح در جرجانيه خوارزم به تاريخ پنج شنبه 29 شعبان 768 خاتمه يافته است.

[التراث العربى: 3/352]

آغاز: الحمد للّه‏ المتوحّد بجلال ذاته وكمال صفاته المتقدّس في نعوت الجبروت عن شوايب النقص وسماته.

انجام: لافي مطلوب التشرّف والكمال فلا دلالة على أفضليّة الملائكة ، واللّه‏ أعلم وأحكم بالصواب واليه المرجع والمآب.

346 ، تعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 10ق ، نشانيها شنگرف ، در

(338)

حاشيه تصحيح شده و حواشى بسيارى دارد از جمله با امضاى: «محى الدين» ، در اول و آخر نسخه فوايد و اشعار متفرقه به چشم مى‏خورد از جمله: اقسام زاويه‏ها ،شعرى از خواجه نصير طوسى در تقاسيم موجودات ، يك رباعى از مولا نظام الدين و رباعى از ابن سينا و ابوسعيد ابوالخير ، و چند يادداشت تملّك به نامهاى: ملا محمد چماستانى و على بن باقر حسينى و مهذب بن محمد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ضربى ، دانش پژوه: ش 109 ص 469 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 1360.

104 برگ ، 15 سطر ، 5/10×5/18 سم.

337 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 4 رمضان المبارك 1012ق ، نشانيها مشكى ، با حواشى به رمز «خيالى ره» ، در اول نسخه وقف نامه كتاب به كتابخانه آستانه حضرت عبد العظيم (ع) از محمد محسن كتابدار.

جلد: تيماج سرخ ، واقف: محمد محسن كتابدار ، ثبت: 1289.

134 برگ ، 12 سطر ، 5/10×5/18 سم.

239 ، نسخ ، محمد قاسم بن حاجى نظام قواس ، 28 رجب 1055ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، به نسخه رطوبت رسيده است ، در اول نسخه تملّك صادق با مهر مربعى به سجع: «لا اله الا اللّه‏ الملك الحق المبين عبده محمد صادق» ، و تملّك ابن حاجى محمد طاهر و محمد قاسم بن حاجى نظام ، و تعيين بهاى نسخه به چهار هزاردينار ثبت شده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 217 ص 496 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2457.

50 برگ ، 26 سطر ، 13×25 سم.

355. شرح ألفية ابن مالك (شرح ابن ناظم)(نحو ـ عربى)

از: بدرالدين محمد بن محمد بن مالك طائى جيانى (م 686ق)

شرح معروف و ممتازى است بر الفيه پدرش موسوم به «الخلاصة في النحو» يا «الفيه

(339)

ابن مالك» با عناوين رمزى «ص ـ ش» ، كه در محرم 676 به انجام رسيده و به شرح ابن ناظم مشهور گشته است. شارح در ضمن شرحِ مطالب ، در برخى از مواضع بر ناظم خرده گرفته و اقوال او را رد نموده است. بر اين شرح ـ كه صفدى آن را احسن و اسد و اجزل شروح الفيه مى‏داند ـ شروح و حواشى چندى نگاشته شده است از جمله شرح محمد بن جماعه و حاشيه زكريا انصارى موسوم به الدرة السنية.

[التراث العربى: 3/250؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/114]

آغاز: قال الشيخ الامام العالم العامل الصدر الكامل بدر الدين أبو عبد اللّه‏ محمد بن عبد اللّه‏ بن مالك الطايي عفى اللّه‏ عنه. أمّا بعد حمد اللّه‏ سبحانه بما له من المحامد على ما أسبغ من نعمه البوادي.

انجام:

فأحمد اللّه‏ مصلّياً على

محمد خير نبي مرسلا ...

ثمّ ختم الكلام بحمد اللّه‏ تعالى وبالصلوة على نبيّه محمد صلى اللّه‏ عليه وآله وأصحابه.

80 ، نسخ ، ابراهيم بن يونس جوازرى ، شنبه 2 ربيع الثانى 1084ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى از «تركيب» و «زكريا» و «شواهد» و «توضيح» ، در اول نسخه چند مهر تملّك من جمله از ابراهيم بن يونس جوازرى ، انجامه كاتب از بين رفته و مرحوم آية اللّه‏ سيد شهاب الدين مرعشى به خط خود آن را نگاشته است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 49 ص 77 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 25/8/1339 ، ثبت: 2708.

247 برگ ، 19 سطر ، 17×26 سم.

637 ، رساله اول مجموعه ، نسخ ، عبد الصمد بن نصر اللّه‏ كازرونى ، شنبه 17 محرم 1105ق ، متن الفيه شنگرف و معرّب ، تمامى صفحات مجدول محرّر مذهب مرصع ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه تملّكى به تاريخ 1186ق.

238 برگ ، 17 سطر ، 5/15×5/24 سم.

185 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از انجام افتادگى دارد ،

(340)

انجام: بعطف العدم على الضمير في سواء مع ذلك فهو قليل في الكلام ضعيف في القياس لما فيه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اواخر نسخه جاى عناوين خالى مانده است ، در اول نسخه يادداشتى است از كاتب: «هذا مما كتبته بنفسي لنفسي الخاطئة» با مهر بيضوى ناخوانا ، با حواشى از ديگر شروح الفيه همچون تصريح.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سر ترنج ، واقف: اسماعيل طاهرى 15/4/1369 ، ثبت: 7056.

143 برگ ، 16 سطر ، 5/15×5/21 سم.

شرح ألفية ابن مالك ، جلال الدين سيوطى

عليه‏السلام البهجة المرضية في شرح الألفية

356. شرح الفيه ابن مالك (نحو ـ فارسى)

از: محمد على بن آقا بابا سركانى (قرن 11ق)

ترجمه و شرح مزجى است بر الفيه ابن مالك در نحو ، شارح گويد: الفيه منسوب به ابن مالك كه در غايت صعوبت و دشوارى است مبتدى را اخراج قواعد نحو و استنباط مسايل آن شرحى مى‏نويسد بر زبان فارسى در غايت ايجاز و اختصار كاشف مغلقات و فاتح مهمات...؛ شارح در ابتدا بيت يا ابيات الفيه را مى‏آورد ، پس از آن به فارسى ترجمه نموده و در برخى موارد توضيح و شرح مختصرى بر آن مى‏افزايد. نسخه‏اى ديگر از اين كتاب را در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى در قم به شماره859 فهرست نمودم.

[الذريعه: 4/81؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2057؛ فهرست كتابخانه مجلس 26/54؛ فهرست كتابخانه سپه سالار: 2 /241؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/126؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 28/194]

آغاز: حمدله... بر ضماير صافيه اصحاب سخن و ابصار ثاقبه ارباب حكم پوشيده نيست كه اساس علوم دينيّه علم صرف و نحو است.

(341)

495 ، نسخ ، محمد حسين بن محمد جعفر ساوجى ، 1254ق ، آغاز: كه در اصل فنع زيداً بوده و مفعول له مقدم شده و مجرور بلام جر ، و قلّ أن يصحبها مجرد و العكس في مصحوب ال و انشد ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد ، در آخر نسخه معمايى به نظم فارسى و پاسخ آن نيز به نظم درج شده است به تاريخ 1278ق.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار ، واقف: على حميدى 7/8/1335 ، ثبت: 2275.

108 برگ ، 17 سطر ، 17×22 سم.

192 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام: و گاهى مفعول له با وجود شروط جميعاً مجرور مى‏شود مثل لزهد و امتنع كه در اصل ؛ نشانيها مشكى.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5242.

172 برگ ، 17 سطر ، 16×22 سم.

357. شرح امثله (صرف ـ فارسى)

از: مير سيد شريف على بن محمد جرجانى (م 825ق)

متن و گزارش از كتابهاى مشهورى است كه مبتديان در آموزش ادبيات عرب آغاز بدانها مى‏كنند.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2059]

آغاز: قال رسول اللّه‏ (ص) اول العلم معرفة الجبار وآخر العلم تفويض الأمر اليه بدانكه هر آوازى كه باشد عرب آن را صوت.

671 ، رساله چهارم مجموعه «11ر ـ 13پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، انجام افتاده ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

3 برگ ، 22 سطر ، 14×20 سم.

686 ، رساله هفتم مجموعه «111پ ـ 139پ» ، نستعليق ، خليفه آقا بابا بن خليفه دده خان مصرقانى ساوجى ، 1238ق ، آغاز: بسمله

(342)

بدانكه مصدر اصل كلامست يعنى اصل سخن است و از وى نه وجه باز مى‏گردد يعنى نه صيغه حاصل مى‏شود ماضى مستقبل اسم فاعل اسم مفعول ؛ انجام: هل نضرب يعنى آيا مى‏زنيم ما دو شخص يا بيشتر خواه مذكّر و خواه مؤنث درين زمان يا در زمان آينده ؛ واقف: آيت‏اللّه‏ مرعشى.

29 برگ ، 13 سطر ، 5/11×5/14 سم.

694 ، رساله هفتم مجموعه «140 ـ 157پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از انجام افتاده است.

17 برگ ، 11 سطر ، 11×17 سم.

358. شرح الأنموذج (نحو ـ عربى)

از: جمال الدين محمد بن عبد الغنى اردبيلى (م 647ق)

شرح توضيحى است با عناوين «قال ـ اقول» بر رساله انموذج از تصانيف جار اللّه‏ زمخشرى ، اين شرح بارها به چاپ رسيده است.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 542؛ التراث العربى: 3/254؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/131]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل العربية مفتاح البيان... قال الكلمة مفرد أقول قبل الشروع في المقصود لابد من تقديم مقدمة وهي هذه اعلم أنّ الطالب لكلّ شيءٍ ينبغي أن يتصور ذلك الشيء.

انجام: ويقولوا من العامي الى ان اذا تذكر يتذكر ولم يرد ان يقطع كلام قد تمّ.

496 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: متعددة أراد المصنف أن يذكر تلك الافراد... قال و الملحق به خمسة أضرب المبتدأ و الخبر أقول لما ذكر الأصل ؛ انجام: قرينة تدل على ذلك المحذوف كما قال اللّه‏ تعالى ؛ عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى بسيار دارد به نقل از: «خصيبى» ، «شرح مغنى» ، «حاشيه مغنى» ، «شرح لباب» و «جامى» ، برگهاى نسخه جابجا شده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار ، واقف: حسنعلى شاهرخى ،

(343)

ثبت: 1591.

115 برگ ، 11 سطر ، 14×5/23 سم.

494 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 17 رمضان المبارك 1207ق ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج و سرترنج زرين ، ثبت: 117خ.

104 برگ ، 10 سطر ، 5/14×23 سم.

613 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 75پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 13 جمادى الثانى 1229ق ، نام كاتب پاك شده است ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

75 برگ ، 15 سطر ، 17×21 سم.

359. شرح الايساغوجى (منطق ـ عربى)

از: حسام الدين حسن كاتى (م 760ق)

شرحى است به طريقه «قال ـ اقول» بر «ايساغوجى» اثير الدين فضل بن عمر ابهرى سمرقندى (660ق) در منطق. اين كتاب اخيراً در گنجينه بهارستان به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 3/255؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/261 و 322]

آغاز: الحمد للّه‏ الواجب وجوده الممتنع نظيره الممكن سواه وغيره الصادر باختياره شرّه وخيره.

انجام: مركباً من المقدمات اليقينيّة البتة وليكن هذا آخر ما أردنا شرحه وكتبنا من الأوراق لايضاح ما في كتاب الايساغوجي.

648 ، رساله سوم مجموعه «27پ ـ 51پ» ، تعليق ، حسين بن قنبر على حسينى ، 866ق ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، واقف: شاه عباس صفوى.

26 برگ ، 19 سطر ، 5/9×5/18 سم.

596 ، رساله سوم مجموعه «104پ ـ 142ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 22 شوال 1109ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، متن ايساغوجى در حاشيه و بالاى صفحات درج شده است ، در حاشيه تصحيح دارد.

(344)

38 برگ ، 14 سطر ، 5/14×20 سم.

191 ، نسخ ، محمد ركايى ، عيد مولود 1340ق ، نشانيها شنگرف ، با حواشى به امضاى «قره باغى».

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5224.

32 برگ ، 12 سطر ، 16×21 سم.

شرح تجريد العقائد ، عبد الرزاق فياض لاهيجى

عليه‏السلام شوارق الألهام في شرح تجريد الكلام

شرح تجريد العقائد ، علامه حلى

عليه‏السلام كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد

360. شرح تجريد العقائد (كلام ـ عربى)

از: علاء الدين على بن محمد قوشچى (م 879ق)

شرح مزجى معروفى است بر «تجريد العقائد» خواجه نصيرالدين طوسى (672ق) در علم كلام ، كه به عنوان شرح جديد نيز شناخته مى‏شود و بارها به چاپ رسيده و حواشى متعددى دارد.

[التراث العربى: 3/262؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 543؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/143]

آغاز: خير الكلام حمد اللّه‏ الملك العلام بما أبدع العالم على أحسن وجه ونظام.

انجام: أثم الكل بتركه هذا آخر ما تيسّر لنا من تجريد الكلام و الحمد للّه‏ بالتوفيق على الاتمام...

32 ، نستعليق ، مير آقا مير رضوى قمى ، 1076ق ، آغاز: المقصد الثاني في الجواهر والأعراض وفيه خمس فصول الأوّل في الجواهر قدّم

(345)

مباحثها على مباحث الأعراض لأنّ وجود العرض ؛ نشانيها شنگرف ، با حواشى بسيار از جمله به نقل از «شرح حكمة العين» و «جم» و شروح و حواشى ديگر بر تجريد ، در آخر نسخه يادداشت خريد اين كتاب در تهران به قيمت هشت هزار درسال 1273ق نوشته شده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى سوخت مجدول با سه ترنج كوچك ، دانش پژوه: ش 180 ص 468 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2473.

212 برگ ، 25 سطر ، 14×5/26 سم.

320 ، نسخ ، محمد هادى بن محمد جعفر ، رجب 1086ق ، آغاز: المقصد الخامس في الأعراض و تنحصر أجناسها العالية في تسعة ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، با حواشى به امضاى «م ن» ، در اوّل نسخه چند يادداشت تملّك به نامهاى زير ديده مى‏شود: جعفر بن محمد ابراهيم سلامى حسينى احدى عريضى با مهر بيضوى ، محمد حسين در 1266 ، ميرزا محمد طهرانى با مهر وى ، فتح اللّه‏ در 1231 ، محمد كاظم بن محمد بروجردى به تاريخ 1206ق.

جلد: تيماج قهوه‏اى سوخت دورو با ترنج و سرترنج ، واقف: مير سيد على حايرى مفسر.

157 برگ ، 19 سطر ، 5/15×19 سم.

3 ، نستعليق ، ابو طالب بن مولا بن اسماعيل قارى ، قرن 12ق ، اندكى از انجام افتادگى دارد ، آغاز: المقصد الثانى في الجواهر والأعراض وفيه فصول الأوّل في الجواهر قدّم مباحثها على مباحث الأعراض ؛ انجام: ولا نسبة في الخيرية بين فعلنا و فعله تعالى يعني أنّ النسبة... اذ لا معنى لشكر العهد الغير على فعل نفسه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد ، در برگهاى اوليه حواشى با امضاى «منه» و «م ن» ديده مى‏شود.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى ، با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 280 ص 468 ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2340.

143 برگ ، 24 سطر ، 18×5/31 سم.

238 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، خطبه را فاقد است ،

(346)

نسخه ناتمام مانده است ، آغاز: أمّا بعد حمد واجب الوجود على نعمائه و الصلوة على سيّد أنبيائه و على أكرم أحبائه... في الأمور العامة أي ما لايختص بقسم من أقسام الموجود ؛ انجام: قال لن تراني ولكن أنظر الى الجبل فان استقر ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، با حواشى «منه» ، در اول نسخه تملّك اردشيره با مهر بيضوى ، و در آخر نسخه يادداشتى به تاريخ 1252 ، و مطلبى درباره نامه برات از سالك همدانى.

جلد: گالينگور قهوه‏اى ترنجدار ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال1372 ، ثبت: 2523.

136 برگ ، 27 سطر ، 13×25 سم.

(347)

361. شرح التصريف (صرف ـ عربى)

از: سعد الدين مسعود بن عمر تفتازانى (م 793ق)

شرح مزجى مشهورى است بر رساله «العزى في التصريف» عبدالوهاب زنجانى (660ق) كه بارها ضمن جامع المقدمات به چاپ رسيده و جزو كتابهاى درسى حوزه‏هاى علميّه است.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 544؛ التراث العربى: 3/269؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/140]

آغاز: انّ أروى زهر تخرج في رياض الكلام.

انجام: أو قبيحة أو غيرهما للنوع وكذلك البواقي والحمد للّه‏ رب العالمين.

647 ، رساله دوم مجموعه «68پ ـ 115پ» ، نستعليق ، جمال الدين محمد رازى ، قرن 11ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

48 برگ ، 19 سطر ، 12×18 سم.

631 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 55ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، رجب 1223ق ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، سه برگ اول نونويس است.

55 برگ ، 16 سطر ، 5/17×21 سم.

464 ، نسخ ، محمد بن عبد اللّه‏ همدانى ، يكشنبه رمضان المبارك 1226ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، در اول و آخر نسخه مهر مربعى به سجع: «عبده ابراهيم الحسينى».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 264 ص 468 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى ، ثبت: 1430.

184 برگ ، 10 سطر ، 5/12×5/20 سم.

414 ، نسخ ، شجاع الدين ، چهارشنبه 10 ربيع الاول 1234ق ، نشانيها مشكى و شنگرف ، حواشى دارد.

(348)

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، واقف: على حميدى ، ثبت: 2372.

126 برگ ، 14 سطر ، 18×21 سم.

141 ، نسخ كردستانى ، بدون نام كاتب ، جمعه ربيع الثانى 1283ق در سال نزول وبا ، نام كاتب سياه شده است ، عناوين مشكى ، نشانيها شنگرف ، با حواشى بسيار.

جلد: گالينگور قهوه‏اى ، واقف: جزايرى 13/5/1351 ، ثبت: 5252.

95 برگ ، 11 سطر ، 19×5/23 سم.

362. شرح تهذيب المنطق (منطق ـ عربى)

از: احمد بن يحيى هروى حفيد تفتازانى (م 906ق)

شرح مزجى مختصر و نيكويى است بر قسم منطق از تهذيب المنطق والكلام سعد الدين مسعود تفتازانى (793ق).

[التراث العربى: 3/274؛ كشف الظنون: 1/516]

آغاز: أحسن ما يوشح به صدر المنطق والكلام والجري ما أجرى اليه عنان الاهتمام... وبعد فيقول الفقير الى رحمة اللّه‏ الغنى احمد بن يحيى بن محمد سعد التفتازاني... ان علم الكلام هو الذي يعلو ولا يعلى.

انجام: أي شديد الارتباط بالمقاصد العلمية فلما وقع لفظ المقاصد العلمية ، تمت.

660 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 104پ» ، نسخ ، حسين بن محمد داود ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى به لفظ «منه» ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

104 برگ ، 12 سطر ، 5/12×5/19 سم.

363. شرح حديث امام صادق (ع) درباره نماز (شرح حديث ـ فارسى)

از: باقر بن محمد خراسانى (قرن 13ق)

رساله كوتاهى است در شرح حديث امام صادق(ع) درباره نماز كه حماد بن عيسى روايت نموده است و مرحوم كلينى آن را در كافى آورده است ، باقر بن محمد حديث را

(349)

در ضمن يك آغاز شامل دو بينش ، و دو نمايش و انجام گزارش كرده است.

آغاز حديث چنين است: عن حماد بن عيسى قال لي أبو عبداللّه‏ جعفر بن محمد الصادق (ع) يوماً يا حماد أتحسن أن تصلّي قال فقلت يا سيدي أنا أحفظ كتاب حريز في الصلوة فقال لاعليك يا حماد قم فصلّ قال فقمت بين يديه متوجهاً الى القبلة...

آغاز: چنين گويد حقير سراپا تقصير باقر بن محمد عفى اللّه‏ عن جرائمهما كه چون بعد از معرفت اللّه‏ تعالى نماز افضل عبادات است و روشنايى.

612 ، رساله دوم مجموعه «6ر ـ 10پ» ، نستعليق ، باقر بن محمد خراسانى (مؤلف) ، قرن 13ق ، انجام افتاده است ، انجام: يعنى بزگ گناهست نزد پروردگار شما آنكه بگوييد و بفرماييد به مردم چيزى را كه خود آن را عمل نمى‏آورده باشيد ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

5 برگ ، 24 سطر ، 15×5/21 سم.

364. شرح حديث حقيقت (شرح حديث ، عرفان ـ عربى)

از: كمال الدين عبد الرزاق بن احمد بن ابى الغنائم كاشانى (م 730ق)

شرح عرفانى مختصرى است بر حديث حقيقت كه در آن كميل از امام على (ع) پرسشى درباره حقيقت نموده و حضرت پاسخ فرمودند. شروح بسيارى بر اين حديث به رشته تحرير درآمد ، از جمله دو شرح فارسى و عربى از عبد الرزاق كاشانى كه به چاپ هم رسيده است.

[الذريعه: 13/196 و 18/140؛ التراث العربى: 3/285؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1331]

آغاز: سئل كميل بن زياد أميرالمؤمنين عليّاً عليه السلام فقال ما الحقيقة ... الحقيقة ههنا هو الشيء الثابت الواجب الذي لا يمكن تغييره باعتبار...

انجام: كنسبة نور الصبح الى نور الشمس وقت الاستواء وعند الانبلاح لا يحتاج الى السراج.

649 ، رساله هفتم مجموعه «62پ ـ 66پ» ، نسخ ، بدون نام

(350)

كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين شنگرف.

5 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

365. شرح حديث خلق الأسماء (شرح حديث ، عقائد شيخيه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

شرح كوتاهى است بر حديث مروى از امام صادق (ع) در كافى كلينى ، كه حضرت فرمود: «انّ اللّه‏ خلق أسماء الحروف غير مصوت وباللفظ غير منطق». احسايى اين رساله را در پاسخ بدرخواست شيخ على بن صالح بن يوسف در 29 صفر 1220 نگاشته است.

[التراث العربى: 3/286؛ فهرست كتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/147؛ الذريعه: 13/187]

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين أمّا بعد... قد التمس منّي الابن الروحاني الشيخ علي بن المقدس الصالح ابن يوسف أعلى اللّه‏ مقامه... أن أكتب على هذا الحديث الآتي ما يحضرني من بيان المراد.

انجام: على ما ذكره الشارحون فليطلب مبتغيه ذلك من كتب ذويه والحمد للّه‏ أوّلاً وآخراً وباطناً وظاهرا.

673 ، رساله سوم مجموعه «193ر ـ 197ر» ، نسخ ، محمد بن هادى ، 10 جمادى الاول 1266ق ، در مدرسه نيم آورد اصفهان ، در حاشيه تصحيح شده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

5 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

366. شرح حديث رأس الجالوت (شرح حديث ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

شرح حديث منسوب به امام رضا (ع) است كه در آن به سؤالات رأس الجالوت ـ يكى از بزرگان يهود ـ درباره كفر و ايمان و كفران و شيطان پاسخ فرموده بود. تأليف اين رساله بدرخواست پرسنده‏اى در 1225ق انجام گرفت.

(351)

[فهرست كتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/147؛ موسوعة مؤلفى الاماميّة: 3/536؛ فهرست مشايخ عظام: 225؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 26/299؛ فهرست آستان قدس رضوى: 14/287]

آغاز: حمدله. والصلوة. أمّا بعد... قد التمس منّي من يجب على طاعته ان أشير الى بعض بيان حديث نقل عن بعض المشايخ... قال سلمه اللّه‏ سئل رأس الجالوت مولانا الرضا(ع) فقال يا مولاي ما الكفر وما الايمان.

انجام: الذي ألقاه اليه دفعة بهت ونخر وشهق شهقة وأسلم والحمد للّه‏ رب العالمين...

673 ، رساله يازدهم مجموعه «224پ ـ 231ر» ، نسخ ، محمد بن هادى ، جمادى الاول 1266ق ، در مدرسه نيم آورد اصفهان ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

8 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

367. شرح حديث من عرف مواقع الصفة بلغ قرار المعرفة (شرح حديث ـ فارسى)

از: محمد باقر بن محمد جعفر همدانى شيخى (م 1319ق)

رساله كوتاهى است در شرح حديث مذكور كه به دستور بعضى از آقايان عظام نگاشته و در روز جمعه 28 شوال 1298 تأليف آن را به پايان رسانده است.

آغاز: الحمد للّه‏ و سلام على عباده الذين اصطفى ولعنة على من سلك سبيل الردى. باعث بر تحرير اين مختصر آن كه بعضى از آقايان عظام... امر فرموده بودند كه اين فقره شريفه از حديث شريف را معنى كنم كه فرموده اند من عرف مواقع الصفة بلغ قرار المعرفة.

انجام: بعد از آن ديگر احتياج به تعلّم خاصى در اين نظر نخواهد بود وفقنا اللّه‏ تعالى وايّاكم لما يحب ويرضى وجنبنا عن كل ماسواهما بمحمد وآله صلوات اللّه‏ عليهم أجمعين.

602 ، رساله بيستم مجموعه «192پ ـ 199ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

7 برگ ، 15 سطر ، 11×18 سم.

368. شرح الحديث النبوي «الراحمون يترحمهم الرحمن» (شرح حديث ـ عربى)

(352)

از: كمال الدين عبد الرزاق بن احمد بن ابى الغنائم كاشانى (م 730ق)

شرح حديث نبوى(ص) است كه فرموده: الراحمون يترحّمهم الرحمن ارحموا من في الارض يرحكم من في السماء.

آغاز: في بيان قول النبي(ص) الراحمون يترحمهم الرحمن ارحموا من في الأرض يرحمكم من في السماء ، اعلم انّ الأسماء الالهية تتباين باعتبار المعاني الوصفية.

انجام: انتهى الى علم هو عين الذات فليكن العلم الأوّل كذلك وقد حصل المطلوب اذا العلم صفة واحدة لا صفات كثرة.

649 ، رساله دهم مجموعه «74ر ـ 78ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين شنگرف.

5 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

369. شرح حديث نبوى «ثلاث مهلكات وثلاث منجيات» (شرح حديث ـ فارسى)

از: كمال الدين عبد الرزاق بن احمد بن ابى الغنائم كاشانى (م 730ق)

شرح عرفانى كوتاهى است بر حديث نبوى: «ثلاث مهلكات وثلاث منجيات فالثلاث المهلكات شحّ مطاع وهوى متبع واعجاب المرء بنفسه والثلاث المنجيات خشية اللّه‏ في السر والعلانيّة والقصد في الفقر والغنى والعدل في الغضب والرضا».

[فهرست كتابخانه مجلس: 22/36؛ الذريعه: 13/195]

آغاز: في تفسير قول النبي (ص) ثلث مهلكات وثلث منجيات... حصر خصال مهلكات و منجيات هر يك در اين سه قسم جهت آن است كه مبادى افعال ارادى به حركات اختيارى.

انجام: و صاحب اين مقام از نقصان و آفت حدثان و امكان ايمن و بمعنى السلام علينا و على عباده الصالحين واصل ، والسلام على أهل السلام.

649 ، رساله نهم مجموعه «68پ ـ 71پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، عناوين و نشانيها شنگرف ، پس از اتمام رساله فايده‏اى درباره اسم رحمن و شكر از عبد الرزاق كاشانى.

4 برگ ، 16 سطر ، 5/11×5/18 سم.

(353)

370. شرح حكمة العين (فلسفه ـ عربى)

از: شمس الدين محمد بن مباركشاه بخارى (م 741ق)

شرح مزجى است بر «حكمة العين» نجم الدين على دبيران كاتبى قزوينى (675ق) در حكمت الهى و طبيعى ، بخش الهيات مشتمل بر شش مقاله و طبيعيات در پنج مقاله است. بخارى در اين شرح از حواشى قطب الدين شيرازى بهره برده و آراء او را به عنوان «في الحواشى القطبية» مطرح مى‏كند.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/149؛ التراث العربى: 3/299؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 546]

آغاز: أمّا بعد حمد اللّه‏ فاطر ذوات العقول النورية ومظهر خفيات أسرار الربوبية المبدع بنوره المشرق محركات الأجرام العلوية.

318 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: اخواني في الدين و شركايي في طلب اليقين... حكمة العين... شرحاًيذلل من الألفاظ صعابها ؛ انجام: فلا محالة يكون ذلك الامر مختلف أو يلزم منه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد با امضاى «س» ، به نسخه رطوبت رسيده است.

جلد: مقوا ، عطف تيماج قهوه‏اى ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 5211.

148 برگ ، 23 سطر ، 10×19 سم.

86 ، نسخ ، حاجى يوسف بن حاجى حضرتقلى ، 1272ق ، در اسلامبول ، انجام: على ما قال بعض على هذا فيندفع عنه ما أورده الشارح فتأمّل ثمّ اعلم أنّه كما انّ للجزء ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى به امضاى «سيد قدس سره» و «مير هاشم» ، در اول نسخه تملّك حاج شيخ حسن در 1312 و تملّك احمد بن محمدعلى طهرانى در 1331.

جلد: تيماج سبز مجدول ، دانش پژوه: ش 29 ص 468 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2464.

208 برگ ، 16 سطر ، 5/17×24 سم.

(354)

371. شرح خلاصة الحساب (رياضيات ـ عربى)

از: فاضل جواد بن سعد اللّه‏ كاظمى (م 1065ق)

شرح مشهورى است بر رساله «خلاصة الحساب» استادش شيخ بهايى (1030ق). اين شرح در سال 1273 ق به چاپ رسيده است.

[الذريعه: 13/228؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى ، مشار: 546]

آغاز: الحمد للّه‏ الواحد العظيم والفرد القديم الذي يقصر عن العدّ عن آلائه ويتعذّر الحصر عن أقلّ نعمائه.

انجام: في هذا الشرح نفايس يجب صيانتها ممّن ليس أهلها والحمد للّه‏ وحده والصلوة على من لانبيّ بعده وآله الأبرار الحجج الأطهار ما اختلف الليل والنهار.

193 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، نشانيها شنگرف و مشكى ، با حواشى «منه» و «اب عفى عنه» ، در اول نسخه تملك حسين در تاريخ 1335ق با مهر بيضوى.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى ترنجدار ، دانش پژوه: ش 72 ص 77 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 28/10/1339 ، ثبت: 2717.

82 برگ ، 20 سطر ، 5/16×22 سم.

شرح الخلاصة في النحو ، بدرالدين محمد بن محمد بن مالك طائى جيانى

عليه‏السلام شرح الفية ابن مالك

شرح خمريه ، نور الدين عبد الرحمن جامى

عليه‏السلام لوامع انوار الكشف والشهود

372. شرح دعاى صباح (ادعيه شيعه ـ فارسى)

از: سيف الدين احمد استرآبادى

(355)

ترجمه و شرح مختصرى است بر دعاى صباح منسوب به امام على (ع).

آغاز:

ديباچه گفتار همان به كه نهد كس

بر نام خداوند تعالى و تقدس

آن خداوندى كه كثرت در سراپرده وحدتش گمراهست... احمد بن سيف الدين استرآبادى.

انجام: برحمتك يا ارحم الراحمين پس رحمت عام و مرحمت تمام تو اى رحم كننده ترين رحم كنندگان...

بر بنده محتاج خودت ربّ كريم

از راه كرم بلطف رحمت فرماى

598 ، رساله دوم مجموعه «89پ ـ 114پ» ، نسخ ، متن دعا معرب ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، صفحات مجدول مذهب ، عناوين شنگرف.

26 برگ ، 11 سطر ، 5/10×5/17 سم.

373. شرح ديباجة تحرير القواعد المنطقية (ادب ـ عربى)

از: برهان الدين بن كمال الدين بن حميد الدين بلغارى

شرح مختصرى است بر ديباچه تحرير القواعد المنطقية في شرح الرسالة الشمسية.

[التراث العربى: 3/315]

آغاز: متوكلاً بكرمه العميم ومصلّياً على رسول الذي هو بالمؤمنين روءف رحيم وبعد فيقول... لما كان صدر شرح الفاضل المحقّق الرازي رحمه اللّه‏ للرسالة الشمسية مشحونة بالاستعارات.

انجام: بل الغرض أسأل في كلّ حال للصدق والصواب خصوصاً في حال تنقيح الشرح المقدّم على هذه الديباجة فيكون هذا الشرح منقّحاً ، قد تمّت هذه الرسالة...

685 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 3ر و 120ر ـ 121ر» ، نسخ ، عبد الكريم ، قرن 11ق ، عناوين شنگرف.

5 برگ ، سطور چليپايى ، 15×5/19 سم.

614 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 8ر» ، نسخ ، محمد جعفر بن آقا بابا ، پنجشنبه 23 ربيع الاول 1231ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

(356)

8 برگ ، 17 سطر ، 5/15×5/21 سم.

682 ، رساله دوم مجموعه «5پ ـ 10ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

6 برگ ، 13 سطر ، 5/13×5/19 سم.

374. شرح ديوان أمير المؤمنين (ادب ـ فارسى)

از: كمال الدين حسين بن معين الدين ميبدى يزدى (قرن 10ق)

شرح ادبى معروفى است بر ديوان منسوب به امام على عليه السلام كه با يك ديباچه مفصّل موسوم به فواتح سبعه شروع مى‏شود ، سپس به شرح ابيات مى‏پردازد و نخست واژه‏ها را شرح داده ، پس از آن سروده‏ها را به نثر فارسى ترجمه كرده و سپس آنها را به يك رباعى فارسى در آورده و در پايان مطالب و حكايات مناسب با شعر را مى‏آورد. تأليف اين كتاب در 890 ق به پايان رسيده و بارها چاپ شده است.

[الذريعه: 22/84 و 13/266؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 2/1303 و 5/3505]

561 ، نستعليق ، ابيات نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: لايصدر من الكريم الا الكرم بكرم عميم و لطف جسيم ... ، الناس من جهة التمثال اكفاء * أبوهم آدم والأمّ حواء / جمعى كه افراد حقيقت انسانند از روى صورت و مثال يكسانند ؛ عناوين شنگرف جلى.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، ثبت: 228خ.

240 برگ ، 9 سطر ، 13×19 سم.

375. شرح الرسالة الحسينية (آداب ـ عربى)

از: محمد بن عمر بن عثمان دارندى (م 1152ق)

شارح گويد: پيش از اين ، حواشى بر شرح رساله حسينيه در آداب نگاشتم كه مورد قبول و پسند فحول قرار گرفت ، تصميم گرفتم شرح مستقلى بر رساله مذكور بنويسم كه مشحون از فوائد باشد و پس از پشت سرگذاشتن سختى‏ها و گرفتاريها رساله حاضر را

(357)

نگاشتم.

[ايضاح المكنون: 1/406]

آغاز: الحمد لمن قدّر الوظائف على أحسن النظام والصلوة على من أفحم المكابرين بساطع الحجج والصمصام...

انجام: الخاتمة في آداب المناظرة ... ومنها التحرز عن المباحثة مع من لا يعلم قوانين المناظرة وآدابها ... في العشرة حزماً يقول الفقير الى اللّه‏ الغني محمد بن عمر الدارندي هذا آخرما يتعلق بالرسالة الحسينية في الآداب على وجه يكشف عن وجوه جرائدها قناع الاحتجاب ... واليه الرجعى وحسن مأب.

600 ، رساله سوم مجموعه «112پ ـ 152پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به نقل از «منه من الحاشية» دارد.

40 برگ ، 19 سطر ، 5/13×20 سم.

376. شرح رسالة حيّ بن يقظان (فلسفه ـ عربى)

از: ابو منصور حسين بن محمد بن عمر بن زيله (م 440ق)

ابن زيله از شاگردان خاص ابن سينا بوده كه در صناعت موسيقى مهارت داشته است. وى شرحى بر رساله «حىّ بن يقظان» ابن سينا نگاشته ، در مقابل جوزجانى ديگر شاگرد ابن سينا كه رساله مذكور را به فارسى ترجمه نموده است.

[دائرة المعارف الاسلامية الكبرى: 3/215 ـ 218]

آغاز: رسالة أبي علي الحسين بن عبداللّه‏ بن سينا المترجمة برسالة حي بن يقظان. أمّا بعد فانّ اصراركم معشر اخواني على اقتصاص شرح قصة حي بن يقظان هزم لجاجي في الامتناع وحلّ.

انجام: هي التي يستعاذ باللّه‏ منها ومن شرها وغائلتها واللّه‏ ميسّر لما فيه الخير.

620 ، رساله دوم مجموعه «206 ـ 225ر» ، شكسته نستعليق ، يد اللّه‏ كجورى نظر پاك ، 1352ق ، در مدرسه ناصريه تهران ، عناوين و نشانيها شنگرف.

(358)

20 برگ ، 12 سطر ، 17×5/22 سم.

377. شرح زبدة الأصول (اصول فقه ـ عربى)

از: محمد حسين بن محمد رضا طالقانى ؟ (قرن 12ق)

حاشيه‏اى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر «زبدة‏الأصول» شيخ بهايى (1030ق) ، تأليف اين حاشيه در 1108ق به انجام رسيده و قوام الدين بن محمد مهدى سيفى قزوينى فهرستى براى مطالب آن تنظيم نموده و در صدر رساله قرار داده است. در فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى (16/ 126) حاشيه‏اى با همين آغاز و انجام به خود شيخ بهايى نسبت داده شده است. همچنين در فهرست كتابخانه سپه سالار (1/569) نسخه‏اى از حاشيه شيخ بهايى بر زبدة‏الاُصول معرّفى شده است.

[الذريعه: 6/103]

آغاز: لااله الااللّه‏ الحكيم أمّا بعد فخطر ببال العبد العاصي... أن أجمع الحواشي الجزلة البهية على زبدة الأصول الحقة الفقهية من فوايد مؤلفات... قوله أبهى البهاء الحسن و باهيته فبهيته غلبته بالحسن و بهى.

انجام: الّا أنّها مشهورة بين الأصحاب ويمكن الاحتجاج بها وان لم نشترط القطع في الأصول... فرغ من نقله الى البيان أقل العباد... بهاءالدين العاملي...

635 ، رساله اول مجموعه «2پ ـ 95پ» ، نستعليق ، اردشير بن اسماعيل ، ربيع الاول 1262ق ، در تبريز ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، قبل از شروع رساله فهرست آن در سه صفحه درج شده است.

94 برگ ، 20 سطر ، 5/15×5/21 سم.

378. شرح زبدة‏الاُصول (اصول فقه ـ عربى)

از: سيد فتاح بن محسن حسينى خلخالى ؟ (قرن 13ق)

حاشيه و شرحى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر كتاب «زبدة الاُصول» شيخ بهايى در

(359)

علم اصول فقه ، در اين شرح از ميرزاى قمى صاحب قوانين نقل قول شده است ، اهداء كننده نسخه به كتابخانه حاضر در ابتداى آن نگاشته است: كتب هذا الشرح بقلم جدّي العلاّم حجّة الاسلام في عصره السيّد فتاح ابن محسن الحسيني طاب ثراه وأنا العبد العاصي ابوالفتوح بن علي بن فتاح الحسيني العلوي ، و در عطف نسخه نام كتاب «شرح معالم سيد فتاح خلخالى» ثبت شده است.

آغاز: قوله أبهى أصل البهاء الحسن وباهية فتهية غلبته بالحسن... قوله الخطاب قد يراد بالخطاب الكلام الموجه.

انجام: فقد ظهر ممّا ذكرنا انّ مناط الفرق بين القولين هو تعلّق الأمر بالمهية على الثاني وعدمه على الأوّل ، فتأمّل.

423 ، نستعليق ، سيد فتاح بن محسن حسينى خلخالى ، قرن 13ق ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده و متن خط خوردگى دارد ، با حواشى به لفظ «منه» و «فتاح» ، در اول نسخه مهر مربعى به سجع: «عبده الواثق باللّه‏ الغنى فتاح الحسينى 1230».

جلد: تيماج مشكى مجدول ، واقف: سيد ابو الفتوح علوى خلخالى 3/2/1343 ، ثبت: 3671.

176 برگ ، 21 سطر ، 5/15×5/21 سم.

379. شرح الزيارة الجامعة الكبيرة (زيارات ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

شرح مفصّلى است بر زيارت جامعه كبيره كه در آن آراء و عقايد احسايى به تفصيل درج شده است ، اين شرح بدرخواست سيد حسين حسينى اشكورى تأليف شده و در 19 ربيع الاول 1230 به انجام رسيده و بارها چاپ شده است.

[التراث العربى: 3/326؛ الذريعه: 13/305؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 550]

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين أمّا بعد فيقول العبد المسكين أحمد بن زين الدين الاحسايى انّ السيد السند والعارف المعتمد صاحب الفخر والزين السيد حسين... ان أشرح الزيارة الجامعة.

انجام: قدتقدّم الكلام عليه في شرح الزيارة ولنقبض عنان القلم على ما أراد اللّه‏ سبحانه لنا من

(360)

اثبات ماحصل من شرح الزيارة الجامعة الكبيرة وشرح وداعها والحمد للّه‏ رب العالمين.

240 ، نسخ ،عبارات زيارت معرب ، ميرزا حسين بن زين العابدين خوانسارى ، 1235ق ، دوره كامل به ضميمه زيارت وداع ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، با حواشى به لفظ: «منه طاب ثراه» و «رضى عفى عنه» ، در اول نسخه يك بيت فارسى از مرحوم سيد مهدى طباطبايى: با عقل گشتم همنفس يك كوچه راه از بى كسى * شد پاره پاره دامنم از خار استدلالها.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، واقف: سيد ابو الفتوح علوى خلخالى ، ثبت: 3608.

305 برگ ، 29 سطر ، 5/18×5/27 سم.

424 ، نسخ زيبا ، ابو طالب بن محمد حسن آرانى كاشانى ، اواخر دهه سوم محرم 1307ق ، شامل: جلد اول و دوم ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است و علامت بلاغ مقابله با نسخه اصل در پايان جلد اول و دوم ثبت شده است ، در پايان نسخه آيات وارده در شأن اوصياء نبى اللّه‏ ثبت و ادعا شده كه دشمنان اين آيات را از قرآن ساقط كرده‏اند.

جلد: تيماج مشكى ، دور جلد تيماج سرخ ، دانش پژوه: ش 260 ص 468 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2498.

228 برگ ، 23 سطر ، 5/15×5/21 سم.

380. شرح شافيه (صرف ـ فارسى)

از: ملا محمد هادى بن محمد صالح سروى مازندرانى اصفهانى (م 1120ق)

شرح مزجى مبسوطى است به زبان فارسى بر رساله «الشافية» ابن حاجب در علم صرف ، كه آن را به فرمان حسين على خان پسر آصف ساخته است و در روز چهارشنبه سال 1096 به انجام رسانده است. اين كتاب به سال 1268 ق در تهران چاپ شده است.

[الذريعه: 13/314؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2060؛ فهرست كتب خطى

(361)

آستان قدس رضوى: 12/175؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى، مشار: 3/3238]

آغاز: حمدله. و الصلاة... چنين گويد ذره بيمقدار تراب اقدام شيعيان ائمه اطهار... عنان همت را به جانب شرح شافيه صرف نمود.

انجام: حمل او بر الى چه با او شريك است در معنى انتهاء غايت ، لمؤلفه تمام شد بعون اللّه‏ تعالى روز چهارشنبه از سال 1096 از هجرت حضرت رسالت پناهى...

178 ، نستعليق ، كتاب متن نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، شنبه 10 ربيع الثانى 1133ق ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى با امضاى «منه عفى عنه « دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى با ترنج و سرترنج ضربى ، دانش پژوه: ش 165 ص 430 ، خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3364.

204 برگ ، 21 سطر ، 5/16×23 سم.

381. شرح الشافية (صرف ـ عربى)

از: فخر الدين احمد بن حسن جاربردى (م 746ق)

شرحى است بر رساله شافيه ابن حاجب در علم صرف كه به دستور خواجه سعد الدين محمد بن تاج الدين على ساوى نگاشته شده است.

[التراث العربى: 3/328؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 551؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/159]

آغاز: نحمدك يا من بيده الخير و الجود و ليس في الحقيقة غيره بموجود.

انجام: عملاً عليها لأنّها بمعناها في الغاية والانتهاء واللّه‏ اعلم بالصواب.

425 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 10ق ، انجام نسخه افتاده است ، انجام: حركة ما قبله يأكله شيء و يأس لان تخفيفها كذلك و ان كانت ؛ نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى بسيار دارد ، در آغاز نسخه خطبه شافيه همراه با حواشى توضيحى در دو صفحه جداگانه درج شده است.

جلد: تيماج مشكى لولادار ، دانش پژوه: ش 126 ص 468 ، واقف: آيت

(362)

اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2487.

200 برگ ، 18 سطر ، 15×21 سم.

263 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، سه‏شنبه جمادى الثانى 1087ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

جلد: تيماج مصنوعى مشكى با ترنج ضربى ، دانش پژوه: ش 249 ص 468 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2446.

174 برگ ، 23 سطر ، 13×24 سم.

382. شرح الشافية (شرح نظام) (صرف ـ عربى)

از: نظام الدين حسن بن محمد قمى نيشابورى (م 728ق)

شرح مزجى است بر شافيه ابن حاجب در صرف ، كه بدرخواست مجدالدين اسماعيل بن قاضى ركن‏الدين يحيى نوشته و از كتابهاى درسى حوزويان است.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 551؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/166؛ التراث العربى: 3/329]

آغاز: أحمدك اللهم على أن وفّقني لصرف ريعان الشباب في اقتناء العلوم والآداب.

انجام: ولايحرمنا ثوابه اذا قيض في اللحد المقام ويرحمه اللّه‏ عبداً قال آمينا.

568 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، ذى حجه 1149ق ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، ثبت: 235خ.

111 برگ ، 24 سطر ، 5/11×5/19 سم.

383. شرح شذورالذهب (كيميا ـ عربى)

از: عز الدين ايدمر بن على جلدكى (750 يا 762ق)

بهاء الدين على بن موسى مجريطى اندلسى (593ق) مسائل كيميا را به صورت رمزى در ديوان شعرش به ترتيب حروف تهجى به نظم كشيده و آن را «شذور الذهب» ناميده است. بر اين منظومه خود شاعر و ديگران شروحى نگاشته‏اند. از جمله جلدكى

(363)

هشت شرح بر آن نوشت به نامهاى:

1 ـ الدر المنثور ؛

2 ـ كشف الستور ؛

3 ـ غاية السرور ؛

4 ـ طوالع البدور ؛

5 ـ قلائد النحور ؛

6 ـ البدر المنير في معرفة أسرار الأكسير ؛

7 ـ الشمس المنير في تحقيق الأكسير ؛

8 ـ مطالع البدور بقلائد النحور في شرح صدر أبيات الشذور.

در رساله حاضر جلدكى يك بيت از اوائل منظومه «شذور الذهب» را شرح كرده است. [فهرست كتابخانه مجلس: 36/160]

(364)

آغاز: قال أيدمر الجلدكي عليه ما عليه اعلم انّ في صدر ديوان الشيخ بيتاً أخفاه أهل الوصول لما فيه من نتيجة قريبة وهو هذا البيت ، قال:

وادوع اصباغ النجوم عطارداً

لقوم اقاموا للثبوت لواءات

واعلم ان النتيجة مدفونة فيه ان عطارد اذا طبخ بالمفتاح.

انجام: وكذلك تفعل الجميع الاكاسير هذه النكتة الشريفة والسلام.

634 ، رساله پنجم مجموعه «62ر ـ 64ر» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق.

3 برگ ، 17 سطر ، 5/11×18 سم.

شرح شرايع الاسلام ، شهيد ثانى زين الدين عاملى

عليه‏السلام مسالك الافهام في شرح شرايع الاسلام

شرح شرايع الاسلام ، سيد محمد موسوى عاملى

عليه‏السلام مدارك الأحكام في شرح شرايع الاسلام

شرح شرايع الاسلام ، بهرام خلج خرقانى

عليه‏السلام مصباح الاجتهاد في شرح شرايع الاسلام

شرح الشمسية ، قطب الدين محمد رازى

عليه‏السلام تحريرالقواعد المنطقية في شرح الشمسية

384. شرح شواهد البهجة المرضية (ادبيات عرب ـ فارسى)

از: نظام الدين بن ملا احمد اردبيلى

گزارش شواهد شعرى «البهجة المرضية» سيوطى در شرح الفيه ابن مالك است. شرح شواهد از اردبيلى در 1267 ق چاپ شده است و نسخه‏اى از آن را در كتابخانه آية

(365)

اللّه‏ طبسى حائرى به شماره 310 و نسخه ديگرى نيز در كتابخانه آية اللّه‏ گلپايگانى به شماره 5138 فهرست نمودم. آغاز نسخه حاضر با نسخه‏هاى مذكور متفاوت است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2061؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 7/224]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي لاتدركه الشواهد و لايحويه المشاهد الذي جعل طرق فهم المعانى بالألفاظ.. ؛ اين مختصريست فارسى در شواهد سيوطى او را جمع كردم از كتاب جامع الشواهد و ترتيب دادم بر چند مقاصد هر مقصدش در مقابل بابى از بابهاى او.. ؛ مقصد اول در شواهد باب شرح كلام.

انجام: من البيت بمعنى القطع چنين گويد عمدة العباد نظام الدين... كه چون بعضى از طلبه از فهميدن شواهد عربى.. ؛ از سهو و خطا در گذرند.

319 ، نسخ ، اشعار معرب ، درجزينى ، 17 رمضان المبارك 1323ق ، نشانيها شنگرف ، در آخر نسخه چند بيت اشعار فارسى درج شده است.

جلد: مقوا ، عطف و گوشه تيماج سرخ ، خريدارى 1/6/1373 ، ثبت: 128خ.

46 برگ ، 18 سطر ، 13×19 سم.

385. شرح شواهد شرح تصريف (ادبيات عرب ـ فارسى)

از: نظام الدين بن ملا احمد اردبيلى

شرح بر شواهد شرح تفتازانى بر تصريف زنجانى است. در ديباچه آمده كه چون در گزارش تفتازانى اشتباهاتى ديده بدين نگارش دست زده است. در 1267ق در ايران چاپ شده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2061؛ الذريعه: 13/339]

آغاز: چنين گويد اضعف العباد علماً و عملاً نظام الدين بن ملا احمد اردبيلى كه چون فاضل المدعو به سعد التفتازانى شرحى بر تصريف زنجانى نوشته.

انجام: وعلى في اللفظ من المصرع الأوّل وفي المعنى من الثانى و شاهد اين در وقوع موحل است به فتح عين به رغم و اعتقاد كسايى و اين خلاف قياس و نادر است.

(366)

622 ، رساله چهارم مجموعه «84پ ـ 93پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1266ق ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

10 برگ ، 17 سطر ، 5/16×5/22 سم.

(367)

شرح شواهد قطر الندى

عليه‏السلام المسلك المنتظم بالدرر في شرح شواهد القطر

386. شرح طوالع الأنوار (كلام ـ عربى)

از: مير سيد شريف على بن محمد جرجانى (م 825ق)

شرحى است بر «طوالع الانوار» قاضى بيضاوى (685ق) در علم كلام.

[كشف الظنون: 2/1116؛ فهرست كتابخانه ملك: 1/301]

آغاز: الحمد لمن وجب وجوده وبقاوءه وامتنع عدمه وفنائه دلّ على وجوده أرضه وسماوءه شهد بوحدانيته رصف العالم... ضمن هذه الخطبة معظم مطالب أصول الدين من اثبات الصانع وصفة العلم والقدرة والتدبير.

انجام: المبحث الخامس في فضل الصحابة يجب تعظيم... والشهداء والصالحين وحسن اُولئك رفيقاً هذا آخر الكتاب والحمد للّه‏ على الاتمام والصلوة على نبيه محمد خير الأنام وآله العظام وصحبه الكرام.

176 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 937ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، جاى برخى عناوين خالى مانده است ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اول نسخه شروع به استنساخ در روز چهارشنبه 15 شعبان 937 ثبت شده است ، در اول نسخه تملّكى در 938ق و مهر بيضوى به سجع: «بهاء الدين 1105» و مهر كروى بزرگ ، در آخر نسخه تملّك ابو القاسم حسينى مازندرانى با مهر مربعى و چند يادداشت از جمله تاريخ ولادت ابن حاجب نحوى در 570 و تاريخ وفات قاضى عبد الجبار معتزلى در 414 يا 415 و اصل او از اسدآباد همدان دانسته شده است و نيز ولادت عبد الكريم سمعانى در روز دوشنبه 21 شعبان 560 و حاشيه‏اى با تاريخ 938ق.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ترنجدار ، دانش پژوه: ش 164 ص 469 ،خريدارى 26/1/1342 ، ثبت: 3363.

153 برگ ، 27 سطر ، 14×23 سم.

(368)

387. شرح العقائد العضدية (عقائد ـ عربى)

از: جلال الدين محمد بن اسعد دوانى (م 908ق)

شرح مزجى است بر «العقائد العضدية» قاضى عضد الدين عبدالرحمان ايجى (756ق) كه به نوشته حاجى خليفه آخرين كار دوانى است و در روز چهارشنبه 18 ربيع الاول 905 در بلده جيرون به انجام رسيده است.

[كشف الظنون: 2/1144؛ التراث العربى: 3/352؛ فهرست مخطوطات دارالكتب قاهره ، فؤاد سيد: 2/48؛ الذريعه: 13/370؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 555؛ فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/152]

آغاز: يا من وفّقنا لتحقيق العقائد الاسلامية وعصمنا في الأصول والفروع الكلامية...انّ العقائد العضدية لم تدع قاعدة من أصول العقائد الدينية الّا وأتت عليها.

انجام: ربّنا لاتزغ قوبنا بعد اذ هديتنا وهب لنا من لدنك رحمة... أفضل الصلوة والسلام وآله وأصحابه الكرام.

398 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، صبح جمعه ؟ (قرن 12) ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد به امضاى «منه رحمه» و «حيدر رحمه» و «حاشيه عضدى» و مولانا يوسف» و.. ؛ دو برگ ابتداى نسخه نونويس است.

جلد: تيماج سرخ مجدول ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 5196.

47 برگ ، 18 سطر ، 17×21 سم.

شرح عميدى ، سيد ضياءالدين عبداللّه‏ حسينى حلى

عليه‏السلام منية اللبيب في شرح التهذيب

388. شرح العوامل المائة (نحو ـ عربى)

شرحى مزجى متوسطى است بر «العوامل المائة» عبدالقاهر جرجانى. محتمل است

(369)

اين شرح از كاتب نسخه مصطفى طوشيوى باشد.

آغاز: رضى فعل ماضى معلوم ، اللّه‏ مرفوع لفظاً لأنّه فاعله ، تعالى فعل ماضى معلوم من باب التفاعل فاعله مستترفيه راجع الى اللّه‏ تعالى مع فاعله جملة فعلية.

انجام: الثالث عامل الصفة هو عامل الموصوف والعامل في المبتداء والخبر هو الابتداء هو معنى. فهذه مائة عامل لا يستغنى الصغير والكبير والرفيع والوضيع والشرف عن معرفتها واستعمالها. تمّ الكتاب.

600 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 54پ» ، نستعليق ، مصطفى بن محمد طوشيوى رئيس الاطباء دارالشفاء سلطان بايزيد ولى ، 11 ربيع الاول 1064ق ، صفحات مجدول شنگرف ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده ، در اول نسخه تملّك على بن حسين چاوش‏زاده با مهر مضلّع به سجع: «حسبنا اللّه‏ ونعم الوكيل عبده على 1120».

54 برگ ، 19 سطر ، 5/13×20 سم.

389. شرح العوامل المائة (نحو ـ عربى)

از: محمد كاظم (قرن 12ق)

شرحى است با عناوين «قال ـ اقول» بر عوامل ملا محسن قزوينى ، شارح از معاصرين مؤلف بوده است. از اين شرح در الذريعه (13/371) ياد نشده است.

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 28/613؛ فهرست كتابخانه مجلس: 38/641]

آغاز: الحمد للّه‏ كما هو أهله وكما ينبغي لكرم وجهه وعز جلاله... أمّا بعد أقول لما كان العوامل المنسوب الى الفاضل المدقق ملا محسن حفظه اللّه‏ تعالى محتوية على المسائل الكثيرة والفوايد الغريبة... قال بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم أقول بدأ به موافقة لخير الكلام.

انجام: وأما منقولة عن الظرف أو الجار والمجرور نحو امامك وعليك وغيرهما ، تمّ شرح الذي صنفّه مولانا محمد كاظم الى مبحث أسماء الأفعال بالعوامل الذي صنفّها مولانا محسن.

613 ، رساله دوم مجموعه «78ر ـ 166پ» ، نستعليق ، بدون نام

(370)

كاتب ، 1229ق ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

88 برگ ، 15 سطر ، 17×21 سم.

622 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 73پ» ، نستعليق ، محمد كاظم بن محمد قاسم كربلايى مصرقانى ساوجى ، 1266ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده ، لبه برگها رطوبت ديده است.

73 برگ ، 15 سطر ، 5/16×5/22 سم.

شرح فرائد الاُصول ، سيد ابو القاسم حسينى اشكورى نجفى

عليه‏السلام جواهر العقول في شرح فرائد الاُصول

390. شرح الفصول البقراطيّة (پزشكى ـ عربى)

از: علاء الدين على بن ابى الحزم قرشى (م 687ق)

متن از بقراط طبيب در كليّات طب و شرح از ابن نفيس قرشى با عناوين «قال ابقراط ـ الشرح». عبداللطيف بغدادى (629ق) نيز شرحى بر فصول بقراط دارد و محمد بن زكرياى رازى (311ق) رساله بقراط را مرتّب و تكميل نموده است.

[التراث العربى: 3/362 و 4/183]

آغاز: قال أبوالحسن علي بن النفيس أبي الحزم القرشي... انّ ما قد سلف من شروحنا لهذا الكتاب فانّ نسخه يختلف بحسب اختلاف أغراض الطالبين وهذه النسخة انّما نتبع فيها ما نراه...

انجام: انّما هو في المعدة ونواحيها ومتى كان كذلك وجب أن يكون الا الاستفراغ بالقي وهو المراد بالاستفراغ الذي من فوق ، تمت الكتاب.

630 ، رساله اول مجموعه «5پ ـ 165پ» ، نسخ ، نصراللّه‏ كرمانشاهانى ، 1282ق ، در مشهد الرضا (ع) ، عناوين و نشانى‏ها شنگرف ، قبل و بعد از رساله اشعار طبى و غير طبى درج شده است.

161 برگ ، 15 سطر ، 16×22 سم.

391. شرح الفقه الأكبر (عقائد ـ عربى)

از: احمد بن محمد مغنيساوى (قرن 10ق)

(371)

شرح مزجى مختصرى است بر رساله «الفقه الاكبر» ابوحنيفه نعمان بن ثابت كوفى (150ق) در علم كلام. تأليف اين شرح در 939ق به اتمام رسيده است.

[التراث العربى: 3/364؛ كشف الظنون: 2/1287]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي هدانا الى طريق السنة والجماعة بفضله العظيم والصلوة والسلام على حبيبه محمد الذي كان على خلق عظيم.

678 ، رساله پنجم مجموعه «29ر ـ 57پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، انجام افتاده است ، انجام: أحبّ أهلها حتى يبعثه اللّه‏ تعالى من مضجعه ذلك وان كان منافقا ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

29 برگ ، 14 سطر ، 5/13×21 سم.

392. شرح الفوائد الحكمية (فلسفه ـ عربى)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

«الفوائد الحكمية» عنوان رساله‏اى است از شيخ احمد احسايى ، شامل دوازده فايده فلسفى ، وى در رساله حاضر فوايد مذكور را بدرخواست ملا مشهد بن ملا حسين على شبسترى با عناوين «قلت ـ اقول» شرح مى‏نمايد . نگارش اين شرح در شب نهم شوال 1233 به پايان رسيد است.

[التراث العربى: 3/364؛ الذريعه: 13/386]

آغاز: حمدله. وصلى اللّه‏ على محمد وآله الطاهرين أمّا بعد فيقول العبد المسكين أحمد بن زين الدين الاحسايي انّ جناب الموفق المسدد والأكرم الممجّد جناب الآخوند الأوحد ملا مشهد بن المعلى المقدس.

انجام: وكرّرت عليك واللّه‏ سبحانه وليّ التوفيق الى هذا انتهى شرح هذه الفوايد...

412 ، نسخ ، محمد قلى بن صفى قلى افشار خراسانى ، دوشنبه 16 ذى قعده 1261ق ، حسب الخواهش حاج ميرزا محمد خراسانى ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، در اول نسخه

(372)

تملّك محمد جعفر دارزى كه همو در آخر نسخه منكرين مطالب مندرج در اين كتاب را لعن كرده است!.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، دانش پژوه: ش 254 ص 470 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2433.

198 برگ ، 19 سطر ، 5/13×5/21 سم.

444 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، عناوين شنگرف ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد ، بهاى نسخه در ابتداى آن 250 ريال تعيين شده است.

جلد: تيماج مشكى مجدول ، دانش پژوه: ش 147 ص 470 ، ثبت: 3346.

101 برگ ، 21 سطر ، 15×21 سم.

673 ، رساله دوم مجموعه «13ر ـ 192پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، آغاز افتاده است ، آغاز: قلت ويتوهمون انّهم تعمقوا في المعنى المقصود أقول المراد ؛ در حاشيه تصحيح شده است ،به ضميمه ملحقات كه در رديف 15 همين مجموعه آمده است ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

179 برگ ، 17 ـ 24 سطر ، 15×5/21 سم.

شرح الفوائد الصمدية ، بهاءاالدين محمد حسينى مختارى نائينى

عليه‏السلام الفرائد البهية في شرح الفوائد الصمدية

393. شرح الفوائد الصمدية (نحو ـ فارسى)

شرح مزجى متوسطى است بر رساله «الفوائد الصمدية» شيخ بهايى در نحو كه به جهت افتادگى طرفين نسخه نام شارح بدست نيامد. گفتنى است چند شرح فارسى بر صمديه مى‏شناسيم از جمله:

1 ـ شرح ميرزا محمد طبيب تنكابنى (1302ق) كه نسخه‏اى از آن در كتابخانه دانشگاه تهران موجود است (نك: فهرست دانشگاه تهران 13/3156)

(373)

2 ـ شرح احمد بن محمد رضا شريف رضوى گروسى موسوم به الفرائد الامينية كه نسخه آن نيز در دانشگاه تهران نگهدارى مى‏شود (نك: فهرست دانشگاه تهران: 10/1566).

[فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/2065 و 2073]

591 ، نستعليق ، متن صمديه نسخ معرب ، بدون نام كاتب ، قرن 13 و 14ق ، از اواسط حديقه اول تا حديقه پنجم ، طرفين نسخه افتاده است ؛ آغاز: و آن كلمه يا فعل است يا حرف و كلام لفظ است كه اين صفت دارد ... الحديقة الثانية در آن چنان چيزى است تعلق دارد به اسم‏ها و اسم اگر شبيه باشد به حرف از حيث معنى مثل متى ؛ انجام: الحديقة الخامسة يعنى حديقه‏اى كه اين صفت دارد پنجمى است در مفردات است اولى از آن مفردات همزه است... يعنى مبرد مى‏گويد به سر ضمير هم مى‏آيد و گاهى ؛ نشانيها مشكى.

جلد: مقوا ، عطف و گوشه تيماج قهوه‏اى.

105 برگ ، 15 سطر ، 5/11×19 سم.

394. شرح قصيده بانت سعاد (ادب ـ عربى)

از: لطفعلى بن احمد بن لطفعلى تبريزى (م 1262ق)

شرحى است بر «قصيده بانت سعاد» كعب بن زهير. همراه با السامى في الاسامى در 1274ق به چاپ رسيده است.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 558؛ الذريعة: 14/5]

آغاز: الحمد للّه‏ المحمود بكلّ لسان على توال نعمه العظام الممدوح بصنوف بيان مننه الجسام الذي أرسل عباده رسولاً هادياً...أمّا بعد فيقول العبد... هذا شرح المشكلات القصيدة المشهورة لكعب بن زهير.

انجام: وهم لايتأخرون عن حياض الموت بل يشربون منه اذا تاخّر عنهم عنها الحمد للّه‏ أوّلا وآخرا وظاهراً وباطنا.

(374)

646 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 37پ» ، نستعليق ، متن قصيده نسخ معرّب ، على بن على اكبر كربلايى دهملايى ، 1261ق.

37 برگ ، 15 سطر ، 5/12×22 سم.

395. شرح القصيدة الطنطرانية (ادب ـ عربى)

شرح مختصرى است بر قصيده طنطرانيه معين الدين ابى نصر احمد بن عبدالرزاق طنطرانى.

[كشف الظنون: 2/1340]

آغاز:

يا خليّ البال قد بلبلت بالبلبال بال

بالنوى زلزلتني والعقل في الزلزال زال

... أبرح أحزن والأسى الحزن وسرامر والصبّ العاشق والرّاح كفّ اليد وراح مخفف الراحة أعني الاسترا.

انجام: ويقال قصباة غرّاء وطاف فعل ماض بمعنى دار وادوم افعل التفضيل من دام. قدتم.

609 ، رساله چهارم مجموعه «119پ ـ 124ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 1 صفر 1257ق ، نام كاتب پاك شده است.

6 برگ ، 14 سطر ، 15×22 سم.

396. شرح قطر الندى (نحو ـ عربى)

از: جمال الدين عبداللّه‏ بن يوسف ابن هشام انصارى (م 761ق)

شرح ابن هشام انصارى است بر مقدّمه خود او در نحو موسوم به قطر الندى و بل الصدى ، با عناوين «اصل ـ شرح» كه نخستين شرح بر كتاب مذكور است و جزو كتب درسى حوزه‏هاى علميه بوده است.

[التراث العربى: 3/377؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 12/202؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 559؛ فهرست مجلس: 25/248]

آغاز: قال الشيخ الامام... عبد اللّه‏ بن يوسف بن عبد اللّه‏ بن هاشم الأنصاري فسح اللّه‏ قبره

(375)

الحمد للّه‏ رافع الدرجات لمن انخفض بجلاله وفاتح البركات... ص الكلمة قول مفرد ش تطلق الكلمة.

انجام: وان يكفينا شرّ الحسّاد ولايفضحنا يوم التناد بمنّه وكرمه انّه الجواد الكريم الروءف الرحيم...

631 ، رساله دوم مجموعه «56پ ـ 117ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 4 رمضان المبارك 1224ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

62 برگ ، 15 سطر ، 5/17×21 سم.

675 ، رساله دوم مجموعه «18پ ـ 100ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1241ق ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

83 برگ ، 17 سطر ، 5/15×5/20 سم.

597 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 99ر» ، نسخ ، محمد باقر بن محمد ربيع چهار محلى اصفهانى ، دوشنبه 15 ذى قعده 1251ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، پس از اتمام كتاب فوايد پراكنده‏اى در نسخه درج شده از جمله در بيان اقسام تقابل ، فرق بين ليت و لعلّ ، اقسام عهد خارجى.

99 برگ ، 14 سطر ، 14×5/17 سم.

430 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، 1259ق ، نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، واقف: اسماعيل طاهرى 15/6/1342 ، ثبت: 3466.

82 برگ ، 20 سطر ، 13×21 سم.

397. شرح القوانين المحكمة (اصول فقه ـ عربى)

از: ملا اسد اللّه‏ تبريزى (قرن 13ق)

بخش كوتاهى از شرح ملا اسداللّه‏ تبريزى بر «القوانين المحكمة» ميرزا ابو القاسم قمى (1231ق) است كه يكى از شاگردان شارح در نسخه حاضر كتابت نموده است.

(376)

آغاز: حمدله وصلى اللّه‏ على سيدنا ونبينا محمد وآله الطاهرين ... علم لهذا لعلم لما كان علم هذا العلم مركباً اضافياً ثم صار علماً بالوضع الطاري من جهة التخصيص.

انجام: وجوب العمل بشيء في حق المكلف افترض عمله أيضاً بأنّه حكم اللّه‏ في حقه قطعاً. قدتمّ ما كتبته في تعريف الاُصول والفقه من كتاب الاستاد... ملا اسد اللّه‏ التبريزي أدام اللّه‏ ظله ... في شرحه على قوانين الاُصول...

646 ، رساله دوم مجموعه «38پ ـ 57ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 1258ق ، كاتب در حال تحصيل در نزد مؤلف اين نسخه را كتابت كرده ، نام وى محو شده است.

13 برگ ، 18 سطر ، 5/12×22 سم.

398. شرح الكافي (حديث شيعه ـ عربى)

از: صدر الدين محمد بن ابراهيم شيرازى (م 1050ق)

شرح فلسفى مبسوط و ارزنده‏اى است بر «اصول كافى» مرحوم ثقة الاسلام كلينى در سه جزء ، كه هر جزء آن با خطبه‏اى غرّاء آغاز مى‏شود. تأليف اين كتاب در 1044ق به پايان رسيده است.

چاپ شده در تهران : انتشارات علمى فرهنگى ، تصحيح محمد خواجوى.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 294/14 ؛ التراث العربى : 3/381]

25 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، شامل: توحيد ، آغاز: سبحانك اللهم و بحمدك توحّدت في ذاتك فحسر عن ادراكك انسان كل عارف و تفردت في صفاتك فقصر عن نعتك لسان كل واصف... ثم انّي لما كنت عبداً من عباد اللّه‏ اتانى رحمة ؛ انجام: قال أميرالمؤمنين عليه السلام واللّه‏ ما دنياكم عندي الا ... هذا ما سنح لي من شرح هذه الأحاديث المرويّة عن أصحاب العصمة و ائمة الهدى ... و يتفضل علينا بما هو أهله من العفو و الغفران و التجاوز و الاحسان بمنّه و كرمه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيحات اندكى دارد ، در اول نسخه تعداد ابيات كتاب سى هزار بيت ثبت شده است ، همچنين وقفنامه اين نسخه

(377)

به همراه 74 نسخه ديگر از موقوفات حاجى محمد على تاجر شيرازى مورخ 1306ق درج شده كه نسخه را بر طلاب وعلماى دار الخلافه تهران وقف نموده و توليت آن رابه شيخ اسد اللّه‏ تهرانى سپرده ، مشروط بر آن كه پس از او و اولادش نسخه‏ها به مدرسه حاج محمد حسن خان مروزى منتقل شود ، جواد مؤذنى (مدير كتابخانه حضرت عبد العظيم) در ذيل وقفنامه نوشته كه برخى از نسخه‏هاى مذكور توسط متولى آنها به اين كتاب خانه اهدا شده است.

جلد: گالينگور آبى ، عطف و گوشه تيماج قهوه‏اى ، واقف: حاج محمد على تاجر شيرازى 5/12/1334 ، ثبت: 1911.

185 برگ ، 31 سطر ، 5/20×30 سم.

شرح الكافي ، ملا خليل بن غازى قزوينى

عليه‏السلام الصافى في شرح الكافى

399. شرح الكافى (حديث شيعه ـ عربى)

از: حسام الدين محمد صالح بن احمد مازندرانى (1081 يا 1086ق)

شرح مزجى مبسوطى است بر كتاب «الكافى» كلينى ره در پنج جلد ، ملا صالح در اين شرح ايراداتى بر شرح ملاصدرا شيرازى دارد. وى شرح كتاب اصول و روضه را به پايان برده و از فروع تنها كتاب زكات و صوم و خمس را نگاشته است.

[التراث العربى: 3/381؛ فهرست كتبى خطى آستان قدس رضوى: 14/295]

170 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: كتاب التوحيد ، آغاز: بسمله. كتاب التوحيد بيّن فيه وجود الصانع و وحدته و صفاته الذاتية... باب حدوث العالم المراد بالعالم ماسوى اللّه‏ تعالى ؛ انجام: قال قلت لابى الحسن موسى بن جعفر(ع) انّ هشام بن الحكم زعم... كارادة أخذنا شيئاً فانّها تتوقّف على تصوّر الفعل و النظر الى مصالحه ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد ، در آخر نسخه مهر بيضوى با سجع

(378)

«صدر الشريعة 1330» ، رطوبت به نسخه آسيب رسانده است.

جلد: تيماج مصنوعى قهوه‏اى با ترنج ، واقف: احمد طاهرى 13/5/1351 ، ثبت: 5197.

91 برگ ، 21 سطر ، 15×25 سم.

شرح الكافى ، ملا خليل بن غازى قزوينى

عليه‏السلام الشافى في شرح الكافى

شرح الكافية ، ركن الدين حسن استرآبادى

عليه‏السلام الوافية في شرح الكافية

شرح الكافية ، احمد بن محمد قزوينى

عليه‏السلام غاية الاختصار

(379)

400. شرح كبرى في المنطق (منطق ـ فارسى)

شرح مزجى مختصرى است بر رساله «كبرى» مير سيد شريف جرجانى در منطق. نسخه ديگرى از اين شرح در كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى نگهدارى مى‏شود.

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 28/346]

709 ، رساله دوم مجموعه «98ر ـ 124ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، چهارشنبه 1223ق ، آغاز افتاده است ، آغاز: و حافظه و متفرقه است زيرا كه حواس باطنه يا مدركه‏اند يا حافظه يا نه مدركه‏اند و نه حافظه ؛ انجام: و با يكديگر مجتم مى‏شوند در قضيه مانعة الجمع الخلو چنان كه گويى اين جسم يا لاشجر است يا لاحجر ليكن شجر است پس لاحجر باشد ليكن حجر است پس لاشجر باشد ، تمّ بالخير ؛ نشانيها مشكى ، در حاشيه تصحيح شده است.

26 برگ ، 14 سطر ، 5/17×21 سم.

شرح كبير ، سيد على طباطبائى حائرى

عليه‏السلام رياض المسائل في تحقيق الأحكام بالدلائل

401. شرح كتاب الصلاة (فقه عامه ـ عربى)

شرح مزجى مختصرى است بر كتابى در فقه عامه شامل احكام نماز ، وضو و غسل. كتاب متن داراى ابواب متعدّدى است از جمله: باب شروط الصلوة ، اركان الصلوة ، ما يجب في الصلوة ، سنن الصلوة ، ما يستحب في الصلوة ، ما يكره في الصلوة ، ما يفسد الصلوة ، فرايض الوضوء ، سنن الوضوء ، ما يستحب في الوضوء ، آداب الوضوء ، نوافل الوضوء ، كراهية الوضوء ، مناهى الوضوء ، نواقض الوضوء ، فرايض الغسل ، سنن الغسل ، معانى العلل الموجبة للغسل ، الغسل المسنون. شارح از كتابهاى مختلفى نقل قول مى‏كند ، از جمله: شرح طحاوى ، غاية البيان ، مبسوط فخر الاسلام ، توضيح ، الدرر ، المستصفى ، كفايه بيهقى ، الشفاء ، فتاوى قاضى خان ، جناح الفقه من الفتاوى ...

(380)

[التراث العربى: 3/384؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 11/258]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل مقيم الصلوة في جنّات تجري من تحتها الأنهار وتاركها في عذاب أليم وبئس القرار... وبعد فانّ المصنّف لمّا صنّف الرسالة من العلام الشرعية النبويّة والفنون السمعيّة المصطفوية التمس منّي أصحاب الوداد وأرباب الاتحاد ان شرحها.

انجام: أجنب ولم‏يغتسل حتى أسلم اختلف المشايخ فيه وصلى اللّه‏ على سيّدنا محمد وآله...

382 ، نسخ ، احمد بن مصطفى ، 17 صفر 1085ق ، تمامى صفحات جدول شنگرف ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد ، نام كتاب در صفحه عنوان «كتاب شرح شروط الصلاة» ثبت شده ، در حالى كه شروط الصلاة باب اول از كتاب است و ابواب ديگر كتاب درباره احكام ديگر نماز است ، در ابتداى نسخه صفحه آغاز شرحى تركى بر رساله اسماء الحسنى سهروردى ديده مى‏شود.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ترنجدار ، دانش پژوه: ش 333 ص 469 ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى 26/5/1338 ، ثبت: 2530.

127 برگ ، 9 سطر ، 5/9×5/15 سم.

402. شرح كشف الغطاء (فقه اماميه ـ عربى)

از: ابراهيم بن مهدى آل عرفات قديحى خطى بحرانى (قرن 13ق)

قطعه‏اى از شرحى است بر كتاب كشف الغطاء شيخ جعفر كاشف الغطاء ، شارح در جايى نسخه حاضر آورده است: «هذه الكراريس شرحت بها كشف الغطا» حال قرأتي على مصنفه الشيخ جعفر في النجف الأشرف وأنا الأقل ابراهيم البحراني».

626 ، رساله دوم مجموعه «28ر ـ 52پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، طرفين نسخه افتاده است ؛ آغاز: وهو الجاري أراد بالماسح هنا اليد أو بدلها لا الفاعل أعني الشخص بخلافه في الغاسل والفارق ؛ انجام: حسن المعين ومن جهة الأحوار وهكذا في الصفات ولايحكم بالحسن والقبح ؛ در حاشيه تصحيح شده و متن خط خوردگى

(381)

دارد ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

25 برگ ، 23 سطر ، 16×21 سم.

403. شرح كشف الغطاء (عقائد ـ فارسى)

از: علم الهدى (قرن 13ق)

«كشف الغطاء» تأليف عبدالعزيز عزت اكبرآبادى دهلوى است كه در آن ترددها در مناقب و حقيقت امامت سرور اولياء عليه السلام بكار رفته است. نسخه‏اى از اين كتاب ضاله در مكتبه ندوة العلماء لكنهو به شماره 28 موجود است. ايزد بخش رسا صديقى دهلوى (1124 ق) شاگرد عبدالعزيز دهلوى كتاب مذكور را شرح نموده و آن را حقّ اليقين شرح كشف الغطاء ناميده و چند نسخه از آن در كتابخانه ندوة العلماء لكنهو به شماره‏هاى 38 و 56 و در كتابخانه رضا رامپور پاكستان نگهدارى مى‏شود. كتاب حاضر ردّى است بر كشف الغطاء عبدالعزيز دهلوى و شرح ايزد بخش رسا ، كه علم الهدى در ماه رمضان 1199 ق در بلده اسلام آباد بدر خواست بعضى از احباء به سلك تحرير كشيده و در آن دلايل قاطعه و براهين ساطعه در بيان فضايل حضرت امير عليه السلام آورده است.

آغاز: محمودى كه حمدش از حوصله حرف و صوت حامدان بيرون است كجا تاب كه خامه بريده زبان به... لو كشف الغطاء ما ازددت يقيناً كلام معجز نظام حضرت امير عليه السلام است.

انجام: بالقاء غيبى و الهام لاريبى بى خواست بر زبان خامه ام گذشته و مايه عبرت ديده وران و درياب گشته الحق يعلو ولايعلى عليه واللّه‏ يحق الحق ولو كره المبطلون.

157 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، تمامى صفحات جدول شنگرف و مشكى ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج و لچكى.

181 برگ ، 13 سطر ، 5/14×5/23 سم.

404. شرح كلام الفيض في معنى الفناء والبقاء (عقائد شيخيه ـ عربى)

(382)

از: شيخ احمد بن زين الدين احسايى (م 1241ق)

رساله ايست در پاسخ به سؤال سيد حسين بن سيد عبدالقاهر بحرانى كه درباره كلام فيض كاشانى در معنى فناء في اللّه‏ وبقاء باللّه‏ پرسيده بود.

آغاز: حمدله. والصلوة وبعد... قد أرسل اليّ بعض السادات الصالحين الطالبين للحقّ والدين فهو السيد حسين بن سيد عبدالقادر السيد الحسين البحراني في تبيين الكلام ملا محسن الكاشاني في معنا الفناء في اللّه‏ والبقاء باللّه‏

انجام: ولو أنّي جعلتك في عيوني الى يوم القيمة ما كفاني ولاحول ولاقوة الا باللّه‏ العلي العظيم...

673 ، رساله دوازدهم مجموعه «231ر ـ 233پ» ، نسخ ، محمد بن هادى ، جمادى الاول 1266ق ، نشانيها مشكى ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى.

3 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

شرح گلشن راز ، شمس الدين محمد اسيرى لاهيجى نوربخشى

عليه‏السلام مفاتيح الاعجاز

شرح لغز النحو ، محمد صادق بن محمد على سركانى

عليه‏السلام زهر الحديقة

شرح متوسط ، ركن الدين حسن استرآبادى

عليه‏السلام الوافية في شرح الكافية

405. شرح المختصر النافع (حديقة المؤمنين) (فقه اماميه ـ عربى)

از: سيد على بن محمد على طباطبائى حائرى (م 1231ق)

[التراث العربى: 3/397؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 21/552]

(383)

آغاز: حمدله. والصلوة على خير خلقه محمد وآله الطاهرين كتاب الطهارة أركانه أربعة الأوّل في المياه والنظر فيه في المطلق والمضاف.

(384)

612 ، رساله پنجم مجموعه «22پ ـ 139پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از آغاز كتاب تا آخر كتاب المواريث ، انجام: وجميع ماتقدّم فيما سبق من الافرادات هنا أيضاً والحمد للّه‏ تعالى ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

118 برگ ، 20 سطر ، 15×5/21 سم.

665 ، رساله سوم مجموعه «132ر ـ 242پ» ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، طرفين نسخه افتاده است ، آغاز: قلنا فيه بنزح الجميع والّا فالأحوط ما في المتن ولوقوع العذرة اليابسة أو مطلقاً كما في النص عشرة دلاء بلاخلاف ؛ انجام: جاز له مع الفداء ولايجوز للمختار الاستظلال وان التزم ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

111 برگ ، 16 سطر ، 16×5/20 سم.

شرح المختصر النافع ، سيد على طباطبائى حائرى

عليه‏السلام رياض المسائل في تحقيق الأحكام بالدلائل

406. شرح مراح الأرواح (المفراح) (صرف ـ عربى)

از: حسن بن علاء الدين اسود

شرح متوسطى است بر «مراح الارواح» احمد بن على بن مسعود در صرف ، از حسن پاشا بن شيخ علاء الدين على مشهور به علاء الدين اسود. تأليف ديگر او شرحى است بر مصباح مطرزى در نحو موسوم به الافتتاح.

[التراث العربى: 3/398؛ فهرست آستان قدس رضوى: 12/231]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي صرف أفكار قلوبنا الى صراط المستقيم ونوّرنا بنور الهداية الى الدين القويم وتوحّد بالعزّة والجبروت.

706 ، رساله سوم مجموعه «80پ ـ 169پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از انجام افتاده است ، انجام: الباب السابع في اللفيف... وحذف في موضع كما توالى الابدالان على ؛ عناوين و نشانيها

(385)

شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است.

89 برگ ، 15 سطر ، 14×5/20 سم.

407. شرح المعلّقات السبع (ادبيات ـ عربى)

از: ابوعبداللّه‏ حسين بن احمد بن حسين زوزنى (م 486ق)

شرح ادبى و لغوى است بر هفت قصيده مشهور شاعران عرب: امروء القيس ، طرفة بن العبد ، زهير بن ابى سلمى ، لبيد بن ربيعه ، عثر ، بن شداد ، شكرى ، عمرو بن كلثوم.

[فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 564؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 6/69؛ فهرست مجلس: 25/107]

آغاز: قال القاضي الامام أبو عبداللّه‏ الحسين بن احمد الزوزني هذا شرح القصايد السبع أمليته على حدّ الايجاز والاختصار.

انجام: يريد عمرو بن هند وانه شهد غناهم هذا اليوم.

609 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 99ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، پنجشنبه 4 رجب 1258ق ، نام كاتب پاك شده است ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد.

100 برگ ، 14 ـ 18 سطر ، 15×22 سم.

شرح مغنى اللبيب ، ملا محمد مهدى قزوينى

عليه‏السلام غناء الاديب في فهم مغنى اللبيب

408. شرح الملخص في الهيئة (هيئت ـ عربى)

از: موسى بن محمد بن محمود قاضى زاده رومى (م 815ق)

شرح مزجى معروفى است بر الملخص في الهيئة محمود چغمينى (745ق) كه به نام الغ بيك پسر شاهرخ پسر امير تيمور گوركان نوشته شده است.

[فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/156؛ التراث العربى: 3/412؛ كشف الظنون: 2/1819]

(386)

آغاز: الحمد للّه‏ الذي جعل الشمس ضياء والقمر نوراً وبسط على بساط البسيط ظلا.

انجام: دقيقة من دقايق الساعات على ما ذهب اليه البتاني كما لا يخفى على من له درية في الحساب اللّه‏ تعالى أسرع الحاسبين.

689 ، رساله سوم مجموعه «103ر ـ 188ر» ، نستعليق ، محمد نبى بن ملا مرتضى نورى يوشى ، 1235ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

85 برگ ، 16 سطر ، 11×5/15 سم.

641 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 98پ» ، نستعليق ، شيخ حسين بن ملا على مازندرانى ، 20 شعبان 1261ق ، نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به لفظ «منه» دارد.

98 برگ ، 12 سطر ، 18×23 سم.

409. شرح منظومة في النحو (نحو ـ عربى)

شرح مزجى است بر منظومه‏اى در نحو ، نظم از خود شارح نيست. آغاز موجود از نظم:

والنصب مثل الجمع في جمع بر	الف وتا والتاء في الرفع اضمم
وبفتحة جر الذي لم ينصرف	مهما الاضافة فيه اوال تعدم

شارح در اواخر شرح گويد: «فنقول ما قال المصنف:

كملت بحمد اللّه‏ بكراً ينجلي	في حليتي تعفف وتكرّم
عمرية لمحاتها وروية	نفحاتها درية المتبسم

نگارش اين شرح در روز شنبه 15 ذيحجه 1259 به انجام رسيده است.

609 ، رساله پنجم مجموعه «131ر ـ 166پ» ، نستعليق ، مؤلف ، شنبه 15 ذى حجه 1259ق ، از آغاز افتادگى دارد ؛ آغاز: لأنّهما لما كانا فرعا المفرد وكان معربا بالحركات التي هي الأصل فناسب ان يجعل اعرابها بالحروف ؛ انجام: درية المتبسم وأنا التمس منكم أيّها الطلبة أن تعفوني بكثرة ما سطرت... واللّه‏ يحبّ المحسنين قدفرغ مؤلفه الفقير من

(387)

تسويده في يوم السبت خامس عشر ذى الحجة من شهور سنة 1259 ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و متن خط خوردگى دارد.

36 برگ ، 15 سطر ، 15×22 سم.

شرح منهاج الهداية ، آقا محمد مهدى كلباسى

عليه‏السلام معراج الشريعة (فى شرح منهاج الهداية الى احكام الشريعة)

410. شرح المواقف (كلام ـ عربى)

از: مير سيد شريف على بن محمد جرجانى (م 825ق)

شرح مزجى مختصرى است بر رساله «المواقف» عضد الدين ايجى ، كه به اسم غياث الدين محمد وزير نگاشته و تأليف آن را در روز شنبه اوايل شعبان 807 در سمرقند به انجام رسانيده است.

[معجم المطبوعات العربية والمعربة ، سركيس: 1/679؛ التراث العربى: 3/418]

آغاز: سبحان من تقدّست سبحات جماله عن سمت الحدوث والزوال وتنزّهت سرادقات جلاله عن وصمة التغيير.

421 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11ق ، از آغاز كتاب تا اواسط مقصد سادس ، انجام: الوجود المطلق فلايجب حينئذٍ اشتراكها أى اشتراكاً الوجدات في الحكم فيجوز ان مبنى على ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى به لفظ «منه» دارد ، برگهاى نسخه جابجا شده و اوايل آن نونويس است ، در اول نسخه يادداشت خريد نسخه در خوى به تاريخ 1238ق ثبت شده است.

جلد: تيماج سوخت قهوه‏اى مجدول گرهى با ترنج و سرترنج ، طبله دوم افتاده است ، واقف: شيخ هادى اسكويى حائرى شوال1372 ، ثبت: 1434.

124 برگ ، 19 و 28 سطر ، 14×5/21 سم.

(388)

شرح نصاب الصبيان ، نظام الدين ابن حسام هروى

عليه‏السلام رياض الفتيان

411. شرح نصاب الصبيان (لغت ـ فارسى)

از: محمد كريم بن محمد بن فصيح دشت بياضى (قرن 10ق)

شرحى است بر «نصاب الصبيان» ابونصر فراهى در لغت. پدر شارح بندهايى بر «نصاب» افزوده و شارح اضافات او را نيز شرح كرده است.

[الذريعه: 14/106؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/1994؛ فهرست مجلس: 26/199؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى فارسى ، مشار: 3256]

آغاز: حمد و ثناى نامحدود و شكر و سپاس نامعدود حضرت عليم معبود و كريم واجب الوجوب را كه نصاب صبيان انسان را.

632 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 8پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، از آخر افتاده است ، انجام: يمّ به فتح ياء تحتانيه و تشديد ميم مطلق در ياء جمع ايمام و يموم. بحر به فتح باء به نقطه ؛ عناوين و نشانيها شنگرف.

8 برگ ، 21 سطر ، 16×21 سم.

412. شرح نصاب الصبيان (لغت ـ فارسى)

از: عبد الصمد بن كمال الدين بن امير الحاج (قرن 10ق)

متن از ابو نصر فراهى و گزارش از عبدالصمد بن كمال الدين بن امير حاج است كه براى فرزند استادش ضياء الدين محمد بن كمال الدين سلطان محمد استرآبادى نگاشته است.

[الذريعه: 14/105؛ فهرست نسخه‏هاى خطى فارسى ، منزوى: 3/1993؛ فهرست دانشگاه تهران: 10/1591]

آغاز: حمدله والعاقبة للمتقين والسلام على خير خلقه محمد وآله الطاهرين اما بعد چون

(389)

نصاب ابو نصر كه مبتديين علوم بآن شروع مى‏نمايند.

انجام: والحوّا بفتح الحاء المهملة وتشديد الواو نام مادر آدميان الحمد للّه‏ في كل باب و باتمام كتابة هذه الكتاب ...

700 ، رساله اول مجموعه «1پ ـ 158پ» ، نستعليق ، محمد كاظم بن محمد قاسم كربلايى مصرقانى ساوجى ، دوشنبه غرّه شوال 1268.

158 برگ ، 17 سطر ، 5/16×5/21 سم.

شرح نظام ، نظام الدين حسن قمى نيشابورى

عليه‏السلام شرح الشافية

شرح الوافية ، سيد صدر الدين محمد رضوى قمى

عليه‏السلام حاشية الوافية

413. شرح هداية الحكمة (فلسفه ـ عربى)

از: كمال الدين حسين بن معين الدين ميبدى يزدى (قرن 10ق)

شرح مزجى مختصر و مشهورى است بر «هداية الحكمة» اثير الدين ابهرى ، تأليف اين شرح در 880 ق به اتمام رسيده و بارها چاپ شده است.

[التراث العربى: 3/429؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 503]

آغاز: الهداية أمر من لديه وكلّ شيء يعود اليه له الحمد على ما أنعم علينا من سوابق النعم.

انجام: كالكبريت الأحمر وتوفيق الوصول اليه من اللّه‏ الأكبر.

317 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، 5 ربيع الاول 1033ق ، در مدرسه معصوميه قم ، نام كاتب سياه شده است ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، با حواشى به امضاى «عبد الحى» و «ص رحمه اللّه‏» و «منه» ، در اول و آخر نسخه فوايد متفرقه‏اى درج شده است از جمله با امضاى «ص دام ظله العالى» ، در اول نسخه شروع مطالعه كتاب در روز شنبه 10 ربيع الاول 1182 ثبت شده است.

(390)

جلد: تيماج قهوه‏اى دورو ، دانش پژوه: ش 243 ص 470 ، واقف: على حميدى 5/3/1338 ، ثبت: 2405.

103 برگ ، 15 سطر ، 11×19 سم.

471 ، نستعليق ، محمد قاسم بن ملا ابراهيم ملكندى ، 1063ق ، دو صفحه اول نسخه مجدول مذهب ، عناوين شنگرف ، نشانيها شنگرف و مشكى ، با تصحيحات و حواشى به رمز «عبد الغفار».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 5212.

115 برگ ، 14 سطر ، 11×20 سم.

شك و سهو ، علامه مجلسى

عليه‏السلام شكيات نماز

414. شكيات نماز (شك و سهو) (فقه اماميه ـ فارسى)

از: علامه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى (م 1110ق)

صور و احكام شكيات نمازهاى پنج گانه را به صورت فتوايى در يك مقدمه و پنج فصل و يك خاتمه بيان كرده است. تأليف اين رساله در مشهد رضوى در 10 ذيقعده 1085 به پايان رسيده است.

[الذريعه: 14/216؛ فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 1/206؛ كتابشناسى مجلسى: 257]

716 ، رساله دوم مجموعه «16ر ـ 32پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، جمعه 19 محرم 1111ق ، آغاز افتاده است ، آغاز: و احكام هر يك از اينها را به عون الهى در فصلى بيان مى‏نمائيم و بدان كه... فصل اول در بيان خللى است كه از روى عمد واقع شود ؛ انجام: حق تعالى جميع مؤمنان را در ساير احوال از شرّ او محفوظ دارد بمحمد وآله الطاهرين ؛ عناوين شنگرف.

17 برگ ، 17 سطر ، 5/14×29 سم.

(391)

شمس و قهقهه ، ميرزا برخواردار تركمان فراهى

عليه‏السلام محبوب القلوب

415. شوارق الالهام في شرح تجريد الكلام(كلام ـ عربى)

از: عبد الرزاق بن على ، فياض لاهيجى (م 1072ق)

شرح مزجى است بر كتاب «تجريد العقائد» خواجه نصير الدين طوسى (672ق) ، فياض لاهيجى شرح ديگرى بر كتاب مذكور نگاشته موسوم به مشارق الالهام.

[التراث العربى: 3/449؛ فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 1/168؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 576]

آغاز: ربّنا افتح بيننا و بين قومنا بالحق و انت خير الفاتحين أمّا بعد الحمد للّه‏ الذي هدانا لهذا.

انجام: الا اذا كان بسبب ما صار كان واجب الوجود بذاته واجب الوجود لغيره ، تمّت.

39 ، نسخ ، مير على نقى بن مير محمد صادق حسينى ، رجب 1233ق ، در تبريز ، حسب الامر ملا احمد ارومجى ، عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى به لفظ: «منه ره».

جلد: تيماج سوخت مشكى با ترنج و سرترنج ، واقف: احمد طاهرى ، ثبت: 4699.

150 برگ ، 27 سطر ، 15×27 سم.

175 ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، آغاز: المقصد الثانى في الجواهر و الاعراض و فيه فصول خمسة اربعة منها في الجواهر و الخامس في الاعراض و وجه تقديم مباحث الجواهر ؛ انجام: المبحث الثامن في الجنس السابع على ما قال السابع في الملك... ان احتيل في تواطئو هذه المقولة و عنى بها النسبة ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى «منه» دارد.

جلد: تيماج مصنوعى زرشكى با ترنج زرين ، دانش پژوه: ش 121 ص 470 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2496.

(392)

237 برگ ، 18 سطر ، 5×17×5/22 سم.

612 ، رساله دوم مجموعه «7ر ـ 21پ» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 13ق ، بخش كوتاهى از رساله است ، آغاز: يفصح عن معانيه ولعمري كلّهم أو جلّهم ينادون من مكان بعيد... ففيها مطالب أربع الأوّل في تعريفه فأقول.

15 برگ ، 20 سطر ، 5/15×21 سم.

416. الشواهد الربوبية في المناهج السلوكية (عرفان ـ عربى)

از: صدر الدين محمد بن ابراهيم شيرازى (م 1050ق)

مسائل اعتقادى را با مشربى فلسفى و عرفانى ، با استفاده از آيات و روايات در پنج مشهد و هر مشهد در چند شاهد و هر شاهد در چند اشراق ، آورده است.

[التراث العربى: 3/451؛ الذريعه: 14/243 و 6/144؛ فهرست كتاب‏هاى چاپى عربى، مشار: 576؛ فهرست نسخه‏هاى خطى مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى: 1/160]

آغاز: الحمد للّه‏ الذي تجلّى لقلوب العارفين بأسرار المبدأ والمعاد وجعل نور معرفته نتيجة ايجاد الأرواح والأجساد فأوحى في كلّ سماء.

انجام: ولايقال ملك الّا مجازاً فانّه مشتق من الالوكة وهى الرسالة وهذا آخر الرسالة ، تمّت.

427 ، نسخ ، على اصغر بن سيد على قهى قهپايه ، پنجشنبه 2 صفر 1244ق ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و با حواشى به امضاى «منه» و «نورى دام ظله» ، در آخر نسخه فوايدى به نقل از شرح كافى ملا صدرا ، در اول نسخه وقف نامه اين نسخه به ضميمه 73 كتاب ديگر بر كافه طلاب شيعى در 1289ق از امام قلى مازندرانى شهير به ملا امام گرائيلى كه توليت آن را به حاجى فراش باشى و حاجى مير عبد الكريم قارى از خدام آستانه حضرت عبد العظيم سپرده و نظارت را به عهده آخوند ملا على نورى و ملا نصر اللّه‏ هزارجريبى گذاشته است.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 320 ص 471 ، واقف: موسوى

(393)

12/7/1339 ، ثبت: 2628.

123 برگ ، 20 سطر ، 15×5/20 سم.

417. شيمى (طبيعيات ـ فارسى)

طىّ فصول و قواعد متعدّد مسائل علم شيمى را گزارش داده و نامها و اصطلاحات آن را به فارسى و معادل آنها را به لاتين مى‏نگارد. گويا از كتابهاى دارالفنون باشد.

[فهرست كتابخانه آية اللّه‏ مرعشى: 16/183؛ فهرستواره كتابهاى فارسى ، منزوى: 5/3867]

آغاز: بسمله. قبل از اينكه شروع نمائيم در مطالب مخصوصه علم شيمى بهتر آنست كه لغات مستعمله اين علم را ترجمه و توضيح كنيم تا اينكه متعلمين را كار سهل تر شود و در هنگام تحصيل آنچه مطالعه و مذاكره مى‏كنند.

661 ، رساله چهارم مجموعه «103پ ـ 129ر» ، نستعليق ، بدون نام كاتب ، قرن 14ق ، بخش اندكى از كتاب در اين نسخه موجود است ، انجام: ديگر بواسطه لوله شيردار است كه بواسطه آن مايع ديگ Bبه A مى‏رسد و بواسطه شير خارج مى‏شود به مرور.

27 برگ ، 19 سطر ، 13×5/20 سم.

(394)

418. الصافى (تفسير روايى ـ عربى)

از: محمد محسن بن مرتضى ، فيض كاشانى (م 1091ق)

مهمترين اثر فيض در تفسير قرآن است. وى در اين تفسير به اقوال ائمه معصومين عليهم السلام توجه دارد و مفسّران را از تفسير به رأى و عواقب آن پرهيز مى‏دهد. فيض در آغاز تفسير ، دوازده مقدمه مهم ذكر مى‏كند. مؤلف اين اثر نفيس را در چهل و هفت هزار بيت به سال 1075ق به اتمام رسانيد. اين كتاب بارها در ايران و بيروت به چاپ رسيده است.

[التراث العربى: 3/458؛ فهرست‏هاى خودنوشت فيض كاشانى: 193 ـ 201]

آغاز: نحمدك يا من تجلّى لعباده في كتابه بل في كلّ شيء.

انجام: وقد مضى تفسير شياطين الناس في سورة الانعام وقد سبق سبب نزول السورة وثواب تلاوتها في تفسير أختها والحمد للّه‏ أوّلاً وآخراً و صلى اللّه‏ على سيّدنا محمد وآله أجمعين.

27 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 11 و 12 ، شامل: آغاز قرآن تا اواخر سوره كهف ، انجام: الزاني لا ينكح الا زانية أو مشركة و الزانية لا ينكحها الا ... ؛ برگ اول نسخه نونويس است ، نشانيها شنگرف و مشكى ، در حاشيه تصحيح دارد ، با حواشى «منه دام فيضه».

جلد: گالينگور آبى ، عطف و گوشه تيماج قهوه‏اى ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى 20/5/1338 ، ثبت: 2436.

363 برگ ، 26 سطر ، 19×29 سم.

(395)

507 ، نستعليق ، محمد مؤمن بن محمد هاشم حسينى عبد العظيمى رازى ، پنجشنبه ربيع الاول 1126ق ، شامل: آغاز قرآن تا پايان سوره توبه ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد با امضاى «منه» و «ق» ، لبه برگها را موريانه خورده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول ، ثبت: 177خ.

309 برگ ، 23 سطر ، 19×5/25 سم.

231 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از سوره كهف تا سوره فلق ، طرفين نسخه افتاده است ؛ آغاز: فيهما أمر الفتية أمر اسلامهم و ما أراد منهم دقيانوس الملك... اذ اوى الفتية الى الكهف فقالوا ربّنا آتنا من لدنك رحمة ؛ انجام: و من شرّ حاسد اذا حسد اذا ظهر حسده و عمل بمقتضاه... فبعث النبي (ص) الى علي بن أبي طالب (ع) و قال انطلق ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، با حواشى به رمز «منه ره» و «لمحرره حسين» ، در حاشيه نسخه تفسير برخى از سوره‏ها بنقل از تفاسير ديگر درج شده است.

جلد: گالينگور مشكى ترنجدار ، دانش پژوه: ش 23 ص 77 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2701.

324 برگ ، 20 سطر ، 21×28 سم.

248 ، نسخ زيبا ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، از آغاز قرآن تا آخر سوره مباركه نحل ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده است ، در اوّل نسخه تملّكى به تاريخ 1255ق و مهر مربعى به سجع: «شيخ الاسلام 1272».

جلد: تيماج مشكى مجدول با ترنج و سرترنج ، دانش پژوه: ش 286 ص 471 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2450.

300 برگ ، 27 سطر ، 16×26 سم.

513 ، نسخ ، محمد بن مير ذوالفقار كرمى ، جمعه 18 جمادى الثانى 1236ق ، از سوره كهف تا آخر قرآن ، ختم كتابت نسخه در مشهد هنگام ورود حسنعلى ميرزا از طرف فتحعلى شاه قاجار به آن شهر بوده است ، عناوين شنگرف ، در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد ، در آخر نسخه دعاى ختم قرآن به نقل از صحيفه سجاديه درج شده است ، در اول نسخه

(396)

مهر مربعى به سجع: «عبده الراجى محمد حسين الرضوى».

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سرترنج ، ثبت: 180خ.

280 برگ ، 25 سطر ، 22×36 سم.

205 ، نستعليق ، محمد ابراهيم بن بهرام خرقانى ، پنجشنبه 12 ربيع الاول 1240ق ، دوره كامل ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در حاشيه تصحيح دارد.

جلد: تيماج قهوه‏اى مجدول با ترنج و سر ترنج ، دانش پژوه: ش 2 ص 77 ، واقف: على حميدى ، ثبت: 2312.

376 برگ ، 28 سطر ، 5/21×5/31 سم.

446 ، نسخ ، محمد باقر بن محمد هادى ، شنبه 20 ذى حجه 1253ق ، از آغاز كتاب تا آخر تفسير سوره مائده ، عناوين و نشانيها شنگرف ، در اوّل نسخه تملّك ميرزا ابو الفضل شريف نجفى و مصطفى علوى.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 74 ص 77 ، واقف: آيت اللّه‏ مرعشى نجفى ، ثبت: 2888.

215 برگ ، 22 سطر ، 5/14×21 سم.

400 ، نسخ ، محمد باقر بن محمد هادى تفتى يزدى ، سه‏شنبه 3 شعبان 1254ق ، از سوره مباركه كهف تا آخر سوره احزاب ، آغاز: الحمد للّه‏ الذي أنزل على عبده الكتاب يعني القرآن علم اللّه‏ سبحانه ؛ انجام: كانت أطول من سورة البقرة لكن نقصوها و حرّفوها ، تمّ الربع الثالث من كتاب الصافي ، عناوين و نشانيها شنگرف.

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 77 ص 77 ، ثبت: 1891.

147 برگ ، 22 سطر ، 15×21 سم.

95 ، نسخ ، محمد باقر بن محمد هادى ، شنبه 14 محرم 1255ق ، از سوره مباركه سبأ تا آخر قرآن ، آغاز: سورة السبأ نزلت بالمكة المعظمة. بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم الحمد للّه‏ الذي له ما في السموات و ما في الأرض كله نعمة من اللّه‏ فله الحمد في الدنيا و له الحمد في الآخرة ؛ عناوين ونشانيها شنگرف ، نسخه كرم خوردگى دارد و در اول آن تملك ابوالفضل بن ابراهيم شريف و مصطفى علوى ثبت شده است.

(397)

جلد: تيماج مشكى ، دانش پژوه: ش 79 ص 78 ، واقف: على اصغر خان يمين 20/10/1334 ، ثبت: 1895.

193 برگ ، 22 سطر ، 15×21 سم.

560 ، نسخ ، نعمت اللّه‏ بن محمد مهدى اصطهباناتى ، يكشنبه سلخ جمادى الثانى 1282 ، از سوره انعام تا پايان سوره اسراء ، آغاز: الحمد للّه‏ الذي خلق السموات و الأرض وصف نفسه بما نبّه به على انّه المستحق للحمد ؛ انجام: لم يمت حتى يدرك القائم عليه السلام ، تمّ الربع الثاني من كتاب الصافي ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در اول نسخه تملّك ابو الفضل بن ابراهيم شريف.

جلد: تيماج مشكى مجدول گرهى ، دانش پژوه: ش 78 ص 78 ، ثبت: 227خ.

185 برگ ، 22 سطر ، 15×21 سم.

419. الصافي في شرح الكافي (حديث شيعه ـ فارسى)

از: ملا خليل بن غازى قزوينى (م 1089ق)

ملا خليل دو شرح بر كتاب «الكافى» كلينى دارد ، يكى عربى به نام الشافى كه ناتمام و تنها تا اواخر طهارت ميباشد و ديگرى فارسى كه به فرمان شاه عباس ثانى ، پس از بيست سال تلاش موفق به اتمام آن گرديده است. شارح ابتدا متن حديث را به عنوان «اصل» ذكر كرده و سپس با عنوان «شرح» به بيان و توضيح آن پرداخته است. الصافى در هند به چاپ رسيده است.

[فهرست كتب خطى آستان قدس رضوى: 14/319؛ الذريعه: 15/4]

514 ، نستعليق ، متن كافى نسخ معرب ، محمد زكى بن ميرزا على طالقانى ، سه شنبه غره جمادى الثانى 1068 ، شامل: كتاب الايمان و الكفر ، آغاز: الحمد للّه‏ الذي حبّب الينا الايمان و كرّه الينا الكفر و الفسوق و العصيان ؛ انجام: يعنى آخر كتاب ايمان و كفر و طاعات منجيات و معاصى مهلكات است از كتاب كافى... ؛ عناوين و نشانيها شنگرف ، در

(398)

حاشيه تصحيح شده است و در آخر نسخه يادداشت بلاغ مقابله و تصحيح از روى نسخه اصل در مجالس متعدد كه آخر آن يكشنبه 17 شعبان 1106 بوده است.

جلد: تيماج قهوه‏اى دورو لولادار ، ثبت: 181خ.

310 برگ ، 27 سطر ، 19×31 سم.

144 ، نسخ ، بدون نام كاتب ، قرن 12ق ، شامل: كتاب النكاح ، آغاز: الحمد للّه‏